Թղթային հզորություն. Հնդկաստանը չկարողացավ պաշտպանել իրեն, բայց զինում է Հայաստանին Caliber.Az-ի մեկնաբանությունը

Հնդկաստանը շարունակում է Հայաստանի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցության ընդլայնման ուղին՝ ակտիվորեն նպաստելով նրա ռազմականացմանը։ IADN գործակալության տվյալներով, Երևանը այս տարվա հուլիսին արդեն կստանա «Akash-1S» զենիթահրթիռային համակարգերի երկրորդ խմբաքանակը։ Հնդկաստանի ՀՕՊ համակարգի այս արդիականացված տարբերակի մատակարարումները սկսվել են անցյալ տարվա նոյեմբերին և շարունակվում են նախկինում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների շրջանակներում։ Հայկական և հնդկական լրատվամիջոցների տեղեկատվությամբ՝ 15 զենիթային համակարգերի գնումը Երևանին արժեցել է 720 միլիոն դոլար։
 
«Akash-1S» զենիթահրթիռային համակարգը իրենից ներկայացնում է՝  Հնդկաստանի DRDO պաշտպանական գործակալության կողմից մշակված «Ակաշ» բազային համակարգի թարմացված մոդիֆիկացիա։ Համալիրի հիմնական նշանակությունը՝ կարևոր օբյեկտներն ու ստորաբաժանումները օդային հարձակումներից պաշտպանելն է։ Հրթիռները հագեցված են ինքնանշանառման ակտիվ ռադիոտեղորոշիչ գլխիկով, որը տեսականորեն պետք է ապահովի մինչև 30 կիլոմետր հեռավորության և մինչև 18 կիլոմետր բարձրության վրա թիրախները խոցելու ճշգրտության բարձրացում։ Նշված բնութագրերի թվում է՝ մինչև 64 թիրախին հետևելու և միաժամանակ մինչև 12-ին խոցելու հնարավորությունը։
 
Սակայն իրական մարտական պայմանները հերթական անգամ ապացուցել են. թղթային բնութագրերը ոչ միշտ են համապատասխանում իրականությանը։  «Ակաշ-1Ս»-ը նախագծված է՝ ղեկավարվող ինքնաթիռներով և թևավոր հրթիռներով անցյալի հակամարտությունների դասական սպառնալիքների տակ։ Բայց այսօր պատերազմները մղվում են բոլորովին այլ սցենարներով, որոնցում հիմնական դերը են խաղում՝ բարձր ճշգրտության անօդաչու թռչող սարքերը, կամիկաձե դրոնները և ռադիոէլեկտրոնային պայքարի զարգացած համակարգերը։ Հենց այս ծայրահեղ կարևոր ուղղություներում է հնդկական համակարգը ցուցաբերում զգալի թույլ կողմեր՝ չկարողանալով գլուխ հանել բարդ միջավայրերում քիչ նկատելի և մանևրող թիրախների հետ։
 
Զարմանալի չէ, որ ինքնին Հնդկաստանում շեշտը տեղափոխվում է նման համակարգերի նոր սերնդի, մասնավորապես՝ խոստումնալից «Akash-NG»  համալիրի ներդրման վրա։ Նշենք, որ դեռ 2021 թվականին, ըստ Հնդկաստանի պաշտպանական հետազոտությունների և զարգացման կազմակերպության (DRDO) հաղորդագրության՝ Հնդկաստանում հաջողությամբ փորձարկել են «Akash – Next Generation» (Akash-NG) հրթիռը։ Նոր սերնդի ՀՕՊ համակարգի փորձարկումները անցկացվել են երկրի արևելքում՝ Օդիշա նահանգի Չանդիպուր քաղաքի մոտակայքում գտնվող հրաձգարանում։ Գործարկումն իրականացվել է շարժական հարթակից։ Հրթիռը, ինչպես հաստատվում է՝ գրավումը իրականացրել է իդեալական ճշգրտությամբ։ Դրանով հանդերձ, այն կատարել է բոլոր փորձարկման առաջադրանքները՝ թռիչքի ընթացքում կատարելով բարդ մանևրներ։ Փորձարարական գործարկման ժամանակ վերահսկվել է հրթիռի շարժման ամբողջ հետագիծը, իսկ թռիչքի տվյալները գրանցվել են տարբեր հեռաչափ սարքերի միջոցով։
 
Սակայն սա «Akash-NG»-ն է, իսկ Հայաստանին մատակարարված «Akash-1S» մոդիֆիկացիան փաստորեն մնում է որպես միջանկյալ արտադրանք, որն այլևս չի համապատասխանում ժամանակակից զինված հակամարտությունների պահանջներին։
 
