Ոչ հայերի, կամ կրկին ծովի մասին Էմին Գալալիի մտորումները

Ահա և ավարտվեցին ամանորյա տոները։ Բոլորովին ավարտվեցին, ներառյալ, որպես «տոն տոնից հետ» հնարովի Հին նոր տարին, որի իմաստը բացատրելու փորձերը ընդարմացման մեջ են գցում օտարերկրացիներին։

Որոտացին սալյուտները, կերան սալաթները, փայլեցին հագուսների գունահույլերը և նոր հագուստի տերերի մոտ առատ խնջույքից հետո ավելորդ կիլոգրամներ հավաքվեցին։ 2023-ը հունվարի երկրորդ կեսին դեկտեմբերյան թեքահարթակից մինչև մայրուղի ճանապարհ է անցել և վստահորեն գազ է տալիս։ Նա հավանաբար կարգելակի ամառվա կեսին, իսկ հետո նորից թափ կստանա։ Չենք հասցնի թարթել մեր աչքերը, երբ կգա հերթական անգամ «ախ, ինչպես աննկատ անցավ տարին» բացականչությամբ շրմփացնել ձեռքերով։

Որքան հետաքրքիր բան կա աշխարհում: Հետաքրքիր է և՛ լավ, և՛ վատ իմաստով: Որքա՜ն հարցեր են պետք լուծել, ինչպես գլոբալ, այնպես էլ տեղական: Մենք փորձում ենք՝ ամեն մեկն իր ձևով, իր տեղում և իր մակարդակով։ Բայց, շատ ափսոս, Ամենաբարձրյալը մեզ հարևաններ է նշանակել այն մարդկանց, ովքեր էներգետիկ արնախումների նման շատ ժամանակ և ուժ են խլում։

Կա մի հրաշալի ֆիլմ «Սինյոր Ռոբինզոն»։ Եթե որևէ մեկը չի դիտել, թախանձագին խորհուրդ եմ տալիս: Արտաժամանակային իտալական կատակերգություն է Ռոբինզոնի մասին։ Դրանում կա մի դրվագ, երբ թաղծող ճգնավորը ակամա գալիս է օվկիանոսի ափին կառուցված կինոթատրոնը (մի երկու ճյուղ, ցանկապատ երևակայական էկրանով)։ Դիմելով գոյություն չունեցող հարեւաններին՝ նա հարցնում է «ինչի՞ մասին է ֆիլմը» և հառաչում է՝ ինքն իրեն պատասխանելով. «նորից ծովի մասին»։

Մենք Ռոբինզոններ չենք, բայց անցյալ դարի 80-ականների վերջից ստիպված ենք դիտել հայ անջատողականների մի ծով հիմարության, դաժանության, ամբարտավանության, կոպտության և ինքնապաստանության մասին մի ձանձրալի, ողբերգական պատկեր։ Ուրախ կլինենք մոռանալ մեր աչքերը օճառած-արյունոտ օպերան, բայց հայ ծաղրածուները համառ են ապաշնորհության մեջ։ Օ՜, հրապարակային էպատաժի վարպետները հանդիսատեսին պահելու ցանկությամբ ոչնչի առաջ կանգ չեն առնում։ Ստիպված ես դիտել, թեև 2020 թվականից մենք դարձել ենք համապրոդյուսեր և համառեժիսոր։ Ժամանակները, երբ Ադրբեջանին հատկացվել էր անխոս դերակատարի դերը՝ անդառնալիորեն անցել են։

Իսկ հայերը «հայություն են անում»։ Ժամանակն է ներմուծել այսպիսի բայ։ «Հայ չե՜ս» - նշանակում է անիրագործելի հույսեր մի՛ կառուցիր հարևանների հաշվին, աչք մի՛ դիր ուրիշինի վրա, մի՛ հավատա նրան, որ ամբողջ աշխարհը քեզ պարտական է և մի՛ ստեղծիր քեզանից (ոչ թե «քեզ», այլ հենց « քեզանից») կուռք, որին ոչ ոք, բացի քեզանից, չի երկրպագի: Ջրագռավ չես վերջիվերջո՜։

Այս անգամ հարեւանների զայրույթն առաջացրել են ֆրանսիացիները։ Անհնա՞ր է։ Հնարավոր է, հնարավոր է: Հայերի հետ դեռ այնպիսի բաներ են հնարավոր։Ինչու՞ են երկու քույրերը իրար կշտամբում: Ո՞ր սեստերցիաները չեն կիսել: Ամեն ինչ բարդ է՝ ուղղակի: Հայ հասարակության մի զգալի մասին վրդովել են Ֆրանսիայի Ազգային ժողովի ղեկավարի` Իրավանում արված հայտարարությունը։ Ոչ, միայն մտածեք՝ տիկինը Ադրբեջանին ռազմական միջամտությամբ չի սպառնացել։ Չի հայտարարել «արցախի» անհապաղ ճանաչման պլանների մասին։ Նույնիսկ Ադրբեջանի ղեկավարության դեմ պատժամիջոցների մասին չի հիշեցրե՜լ։ Նա փաստորեն Ֆրանսիային հեռացրել է տարածաշրջանում տեղի ունեցող իրադարձություններից: Ի՜նչպիսի վատ տոն։ Իսկ Էմանուել Մակրոնը համարձակվել է հավատարմագրեր ընդունել Ադրբեջանի դեսպանից։ Եվ նույնիսկ ասել է, որ դա Ֆրանսիային բարեկամ երկիր է։ Եվ դու էլ ես Բրու՞տ։

