Այ այսպես է լինում, կամ հայկական հովերգություն Էմին Գալալիի մտորումները

Երբեմն հրաշք ես տեսնում, բայց անցնում ես կողքով: Միայն հետո ես հասկանում մասշտաբները։

Կարդում եմ Ղարաբաղը Ադրբեջանին պատկանելու մասին Հայաստանի վարչապետի երեկվա հայտարարությանը՝ ղարաբաղցի անջատողականների արձագանքի մասին։ Ինձ բռնում եմ այն մտքի վրա, որ ակամա, առանց ինձ հաշիվ տալու, ցրվում եմ դառն առհամարական ժպիտի մեջ։

Դառն է, որովհետև հիշում եմ 80-ականների վերջը և հայերի՝ Ղարաբաղը Հայաստանին միացնելու, ավելի ճիշտ՝ խոթելու անհեթեթ ցանկությունը, որը փոխարինվեց «արցախի» անկախություն հռչակելու ճանապարհով «Հայաստան-2» ստեղծելու ձգտումով։

Ծաղրալի է, որովհետև չեմ մոռացել Խանքենդիի և Երևանի փողոցներով «միացում» և «արցախ» արտասանելով համաքայլող ամբոխների գազանային երախը։ Ես այս խոսքերը պատկերացնում էի, որպես հայության ախտորոշման մաս՝ ուղեղի միացում, հաստ աղիքի արցախ, կամ հակառակը։ Բայց սա լուրջ ախտորոշում է: Հիվանդությունը քրոնիկ է, և մենք սրընթաց հեռացման ականատեսներ ենք:

Խանքենդին թուքով է ցայտում, Փաշինյանին մեղադրելով դավաճանության մեջ։ Դավաճանեցին «արցախը», հարված հասցրին աճուկին։ Դուրս է սողացել «ցեղասպան մտադրությունների» գիտակ, նախկին «օմբուդսմեն» ընկեր Բեգլարյանը և գործի դրել աշխարհի կողմից զուտ պատահականությամբ (աշխարհը 28 տարվա ընթացքում չհասցրեց) չճանաչված անկախության մասին իր սիրած երգեհոնը։ Մամուռով ու տիղմով ծածկված ճահճային քարերի տակից լույս աշխարհ հայտնվեցին նախկին վարչապետներն ու արդարադատության նախարարները, ովքեր ճոռոմ օրենսդրական տերմիններով ցանկանում են ապացուցել, որ Հայաստանն ուղղակի իրավունք չունի «արցախին» մերժել անկախության իրավունքը։ Շուտով իր ոչ ոքուն չհետաքրքրող իր խոսքը կասի նաև առաքելական եկեղեցին։ Եվ քեռի Արմենը՝ պահեստից։ Եվ նրանց համախոհները։

Ընթերցող, խորամուխ եղիր, խնդրում եմ: Այսպես կոչված «արցախի խորհրդարանը» վրդովմունքը հայտնում է ոչ Ադրբեջանին։ Ոչ Թուրքիային։ Նույնիսկ ոչ թե ինչ-որ մի երկրին, որին հայերը աշխատանքային կարգով մեղադրում են նավթախավյարադոլարների վրա ծախվածության և հակվածության մեջ (հայերն այս կատեգորիայի մեջ ներառում են Ադրբեջանի բոլոր գործընկերներին, չէ որ իրենցը մի քիչ պակաս է): Խոսքը հայերին դատապարտող հայերի մասին է:

Ոչ թե թուրքերին և թուրքերին սպանելու բնածին ցանկություն չզգալուն հակված առանձին «ուրացողներին»։ Ամենասովորական հայերին։ Չիդեալացնելով հեռու ոչ փափկամազ Փաշիկին՝ մենք նկատում ենք՝ առասպելների ու իրողությունների, հիվանդ հայկական սիրավեպի և հայ իրականության սնանկության դաժան արձակի առճակատումը։ «Գովերգությունը», որտեղ հայերի համար ամեն ինչ հեշտ ու պարզ էր, ավարտվեց։ Կտրուկ, առանց նախազգուշացման։ «Անմեղ» գառները հավերի պես ընկան եռաջրի մեջ։

