Երեւանը սառել է Իրանի օգնության ակնկալիքով Միրզոյանի Թեհրան կատարած այցի առթիվ

Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանի այցը Իրան՝ խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին երկկողմ համաձայնագրի նախագծի շուրջ Ադրբեջանի և Հայաստանի արտգործնախարարների բանակցությունների հաջորդ փուլի նախօրեին (որը այսօր Մոսկվայում կանցկացվի Սերգեյ Լավրովի մասնակցությամբ), հաստատեց այն փաստը, որ Երևանը ներկայիս հետկոնֆլիկտային ժամանակահատվածում հակաադրբեջանական քաղաքականության առաջամղման մեջ հաշվարկում է Թեհրանի աջակցության վրա։

Այսպես, օրինակ, Միրզոյանի Իրան մեկնելու նախօրեին Երեւանում փորձել են մշակել՝ Հայաստանում իր առաքելությունն ավարտող Իրանի դեսպան Աբբաս Բադախշան Զոհուրիին, ումից, հարցազրույցի ժամանակ «Օրբելի» վերլուծական կենտրոնի լրագրողը հարցրել է, թե նա ինչպես է վերաբերում «120 հազար ղարաբաղցի հայերի» «դժբախտություններին»։ Ընդ որում բացահայտ հաշվարկելով Իրանի դիվանագետի աջակցության վրա։ Բայց երևի արդեն շատ անգամ «կեղծ շրջափակման» մասին լսած Զոհուրին, միայն հղում է արել 2020 թվականի Եռակողմ հայտարարությանը, չոր ընդգծելով, որ հակամարտության երկու կողմերն էլ պետք է հետևեն փաստաթղթի կետերին։

«Հայտարարության և հետագա համաձայնագրերի բոլոր կողմերին մեր խորհուրդը միշտ կայացել է նրանում, որպեսզի հավատարիմ մնալ այդ համաձայնագրերի պարտավորություններին և ոգուն: Երկրները ունեն նաև հստակ պարտավորություններ ըստ միջազգային իրավունքի, որոնցից մեկը հանդիսանում է տարածաշրջանի բնակիչների իրավունքների և անվտանգության պաշտպանությունը։ Մենք նշում ենք, որ նշված տարածքի բնակիչների իրավունքների և անվտանգության հարցը բարդ և նուրբ է»,- ասել է Իրանի դեսպանը՝ շրջանցելով հայերի կողմից իր համար պատրաստված թակարդից։

Ինքը՝ Արարատ Միրզոյանը Թեհրան մեկնելու նախօրեին Իրանի Իսլամական Հանրապետության նորանշանակ դեսպան Մեհդի Սոբհանիին ընդունելիս դժգոհել է «Ղարաբաղում հումանիտար ճգնաժամից», որն առաջացել է «Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի անօրինական արգելափակման պատճառով»։ Ըստ երևույթին, հաշվարկել դիվանագետի դեռ թույլ իմացությունը տարածաշրջանում իրավիճակի մասին՝ Միրզոյանը, որքան էլ դա ծիծաղելի լինի՝ նրան վստահեցրել է, որ «Հայաստանի բոլոր ջանքերն ուղղված են Հարավային Կովկասում կայուն խաղաղության հաստատմանը»։

Այնպես որ, հայ նախարարի իրանական ճամփորդության նպատակները նախապես ակնհայտ են։ Հասկանալի էր, որ նա կսկսի Թեհրանում հնչեցնել «շրջափակված ճանապարհի» և «սոված մարդկանց» մասին լեգենդը, քանի որ միջազգային հանրությանը խաբելը՝ պաշտոնական Երևանի համար սովորական պրակտիկա է։ Իսկ եթե կոնկրետացնել Միրզոյանի Իրան մեկնելու նպատակները, ապա դրանք, ավելի շուտ, երկուսն են։ Առաջինը, հասկանալի է, որ հայկական կողմը լրջորեն մտահոգված է Զանգեզուրի միջանցքի հնարավոր բացմամբ, և այստեղ նրա մտավախությունները լիովին համընկնում են Իրանի դիրքորոշման հետ։ Եվ այսօր, երբ Զանգեզուրի միջանցքի գործարկման հավանականությունը զգալիորեն մեծացել է, հայկական կողմը ցանկանում է, որ Իրանը շարունակի խոչընդոտել դրան։ Երկրորդը, Երևանը մեծ հույսեր է կապում Թեհրանի ռազմական աջակցության վրա, և այդ հարցը, ամենայն հավանականությամբ, ներառվել է այցի օրակարգում, թեև այդ առնչությամբ լրատվամիջոցներում կոնկրետ տեղեկություն չկա։ Սակայն, առանց դրան էլ հայտնի է, որ Իրանն ու Հայաստանը արդեն ունեն ռազմական համագործակցության փորձ։ Երևանը Թեհրանից գնել է անօդաչու թռչող սարքեր, թեև երկու կողմերն էլ այդ մասին լռում են: Այնպես որ, չնայած «Ադրբեջանի հետ խաղաղության պատրաստակամության» մասին Փաշինյանի ամպագոռգոռ հայտարարություններին, Հայաստանը մտքում հասունացնում է ռեւանշիստական ծրագրեր, և դրանում Իրանը նրան ակտիվորեն օգնում է՝ նպատակաուղղված զինելով նրան։