Դրանով հանդերձ ինքնին Հնդկաստանը այսօր բախվում է սեփական անվտանգության ապահովման ոլորտում ներքին խորը խնդիրների հետ։ Հարավային Ասիայում վերջին իրադարձությունները դա հստակ ցույց տվեցին։ Հնդկաստանի և Պակիստանի միջև վերջերս տեղի ունեցած սրացումը բացահայտեց Հնդկաստանի պաշտպանական դոկտրինի ծայրահեղ խոցելիությունները։ Ճգնաժամի առիթ է դարձել ապրիլի 22-ին Փահալգամում տեղի ունեցած հարձակումը, որը խլել է 28 մարդու կյանք։ Ի պատասխան՝ Հնդկաստանը հայտարարեց «Սինդուր» գործողության մասին՝ բարձրաձայն հայտարարելով Պակիստանի տարածքում ենթադրյալ ահաբեկչական թիրախներին հարվածներ հասցնելու մասին։ Սակայն հարվածները փաստորեն հասցվել են քաղաքացիական ենթակառուցվածքներին, ինչը միայն սրել է լարվածությունը և միջազգային քննադատության ալիք է առաջացրել։
 
Պակիստանը արագ արձագանքեց և, ինչը որ ամենակարևոր է, չափազանց պրոֆեսիոնալ կերպով։ Արդեն մայիսի 10-ին սկսվեց «Կապարե պատ» գործողությունը, որի ընթացքում Պակիստանի զինված ուժերը թիրախային և արդյունավետ հարվածներ հասցրին Հնդկաստանի ռազմական օբյեկտներին։ Ընդ որում այս գործողությունը ոչ միայն պատասխան գործողություն էր, այլ նրա համոզիչ ցուցադրումը, թե ինչպես նույնիսկ Հնդկաստանի հետ սահմանափակ ռեսուրսներով, կարելի է գերազանցության հասնել ճիշտ ռազմական ռազմավարության և բարձր տեխնոլոգիաների վրա կենտրոնանալու շնորհիվ։
 
Հատուկ ուշադրություն են գրավել Պակիստանի ՌՕՈւ-ի գործողությունները։ Ի տարբերություն  թանկարժեք և բազմազան ինքնաթիռների վրա հույսը դրած Հնդկաստանի՝ Պակիստանը ցույց է տվել իր ունեցած ռեսուրսները արդյունավետորեն օգտագործելու ունակությունը։ Մարտադաշտում վճռորոշ դեր խաղացին պակիստանա-չինական «JF-17» բազմաֆունկցիոնալ կործանիչները, ինչպես նաև ավելի առաջադեմ «J-10C»-ը։ Դրանով հանդերձ օգտագործվել են մինչև 250 կիլոմետր գործողության շառավիղով «PL-15» հեռահար հրթիռներ, որոնք հնարավորություն են տվել ոչնչացնել հնդկական «Rafale»-ն դեռ նախքան Պակիստանի սահման հատելը։ Ի դեպ, ինչը, որը հատկապես ցավալի է Նյու Դելիի համար՝ դա այդ ինքնաթիռների բարձր արժեքն է՝ մեկ կործանիչի բազային գինը կազմում է մոտ 85 միլիոն դոլար, իսկ բարելավված կոմպլեկտավորմամբ և լրացուցիչ տարբերակների հաշվառմամբ այն կարող է գերազանցել 120 միլիոն դոլարը։ Սակայն արտահանման պայմանագրերի շրջանակներում ծախը ավելի է աճում. այսպիսով, 26 միավոր տախտակամածային «Rafale M»-երի մատակարարման վերջերս կնքված պայմանագիրը Հնդկաստանին արժեցել է 7,4 միլիարդ դոլար, ինչը համարժեք է մոտ 285 միլիոն դոլարի մեկ միավորի համար, ներառյալ սպառազինությունը, ուսուցումը, տեխնիկական սպասարկումը և այլ հարակից ծախսերը։
 
Եվ այստեղ ծագում է հիմնավոր հարց. եթե Հնդկաստանը, տիրապետելով այդքան տպավորիչ զինանոցի և ֆորմալ մարտական ինքնաթիռների հսկայական նավատորմի՝ վերջին ռազմական գործողությունների սկսվելուց առաջ հնդկական ռազմական ավիացիայի ինքնաթիռների ընդհանուր թիվը կազմում էր ավելի քան 1622 միավոր, չի կարողացել ապահովել սեփական պաշտպանունակությունը, ապա ինչպիսի՞ որակի զենք է նա առաջարկում իր գնորդներին, ներառյալ Հայաստանին։ Չէ որ ակնհայտ է, որ ժամանակակից պատերազմում ոչ թե սպառազինության քանակը, այլ տեխնոլոգիական մակարդակն է որոշում մարտերի ելքը։ Պակիստանի և Հնդկաստանի միջև ռազմական գործողությունները դարձել են նոր ռազմական դոկտրինի փայլուն օրինակ. հույսը դրվում է ոչ թե քանակի, այլ մեծ հեռավորությունից թիրախները հայտնաբերելու և ոչնչացնելու հնարավորության վրա։
 