Ես՝ քաղաքական ու դիվանագիտական վերլուծությունը թողնում եմ դիվանագետներին ու քաղաքագետներին։ Կհայտնեմ իմ կարծիքը՝ թունդ պարտված թղթամոլի պես, հայերը կանգնած են ընտրության առաջ. հեռանալ, քանի դեռ ինչ-որ բան մնացել է, թե շարունակել գրավադրել ամեն ինչ և ամենուր՝ հետ շահելու խելահեղ հույսով։ Փաշինյանը չէ որ փորձել է խաղալ, բլեֆ անելով ու «պոկերային» դեմք ընդունելով։ Բայց նա սխալ հաշվարկ արեց։ Եվ այդ ժամանակ հասկացավ, որ ժամանակն է հավաքել կարթաձողերը: Անհապաղ հեռանալու համարձակությունը չբավարարեց, գումարած՝ հույս էր տածում Ադրբեջանի սխալների վրա։ Բայց, պատին դեմ արվածը, իրերը անվանում է իրենց անուններով։

Նրա քաղաքական հակառակորդները չեն հանդարտվի։ Նրանք տենչում են ռևանշի՝ իմանալով, որ այն կվերածվի Հայաստանի համար նոր կորուստների։ Ռոբիկներ-բոբիկները, սերժիկներ-ռիժիկները՝ բոլորը ձգտում են իշխանության, ոռնալով, որ Նիկոլն ու իր թիմը՝ դավաճաններ են, հակաքրիստոսներ են, թուրքեր են, չուրքեր են և, ընդհանրապես, տգեղ թարախապալար են հայության մարմնի վրա։ Բոլոր ընդդիմադիրները վայնասում են ժողովրդական զայրույթի ալիքների անխուսափելիության մասին։ Այն մասին, որ հայերը որտեղ որ է կարթնանան և քիչ է մնում արթնանան և կսրբեն։ Կոչնչացնեն։ Կելնեն մի հոգու պես: Որ «արցախը» ամեն ինչ է, և ընդհանրապես, ինչպես կարելի է։ Թե չէ՜։

Բայց հայերի մեծամասնությունը լռում է։ Մի հասարակ պատճառով։ Հողմաղացների հետ կռիվը, որին վերածվեց արցախյան արկածախնդրությունը, թանկ նստեց ոչ միայն Ադրբեջանի վրա։ Եվ եթե նույնիսկ սա չվերադարձնի մեր զոհվածներին ու չչորացնի նրանց ընտանիքների ու հարյուր հազարավոր փախստականների արցունքները՝ հայությունը այսօր թանկ գին կվճարի։ Սա ոչ թե ուղղակի ռազմական պարտություն է, ինքնահռչակ Օլիմպոսից դարձյալ նույնպես ինքնահռչակ «արցախի» անկում, խորը տնտեսական ճգնաժամ և արտաքին քաղաքական առաջնահերթությունների հետ կողմնորոշվելու անկարողություն։ Սրանք կորած երազանքներ են։

Հայերի մեծ մասը՝ Ադրբեջանի հանդեպ ունեցած ողջ հակակրանքով հանդերձ՝ այլևս չեն ուզում ավազի վրա ամրոցներ կառուցել: Նրանք չափազանց լավ գիտեն Կասպից ծովի ալիքների ուժգնությունը։ Բայց նրանք ինքնուրույն չեն կռահել։ Նրանց օգնել են։ Նրանք իրենց կամքով չեն արթնացել՝ նրանց խելքի են բերել։ Եվ դա արել է մեր ժողովուրդը, մեր բանակը և մեր նախագահը։

Հիմա ի՞նչ։ Մեզ մնում է հուսալ, որ արթնացած հայերը կգերակշռեն լուսնոտներին, որ ադեկվատները կհաղթահարեն զոմբիացվածներին։ Դե, իսկ եթե ոչ՝ ապա թող իրենք իրենց մեղադրեն։ Երկրորդ շանսը չի լինի։