Վերջակետ պետք է դրվի հենց այսպես Սամիթ Ալիևի՝ «Անհարմար ճշմարտությունը»

Ղարաբաղի հարցը վերջնականապես փակված է։ Այն այլևս չկա։ Պետության ղեկավարը դրեց բացականչական նշան՝ բարձրացնելով մեր դրոշը Խանքենդիում, Խոջալիում, Աղդերեում, Խոջավենդում, Ասկերանում և Սարսանգի ջրամբարի մոտ։ Նման նշանը՝ նշան է բոլոր նշանների համար, որովհետև պատերազմները ավարտվում են հատկապես այս կերպ։

Հարևանների խնդիրը նրանում է, որ նրանք ենթադրում են, որ գտնվում են թշնամիների օղակում: Նրանք միգուցե և պատրաստ են սպանել և՛ մեզ, և՛ վրացիներին, և՛ քրդերին, և՛ Թուրքիայի քաղաքացիներին, և ամեն ինչը հանուն կենսատարածության, բայց մի պայմանով, որ բոլորը կանգնեն խրամատի երկայնքով, ցանկալի է ձեռքերը կապած, իսկ հայկական բանակը ունենա անսահմանափակ քանակությամբ փամփուշտներ։ Մինչդեռ այն փաստը, որ նրանք այնքան հայեր չունեն, որ բնակեցնեն բոլորիցս հիպոթետիկորեն ազատագրված այս հողերում՝ նրանց չի անհանգստացնում։ Սա սխալ հաշվարկ է, հարեւանիկներ, սա սխալ հաշվարկ է, ընդ որում սխալ հաշվարկ՝ հղի հերթական թռիչքով չգիտես որտեղ։ Գիտեք, պատմության մեջ արդեն եղել է նման նախադեպ՝ Գեբելսը և նրա ելույթը նացիստական Գերմանիայի վերնախավի առաջ, դա եղել է 1943 թվականի փետրվարի կեսերին։ Ինքը՝ Գեբելսը, հավատում էր իր ասածին, և դրանում է, թերևս, եղել նրա ամենագլխավոր սխալը։ Նա բղավել է, ինչպես ասել է Վիսոցկին, «գունատ գործարանից», և խփել է իր ներս ընկած կրծքին. դուք ուզու՞մ եք համընդհանուր պատերազմ։ Նա սա գոռացել է՝ ևս մեկ անգամ, նացիստական Գերմանիայի վերնախավին, և չաղլիկ հորեղբայրներն ու մորաքույրները վարակվելով այս հիստերիայից և պատասխանել են. «Այո, այո, այո, մենք ուզում ենք, մենք ուզում ենք համընդհանուր պատերազմ, մենք ուզում ենք, մենք շատ ենք ուզու՜մ»: Սատկած ֆաշիստի հանդեպ ամենայն անհարգալից վերաբերմունքով հանդերձ՝ սա հիստերիկ հռետորաբանության փոքրիկ օրինակ է, ինձ համար դժվար է այն վերարտադրել, ես էմոցիոնալ եմ միայն կանանց հետ, և, հետևաբար, ես պարզապես մեջբերումներ եմ անում։ Նա Բեռլինի մարզապալատում հավաքվածներին դիմել է այսպես. «Ես ձեզ հարցնում եմ։ Ես ձեզ հարցնում եմ ութերորդ անգամ։ Ես ձեզ հարցնում եմ իններորդ անգամ։ Ես ձեզ հարցնում եմ տասներորդ և վերջին անգամ. դուք արդյո՞ք ուզում եք համընդհանուր պատերազմ։ Արդյո՞ք դա ուզում եք, եթե պետք է, ավելի համընդհանուր ու ավելի արմատական, քան մենք այսօր կարող ենք պատկերացնել»։ Այո, այո, այո՝ ճչել է ամբոխը: Բայց և՛ Գեբելսը, և՛ նրա ունկնդիրները շատ դաժանորեն կոտրվեցին այն պարզ պատճառով, որ նրանք համընդհանուր պատերազմ էին ուզում ԽՍՀՄ-ի, ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի, այլ ոչ թե իրենց համար։ Նրանք պատրաստ չէին հանուն դրան ամեն ինչ զոհել, նրանք կարծում էին, որ համընդհանուր պատերազմը՝ երբ Մեծ Բրիտանիան կփլուզվի շրջափակումից, ԽՍՀՄ-ը ամբողջությամբ կցամաքվի արյունից, իսկ ԱՄՆ-ն պարզապես չեն հասցնի։ Բայց խաղաքարտերն այլ կերպ դասավորվեցին, և այս անգամ նույնպես խաղաքարտերը այլ կերպ կդասավորվեն, պարզապես այն պատճառով, որ դուք պատրաստ չեք համընդհանուր պատերազմի: Եվ ոչ ոք, բացի բոլորովին ցրտահարված այլանդակներից, Մարսելից, Ստավրոպոլի երկրամասից կամ Լոս Անջելեսից չի գա Հայաստան, որպեսզի արագ մահանա մեր անօդաչու թռչող սարքերի տակ։ Իսկ եթե ընկնեն, ապա մեր անօդաչու թռչող սարքի «Իթի Գովան» մոդելի անունը հերթական անգամ կարդարացնի իրեն։