Ժամանակակից օդային մարտերը այլևս չեն ենթադրում մոտ հեռավորության վրա մանևրային մարտեր՝ ամեն ինչ որոշվում է հեռահարության վրա։ «Rafale»-ն, չնայած 200 կիլոմետր հեռահարության «Meteor» հրթիռներով հագեցած լինելուն, անզոր էր չինական «PL-15» հրթիռների դեմ, որոնց հեռահարությունը հասնում է 250 կիլոմետրի։ Արդյունքում՝ Պակիստանի լիովին գերիշխանությունը օդում, առանց մեծածավալ ուժեր տեղակայելու անհրաժեշտությանը։
 
Եվ այստեղ մենք մոտենում ենք գլխավոր կետին։ Ադրբեջանը, կանխատեսելով այս միտումները, արդեն այսօր հույսը դնում է մեր ժամանակների ամենաառաջադեմ պահանջներին համապատասխանող սպառազինության վրա։ Պակիստանից գնված «JF-17 Block III» բազմաֆունկցիոնալ կործանիչները ցուցադրվել են նախագահ Իլհամ Ալիևին և ակտիվորեն ինտեգրվում են երկրի միասնական անվտանգության համակարգում։ Այս մեքենաները, տիրապետելով գնի և տեխնոլոգիական լիցքավորման հավասարակշռված հարաբերակցությանը՝ արդեն մասնակցում են վարժական միջոցառումներին՝ զգալիորեն ընդլայնելով Ադրբեջանի ՌՕՈւ-ի հնարավորությունները։
 
Հարկ է հատուկ ընդգծել. Հնդկաստանի կողմից Հայաստանին «Akash-1S» զենիթային համակարգերի մատակարարումը ոչ այլ ինչ է, քան իրական ռազմաստրատեգիական նշանակությունից զուրկ քաղաքական ժեստ։ Այս համակարգերը ի վիճակի չեն փոխել ուժերի հավասարակշռությունը տարածաշրջանում և առավել ևս չեն կարող Հայաստանին երկարաժամկետ անվտանգություն երաշխավորել։ Ավելին, նման քայլերը միայն սրում են լարվածությունը՝ հայկական կողմի մոտ ստեղծելով անվտանգության կեղծ զգացողություն և շեղելով ուշադրությունը քաղաքական երկխոսության միջոցով կայուն լուծումներ փնտրելու անհրաժեշտությունից։
 
Ադրբեջանը, ընդհակառակ, հետևողականորեն իրականացնում է առաջադեմ զարգացման ռազմավարություն՝ կենտրոնանալով բարձր ճշգրտության զենքի համակարգերի, հետախուզական և հարձակողական անօդաչու թռչող սարքերի ինտեգրման, ռադիոէլեկտրոնային պատերազմի համակարգերի զարգացման և պաշտպանության ցանցակենտրոն հայեցակարգերի վրա։ Սա երկրին թույլ է տալիս վստահորեն վերահսկել օդային տարածքը, սպառնալիքները բացահայտել և չեզոքացնել հեռավոր մոտեցումներում և արդյունավետորեն արձագանքել ցանկացած մարտահրավերին։
 
Այսօր ադրբեջանական բանակը կողմնորոշվում է ոչ թե զենքի քանակական ավելացման, այլ որակական ամրապնդման վրա, ինչը երկրին ապահովում է կայուն անվտանգություն և ցանկացած հնարավոր սցենարներին բարձր պատրաստվածություն։ Այս քաղաքականությունը հենվում է ոչ թե կարգախոսների, այլ իրական արդյունքների, տեխնոլոգիական գերազանցության և ազգային պաշտպանության գրագետ կառավարման վրա։
 
Այսպիսով, մինչ Հայաստանը շարունակում է կասկածելի սպառազինության մեջ փնտրել պատրանքային անվտանգություն, Ադրբեջանը ցուցադրում է իրական հնարավորությունների և ժամանակակից տեխնոլոգիաների վրա հիմնված հասուն և պրագմատիկ մոտեցում։ Եվ սա է հանդիսանում երկրի կայունությունն ու անվտանգությունը որոշող առանցքային գործոնը։