Ի նշան մեր ֆրանսիացի գործընկերներին՝ տես ինչ է լինում, երբ սիրախաղ ես անում հայկական քմահաճույքների հետ։ Սա մեր հարեւանների մի տեսակ ավանդույթն է։ Նստել պարանոցիդ, ոտքերը կախել և հարվածել կողերիդ, եթե թվում է, թե շատ դանդաղ ես տանում հայկական թանկագին բեռը։ Չե՞ք հավատում։ Հարցրեք ռուսներին։ Նրանք կարծես թե «դարերով եղբայրներ» լինեին հայերի համար և աշխարհում ամենա-ամենա լավը։ Բայց հենց որ Ռուսաստանի մոտ հարցեր ծագեցին հայկական իղձերի կատարողի դերի հաշվով, նրանք կտրուկ դարձան օկուպանտներ ու դավաճաններ։

Հայերը «հայություն են անում» ոչ միայն այլ ժողովուրդների ներկայացուցիչների հետ, այլ նաև իրար միջև։ Caliber.az-ը կանխատեսել էր առճակատում Երևանի ու Խանքենդիի և հատկապես ներկայիս վարչապետի և այս դերի համար մրցորդի միջև։ Փաշիկն ու Ռուբիկը «իրար սրախողող են անում», ընդ որում դա տեղի է ունենում գրեթե բացահայտ։ Հայ քաղաքական գոյատևման «հանճարը» ճշգրիտ հաշվարկել է, թե որտեղ է փչում առագաստների մեջ Ռուբիկ-ջանի բռնած քամին։ Եվ չսպասեց, մինչև այս քամին ( նախկին Տրոյկա-Կապիտալովցի իսկ հիմա «ուղարկված պետնախարարի» խարխուլ անդամ...վայ, կներեք, մակույկը արագ տեղ հասցնի նվիրական նավահանգիստ (Հայաստանի վարչապետի առանձնասենյակը)։ Ի դեպ, վերջերս հաճախակի օգտագործվող այս արտահայտություններն առաջին անգամ ներմուծել է Caliber.Az-ը: Մենք ոչ թե հեղինակային իրավունքի առումով, այլ հենց այնպես, խոսքի համար։

Լաչինի ճանապարհի իրադարձություններին հայկական կողմի արձագանքը պետք է դիտարկել՝ հատկապես Երևանի և Խանքենդիի տարբեր ճամբարների հարաբերությունների դինամիկայի համատեքստում։ Հայ հասարակությունը աղաղակում է համախմբման կարևորության մասին և սրընթաց ... դեզինտեգրացվում է։ Դե, թող իրենք պարզաբանեն, միայն թե եգերների անբավարարության դեպքում ճամբարների առատությամբ հանդերձ մենք չենք պատրաստվում մնացորդներին թույլ տալ թալանեն մեր սեփականությունը։ Եվ միաժամանակ փչացնել օդը, հողն ու ջուրը, ինչը նրանք անում են պարբերաբար։ Բավական է, երեսուն տարվա ընթացքում բավականին գողացան և գարշահոտեցին։

Ինչ վերաբերում է հումանիտար ճգնաժամին ու շրջափակմանը, ապա կհիշեմ «Զգուշացեք ավտոմեքենայից»։ Շեքսպիրի ժամանակ «Դրուգ» ծխախոտ չկար։ Լսում ե՞ք։ Չի եղե՜լ։ Մարդասիրական ճգնաժամի և շրջափակման ժամանակ սննդամթերքով բեռնատարներին չեն թողնում անցնել։ Ընդհակառակը, դրանց արգելափակում են առաջին հերթին։ Հիվանդների տեղափոխման համար պայմաններ չեն ստեղծում։ Ընդհակառակը, նրանց մահը ծառայում է որպես ճնշման գործիք՝ ստիպելու նրանց ընդունել շրջափակում օգտագործողների պայմանները։ Չեն հետապնդում միջազգային իրավունքը, միջազգայնորեն ճանաչված սահմանները հարգելու և շրջակա միջավայրը պաշտպանելու նպատակներ։ Հենց դրանք են կոպտորեն ոտնահարում։ Շրջափակման մեջ գտնվողները եթերում չեն հայտարարում, որ ունեն անհրաժեշտ պարագաներ մատակարարելու և կարիքները հոգալու համար ուղիներ։ Դե, եթե այդպես է, ապա դրոշը ձեր ձեռքում է: Թեև կներեք, դուք դրոշ չունեք, բացառությամբ, հավանաբար, նետերով տարօրինակ կտորի: Բայց ինչո՞ւ արդեն ոռնալ «սպանում են, սովամահ են անում»։ Թե՞ դա նույնպես նորաստեղծ «հայություն անել» բայի բաղկացուցիչ մասն է։

Տղաները վազվզում են, օ՜ վազվզում են: Նոր «արտաքին գործերի նախարար» են նշանակել։ Թեեւ «արցախին» հարկավոր է տարօրինակ գործերի նախարար, արտաքին նա երբեք չի ունեցել ու չի էլ ունենա։

Ընդհանուր առմամբ, ամեն ինչ սովորականի պես է։ Հայերն իրենց հարմարադերի մեջ են։ Միայն պետք է հիշել, որ նեղացածի վրա ջուր են տանում։ Եվ մենք պատրաստ ենք ապահովել նման նեղացածներով լծված ջրով սայլերի անցումը Լաչինի ճանապարհով։