Ես մահ չեմ ուզում, բայց անձամբ ես չեմ վախենում դրանից, քանի որ ես, և ոչ միայն ես, այլ բոլորը, ցանկացած մարդ մահանում է միայն այն ժամանակ, երբ դա նախանշում է Ամենաբարձրյալը: Եվ, եթե արդեն ամենայն անկեղծությամբ՝ ես ձեզ էլ մահ չեմ ցանկանում։ Ես գիտեմ, որ ձեր մեջ կան այնպիսիք, ովքեր ընդհանրապես չեն վախենում մահից, բայց ես ուղղակի խորհուրդ կտամ մտածել այդ մասին։ Կարդացեք խելացի գրքեր. շիկահեր սատանաներն էլ համընդհանուր պատերազմ էին ուզում, բայց այդ սրիկաների համար ամեն ինչ վերջացավ դենացիֆիկացիայով։ Մի հասցրեք մինչև դեդաշնակացնելուն, չնայած ես անձամբ կարծում եմ, որ սա հիանալի գաղափար է: Ավելի լավ է դեն նետեք ձեր մասին, աշխարհում ձեր արժեքի և ձեր տեղի մասին այս ֆանտաստիկ և ուռճացված պատկերացումները: Պետք չէ մեզ ատամներ ցույց տալ, նույնիսկ մի փորձեք: Եվ երբեք մի մոռացեք այն, ինչ մի անգամ Դոն Կիխոտն ասել է Սանչոյին.

- Իհարկե, իմ բարեկամ Սանչո, քեզ համար դժվար է, և քեզ հաճախ են թակում, բայց փոխարենը քեզ պետք չէ համարձակ լինել: Այնպես որ՝ ավելի լավ է մի փորձեք համարձակ լինել: Հասկանալու հույս ունեմ: Թե ոչ, հույս չունեմ:

Իսկ ինչ վերաբերում է վերաինտեգրմանը, ապա կա հետևյալ կարծիքը. նրանք, Ադրբեջանում ապրել ցանկացողները պետք է ոչ միայն ուղակի ստանան Ադրբեջանի քաղաքացիություն, նրանք, ովքեր ցանկանում են, պետք է երկար ու համառորեն բացատրեն, թե ինչու են նրանք Ադրբեջանում մեզ հարկավոր։ Ոչ թե «արա, մատաղ քեզ, չէ որ սովետի ժամանակ մենք հաշտ ու համերաշխ էինք ապրում» մակարդակով, այլ «մենք այլևս երբեք այդպես չենք անի ու անպայման օգտակար կլինենք ձեզ»։ Դրան հետևող ցուցակով, թե կոնկրետ ինչում կկայանա այդ օգտակարությունը:
Պետության ղեկավարի բոլոր մտքերը պետք է ստորադասվեն միայն երկու մտահոգության. պատերազմին և սահմանների պաշտպանությանը։ Սա Մաքիավելին է։ Չգիտես ինչու, իմ տեսանկյունից, նրան բոլորովին անարդարացիորեն համարում են քաղաքական ցինիկ, բայց նա պարզապես պրագմատիզմը դոգմայի աստիճանի հասցնող պրագմատիկ էր։ Լավ, այս բոլորը լիրիկա է, բայց դուք հիանալի հասկացաք, թե կոնկրետ ինչ ես ի նկատի ունեմ: