Մեծ հաղթանակի բաղադրիչները Չորս տարի անց

Ցանկացած պատերազմում հաղթում են ոչ միայն մարտի դաշտում, այլ նաև գրագետ մշակված և իրագործված ռազմավարության շնորհիվ, որը ներառում է պատերազմող պետության դիրքերի ամրապնդումը համաշխարհային քաղաքական ասպարեզում, ինչպես նաև նրա տնտեսական հզորության ամրապնդումը։ Այսօր՝ մեր ժողովրդի համար Հայրենական դարձած 44-օրյա պատերազմի մեկնարկի օրը, իմաստ ունի այս տեսանկյունից գնահատել Ադրբեջանի պատմական հաջողությունը։

2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Հայաստանի զինված ուժերը հերթական անգամ կոպտորեն խախտեցին միջազգային իրավունքի նորմերը՝ կիրառելով տարբեր տեսակի զինատեսակներ, այդ թվում՝ ծանր հրետանի, մի քանի ուղղություններից գնդակոծեցին Ադրբեջանի բնակավայրերն ու մարտական դիրքերը։ Այս սադրանքի արդյունքում զոհվեցին և վիրավորվեցին Ադրբեջանի խաղաղ բնակիչներ և զինվորականներ։ Սա պաշտոնական Բաքվի համբերության վերջին կաթիլն էր։ Նույն օրը Ադրբեջանի նախագահ, ԶՈՒ Գերագույն գլխավոր հրամանատար Իլհամ Ալիևն իր առաջին ուղերձը հղեց ժողովրդին։ Նա թշնամու սադրանքն անվանեց «հայկական ֆաշիզմի հերթական դրսևորում»։ Եվ պատասխանը եղավ կոշտ ու վճռական: Արդեն կեսօրից հետո Ադրբեջանի ՊՆ-ն հայտարարեց, որ մեր բանակն ազատագրել է յոթ գյուղ՝ Աշաղը Աբդուրահմանլըն, Կարախանբեյլին, Գարվենդը, Հորադիզը, Յուխարը Աբդուրահմանլըն (Ֆիզուլիի շրջան), Բոյուք Մարջանլըն և Նուզգերը (Ջեբրայիլի շրջան)։ Բացի այդ, Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հաղորդեց  Աղդերեյի շրջանում և Մուրովդաղ լեռնաշղթայի բարձունքներում հայկական դիրքերի ոչնչացման, ինչպես նաև մի շարք գերիշխող բարձունքների գրավման մասին։

Արդեն պատերազմի առաջին օրը սկսվեց հայկական օկուպացիոն ուժերի ջախջախումը։ Ամենաուշագրավն այն էր, որ աշխարհի առաջատար երկրների, ինչպես նաև ԵԱՀԿ-ի, ՆԱՏՕ-ի և այլ միջազգային կազմակերպությունների ղեկավարները կողմերին կոչ արեցին «հնարավորինս արագ դեէսկալացնել հակամարտությունը»։ Ըստ էության, դա կոչ էր Ադրբեջանին դադարեցնել իր տարածքների ազատագրումը։

Սա նաև կոչ էր «մոռանալ» ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի չորս բանաձևերը, որտեղ սևով սպիտակի վրա նշված էր Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի օկուպացված տարածքներից հայկական բոլոր անօրինական զինված կազմավորումների դուրսբերման պահանջը։ Բայց Ադրբեջանը, խստորեն գործելով ՄԱԿ-ի 51-րդ հոդվածի համաձայն, որում ամրագրված է ինքնապաշտպանության իրավունքը, շարունակեց իր հողերի ազատագրումը։

44-օրյա պատերազմի փաստացի ավարտը տեղի ունեցավ 2020 թվականի նոյեմբերի 8-ին։ Այդ օրը, ուրախալի լուրը հայտնելով ադրբեջանական ժողովրդին, նախագահ Ալիևն ասաց. «Շուշա, դու ազատ ես»:

Մնում էր միայն պաշտոնականացնել Հայաստանի կապիտուլյացիան։ Դա տեղի ունեցավ 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ին, երբ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի կողմից ստորագրվեց Եռակողմ հռչակագիր՝ ամբողջական հրադադարի և բոլոր ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին։ Հատկանշական է, որ այն ժամանակ Փաշինյանը նույնիսկ չհամարձակվեց երևալ հեռուստատեսության եթերում:

Նա այլ խնդիրներ էր լուծում։ Իրերն իրենց անուններով կոչելով՝ նա փրկեց սեփական կաշին։ Եռակողմ հայտարարության ստորագրման մասին հաղորդագրությունը անկարգություններ առաջացրեց Երևանում։ Արդյունքում՝ տեղական ժամանակով մոտ 02:30-ին ցուցարարները ներխուժեցին Հայաստանի կառավարության շենք, որտեղ փնտրում էին Նիկոլ Փաշինյանին։ Պարզ է, որ նա շատ լավ էր թաքնվել։ Հետո հարձակվեցին Ազգային ժողովի նախագահ Արարատ Միրզոյանի վրա, ով այսպիսով վերածվեց Փաշինյանի ձախողված և սադրիչ ռազմավարության դասական «քավության նոխազի»։

Իսկ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ռազմավարությունը հանգեցրեց նրան, որ առանց երկար ու արյունալի մարտերի հայկական կողմը վերադարձրեց Քելբաջարի, Աղդամի և Լաչինի շրջանները։ Այո՛, այս Մեծ Հաղթանակը մեզ տրվեց զինվորականների, մեր նահատակների կյանքի գնով։ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության տվյալներով՝ 44-օրյա պատերազմի արդյունքում զոհված զինծառայողների թիվը կազմել է 2823։ Մենք բոլորս պարտական ենք նրանց։

Բայց նկատեմ, որ, ըստ հայ դիվանագետ Միքայել Մինասյանի, այդ երկրի իշխանությունները միտումնավոր թաքցնում են զոհերի իրական թվի մասին տեղեկությունները, և, ըստ նրա, այն հասնում է մոտ 4,7 հազար զինվորականի։ Բացի այդ, 2021 թվականի մարտի 26-ին Հայաստանի նախկին վարչապետ և պաշտպանության նախարար Վազգեն Մանուկյանը հայտարարեց, որ այս պատերազմում հայկական կողմը կորցրել է ավելի քան 5 հազար զինվոր։ Այո, հակառակորդը շատ ավելի մեծ կորուստներ է կրել։

Եվ սա նույնպես մեր պետության ղեկավարի գրագետ ռազմավարության արդյունքն է, ով նպատակ էր դրել նվազագույնի հասցնել ադրբեջանական կողմի կորուստները։ Եվ այս ռազմավարության յուրահատկությունն այն էր, որ դրա շնորհիվ հնարավոր եղավ չեզոքացնել Հայաստանի հովանավորների փորձերը՝ կանխելու Ադրբեջանի ժամանակավոր օկուպացված տարածքների ազատագրումը։ Սա երկար տարիների գրագետ դիվանագիտական աշխատանքի արդյունք է։ Գումարած՝ Ադրբեջանին հաջողվեց տնտեսապես պատրաստվել պատերազմի։ Ամենաժամանակակից զինատեսակների գնումը, սեփական հզոր ռազմարդյունաբերական համալիրի ստեղծումը, ապագա հրամանատարներին աշխարհի լավագույն ռազմական համալսարաններ ուղարկելը, այս ամենը ֆինանսական մեծ ծախսեր էր պահանջում։

Ադրբեջանը կարողացավ լուծել բոլոր այս հարցերը։ Նա պատմական հաղթանակ տարավ 44-օրյա պատերազմում՝ ստեղծելով բոլոր անհրաժեշտ նախադրյալները անցյալ տարվա աշնանը իր ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության ամբողջական վերականգնման համար։ Եվ հիմա մեր երկիրն ինքնուրույն ու արագ վերականգնում է ազատագրված Ղարաբաղը, ամրապնդում իր դիրքերը համաշխարհային քաղաքական ասպարեզում և մեծացնում տնտեսական հզորությունը՝ հաջողությամբ դիմակայելով մեր մեծ հաղթանակը նսեմացնելու Հայաստանի և նրա հովանավորների փորձերին։