Խառնվել են երկարաձիգ ոռնոցի մեջ Սամիթ Ալիևի «Անհարմար ճշմարտությունը»

Կույտի մեջ խառնվել են ձիեր, մարդիկ։ Իսկ հետո, եթե հիշում եք, Լերմոնտովի մոտ շարունակվում է. «խառնվել են երակաձիգ ոռնոցի մեջ» տողը։ Այո, ճիշտ կռահեցիք, թանկագին տղաներ ու հարգելի չափահաս ընկերներ, հենց դա է։

Ինչպես փոխանցում են հայկական լրատվամիջոցները՝ «Հայաստանում հավատարմագրված դիվանագիտական կորպուսի և միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչները ժամանել են Զանգեզուրի մարզի Կոռնիձոր, որտեղ Լաչինի միջանցքի մուտքի մոտ արդեն մի քանի օր սպասում են մարդասիրական բեռներով բեռնատարների անցնելու համար թույլտվության»։

Կանգնած են, սպասում են։ Կամ համընթաց քամու, կամ եղանակ ծովից: Դե, ծովը Զանգեզուրից բավականին հեռու է, համընթաց քամի նույնպես ոչ ոք չի խոստանում, դե, թող կանգնեն։ Լինի ներկայացուցիչներ, լինի բեռնատարներ։ Ես մի ծանոթ ունեի, ով փոքր տարիքից նեղվում էր ավելորդ քաշից։ Այնտեղ շատ գործոններ կային. ծուլություն, նստակյաց ապրելակերպ, գենետիկա։ Մենք երկար ժամանակ չեինք տեսել միմյանց, մոտ մեկ տարի, գուցե մի փոքր ավելի, բայց համեմատաբար վերջերս ինչ-որ կերպ պատահաբար հանդիպեցինք: Ես տեսնում եմ, որ նույնիսկ աչքի չափով նա մոտ տասնհինգ կիլոգրամ կորցրել է։ Զրուցեցինք, դե ես էլ հարցրի, թե այդ ինչպե՞ս ես դու դրան հասել: Ընկերս ծանր հառաչեց և պատասխանեց. «Գիտես, կա մի միջոց։ Ուզում ես ուտել, կեր խնձոր։ Եթե դու խնձոր չես ուզում, ուրեմն դու ուտել չես ուզում»։ Սա ես, փաստորեն ինչ նկատի ունեմ, եթե ինչ-որ մեկը չի ցանկանում բեռները ստանալ Աղդամի միջով, ապա նշանակում է, որ այս ինչ-որ մեկը պարզապես չի ուզում ուտել, այլ կատակերգություն է խաղում։ Խաղում է հանրության համար և համակրանք է փնտրում, գուցե մի բաժակ օղի և ռուբլու վարկ։ Իսկ այնպիսի արտահայտություններ, ինչպիսին են՝ «պետք է ապահովեն», «պարտավոր են տրամադել», «Լաչինի միջանցքը միակ ճանապարհն է, որով մարդասիրական բեռները պետք է հասնեն մարդկանց», դրանք ընդամենը հիասթափեցրած պիեսի, մասսայական ժողովի գործողություններից մեկն են։ Միայն տես չարժե մոռանալ, որ թեև մենք չենք գրել այս պիեսը, բայց այն բեմադրվում է մեր բեմում։ Ես կցանկանայի ևս մի անգամ ընդգծել, որ վերևից մեզ համար տեսանելի է բացարձակապես ամեն ինչ, նույնիսկ ռեստորաններ ու սննդամթերքով, և ոչ միայն պահեստներ։ Ես հնարավոր եմ համարում, որ հարեւանիկները տեղյակ չեն մեր տեխնիկական հնարավորություններին, բայց ես վստահ եմ, որ նրանց հովանավորները այդ մասին հիանալի գիտեն, նկատի ունեմ ինչպես մեր տեխնիկական հնարավորությունները, այնպես էլ Խանքենդիում և շրջակայքում գործակալության աշխատանքը։ Դրանով է և բացատրվում, այսպես կոչված, միջազգային հանրության դանդաղ արձագանքը իբր հումանիտար աղետի նկատմամբ։ «Դե ի՞նչ եք անում»:

Դե, Բորելը հայտարարեց, դե տիկին դեսպանը ասաց, և դրանից ի՞նչ: Մեզ վրա պատերազմի եկա՞ն։ Ոչ, չեմ լսել: Պատժամիջոցներ մտցրին։ Ոչ։ Որովհետև բոլորը խաղում են իրենց խաղը՝ քաջ գիտակցելով, որ ճիշտ երթուղին՝ Աղդամով, մենք արդեն առաջարկել ենք։ Այո և մեծ հաշվով, անջատականները պետք է ապրեն ոչ թե պատասխաններով, այլ հարցերով։ Ընդ որում ամենաէկզիստենցիալ բնույթի. ինչո՞ւ է այդքան ցուրտ։ Ի՞նչ է, էլի լույս չկա: Միգուցե մենք այնուամենայնիվ գնանք: Ինչո՞ւ ենք մուտքի համար վճարում խաղաղապահներին։ Միթե՞ անվճար չի կարելի։ Եվ ի պատասխան՝ լռություն, որը երբեմն ընդհատվում է աշխատող դիզելային գեներատորի ձայներով, որի ձայնը նույնպես ընդհատվում է...

Ես մեկ և երկու անգամ չեմ շեշտել, որ անջատողականների հետ մենք արդեն խնդիրներ չունենք, քանի որ տարբեր քաշային կարգեր ունենք։ Խնդիրներ ունենք Հայաստանի, ավելի ճիշտ՝ նրա հովանավորների հետ։ Նրանք մեզ հետ սակարկում են, մեզանից ինչ-որ բան է պետք, բայց այդ ինչ-որ բանը նրանք կստանան միայն այն դեպքում, երբ մենք հասնենք մեր բոլոր նպատակներին։ Բայց տես հարևանիկների խնդիրը նրանում է, որ տեսնելով փաստերը, նրանք ի վիճակի չեն դրանք ճիշտ վերլուծել, դրանք պատշաճ ձևով չեն ընկալում և որպես հետևանք ի վիճակի չեն դրանք դասավորել հայեցակարգի մեջ։ Այսինքն, «մենք հին ենք», «մեզ նեղացրել են», «սա մերն է» ոգով նրանց փաստարկները ՝ չեն դասավորվում հավասարումի մեջ, քանի որ նրանք հաշվի չեն առնում որոշ անհայտներ, դա է՝ մյուսների շահերը: Ենթադրել, որ Փաշինյանը խաղում է մեր, կամ Թուրքիայի օգտին՝ հիմարություն է։ Նա պարզապես ավելի խելացի է, քան նրա համաքաղաքացիները, իր քթից մի փոքր ավելի հեռու է տեսնում, և հասկանում է, որ Ղարաբաղը մեկընդմիշտ գնաց, ռևանշի ռեսուրսներ Երևանը չունի, ժողովրդագրությունը մինուսով է, և Հայաստանը որքան երկար նստի լոգիստական փակուղում, այնքան վատ նրա համար: Մարդը նայում է քարտեզին, ճիշտ տեսնում է իրավիճակը և հասկանում, որ գնալով միայն վատ կլինի: Եվ մարմնի այս ջղաձիգ շարժումները ոչ այնքան նենգ, որքան իր կյանքի համար մարդու սովորական մտավախությունից է։ Հայ հասարակության մեջ ահաբեկչության ավանդույթները բավականին ուժեղ են, հիշեք գոնե Հայաստանի խորհրդարանի գնդակահարությունը։ Այո, ամեն ինչ կարված է սպիտակ թելով, և հասկանալի է, թե ով էր կանգնած գնդակահարության հետևում։ Բայց հիմա Փաշինյանի վիճակը ավելի ծանր է, քանի որ նրա վրա կարելի է կրակել ցանկացած թևից։ Ինչպես ազգայնականները, այնպես էլ ազատականները։ Ինչպես ռուսամետ կուսակցությունը, այնպես նաև արևմտամետ կուսակցությունը։ Կրակոցներ կարող են հնչել ինչպես Ռուսաստանից, այնպես էլ Եվրոպայից կամ Ամերիկայից։ Ռուսամետ կուսակցությունը դժգոհ է դեպի Արևմուտք թեքվելուց, արևմտամետ խումբը դժգոհ են նրանից, որ դեպի Արևմուտք թեքությունը բավարար չէ։ Կրակել կարող են ցանկացած թևից, իսկ տես, Հայաստանին փող տալ ոչ ոք իսկապես չի ցանկանում։

Հարեւաններ, իզուր եք ձեր վարչապետին ծաղրածու համարում։ Նա կարող է և ծաղրածու է, բայց եթե նույնիսկ դա այդպես է, ապա նա այրվող կրկեսի պատմության ծաղրածուն է: Մի անգամ կրկեսի կուլիսներում հրդեհ է բռնկվել, և ծաղրածուն միակն է, ով որոշել է այդ մասին զգուշացնել հանրությանը։ Իսկ հանդիսատեսը կարծել է, թե նա կատակում է, և սկսել են ծափահարել։ Ձեզ մինչև հիմա թվում է, որ Փաշինյանը՝ ծաղրածու է, իսկ այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում, խեղկատակությու՞ն է։ Հիշու՞մ եք Էֆրեմովի մենախոսությունը «12» ֆիլմից։ Նա այնտեղ ասում է մի հրաշալի արտահայտություն. «Իսկ դուք բոլորդ հռհռում եք, և կարծում եք, որ այս ամենը մի այդպիսի կատակ է, այլ դուք բոլորդ հռհռում եք, քանի որ վախենում եք»: Ինչ արած, շարունակեք այդ նույն ոգով: Բայց դուք ուղղակի չեք պատկերացնում, թե ինչ կլինի Հայաստանի հետ, եթե ձեզ մոտ իշխանության գան ռեւանշիստները։ Այդ ժամանակ Փաշինյանին կփոխարինի մեկ այլ ծաղրածու՝ Փենիուայզը։ Ով ձեզ կբերի անհամար դժբախտություններ։ Իսկ նա ինչպիսի պերսոնաժ է՝ բանիմաց մարդկանց բացատրելու կարիք չկա։ Եվ տես այդ ժամանակ դուք Փաշինյանին հաստատ բարի խոսքերով կհիշեք։ Որովհետև ձեր հովանավորները հերթական անգամ պարզապես երես կթեքեն ...