Իսկ ինչ վերաբերում է Զանգեզուրի միջանցքի բացմանը, որին այդքան հակադրվում են Հայաստանն ու Իրանը, ապա դրանում շահագրգռված են ոչ միայն Ադրբեջանը, այլ նաև Թուրքիան, Ռուսաստանը, Եվրոպան։ Այն մասին, որ այս ճանապարհի մեկնարկն անխուսափելի է, հունիսին հաստատել է նաև Ադրբեջանի պետության ղեկավարը՝ Թուրքիայի առաջնորդ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանի հետ բանակցությունների արդյունքներով ելույթ ունենալով մամուլի համար հայտարարությամբ։

«Զանգեզուրի միջանցքի բացումը անխուսափելի է։ Որքան շուտ բացվի, այնքան լավ։ Ամեն դեպքում, մենք այս ուղղությամբ կավելացնենք մեր ջանքերը։ Այս միջանցքի բացումը նոր հնարավորություններ կստեղծի բոլոր երկրների համար և դրականորեն կանդրադառնա տարածաշրջանում գործարար համագործակցության վրա»,- ասել է Իլհամ Ալիևը։

Իսկ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը այս հանդիպումից մեկ ամիս առաջ, ուղղակիորեն հայտարարել էր, որ Զանգեզուրի միջանցքի խնդիրը ելնում է ոչ թե Հայաստանից, այլ Իրանից։

Հիմա ինչ վերաբերում է Իրանի Իսլամական Հանրապետության նախագահ Ռաիսիի նախօրեին հնչեցրած ոչ միանշանակ հայտարարություններին։ Նրա խոսքով, «Թեհրանը աջակցում է տարածաշրջանի բոլոր երկրների տարածքային ամբողջականությանը, սակայն դեմ է տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական փոփոխություններին»։

«Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը չի ընդունում ոչ մի աշխարհաքաղաքական փոփոխություն, տարածաշրջանի երկրների սահմանների փոփոխություն և աջակցում է տարածաշրջանի բոլոր երկրների ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը»,- բարձրաձայն հայտարարել է Ռաիսին, ում պետք էր ուղղել միանգամայն ողջամիտ հարց։ Եթե Իրանը տարածաշրջանի երկրների սահմանների պահպանման այսքան եռանդուն ջատագով է, ապա ինչու՞ էր Թեհրանը լռում հայերի կողմից ադրբեջանական տարածքների օկուպացիայի ողջ տարիներին։ Պատասխանն ակնհայտ է։ Որովհետև գործերի նման դրվածքը լիովին ձեռնատու էր Թեհրանին։ Որովհետև, առաջին հերթին, ուժեղ և անկախ Ադրբեջանը միշտ ոսկոր է եղել կղերական ռեժիմի կոկորդում։ Երկրորդը, Իրանը ինքն էլ դեմ չէր զբաղվել ադրբեջանական հողերը թալանով։ Այդ բոլոր տարիներին մոլլաների ռեժիմը աջակցում էր օկուպանտ երկրին, և այժմ էլ շարունակում է դա անել՝ Հայաստանին մատակարարելով սեփական արտադրության զենք։

Եվ ևս մեկ կարևոր պահ։ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը Թեհրանում հայտարարել է, որ «Հայաստանը երբեք չի դառնա հակաիրանական գործողությունների հարթակ»։ Մինչդեռ, համոզված ենք, որ իրանցիները այստեղ կռահել են, որ Միրզոյանն իրենց խաբում է։ Չէ որ նրանք տեղյակ են, որ Հարավային Կովկասում ԱՄՆ-ի ամենամեծ դեսպանատունը գործում է հատկապես Հայաստանում։ Հասկանալի է, որ դա Թեհրանի կողմից գնահատվում է որպես իր շահերի և անվտանգության ուղղակի սպառնալիք։ Այո և ԵՄ-ի առաքելության մասին, որը հայ-ադրբեջանական պայմանական սահմանի պարեկության քողի տակ հետախուզական տվյալներ է հավաքում հայ-իրանական սահմանամերձ տարածքում, Թեհրանին նույնպես հայտնի է։ Բայց Միրզոյանը, առանց աչք թարթելու, փորձել է իրանցիներին վստահեցնել նրանում, որ «Հայաստանը երբեք չի դառնա հակաիրանական գործողությունների հարթակ»։ Թեև ակնհայտ է, որ մոլլաների վարչակարգը դա էլ կուլ կտա, կների Հայաստանին, միայն թե պահապանի նրա հետ միասին Ադրբեջանի և Թուրքիայի դեմ համատեղ դաշինքը։

Ինչպես էլ լինի, հաշվի առնելով այս բոլոր նրբերանգները, և նույնիսկ չնայած այն հանգամանքին, որ վերջին շրջանում Իրանից հաշտեցման որոշակի ազդակներ են գալիս, Բաքուն վաղուց արդեն չի հավատում իր հարավային հարևանի խոսքերին և, չընդհատելով արտաքին քաղաքականության մեջ հետևողականությունը, այդ թվում նաև Իրանի հետ հարաբերություններում, առայժմ հետևում է նրա գործողություններին։ Ադրբեջանը եզրակացություններ կանի՝ ելնելով բացառապես տարածաշրջանային օրակարգի առանցքային հարցերի և իրանա-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման հարցում Թեհրանի դիրքորոշման վրա։