Բիբլիական սյուժե եկեղեցու դեմ Փաշինյանը զարգացնում է դոկտրինան

Բաքվի վերահսկողության տակ Գազախի շրջանի չորս գյուղերի վերադարձը դարձել է կարևորագույն ուղենիշ՝ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում։ Դրա հետ մեկտեղ, հայ հասարակության մեջ ռեւանշիստական տրամադրությունների առկայության համատեքստից ելնելով, այս հարցը, ինչպես հայտնի է, դարձել է կենտրոնական՝ ղարաբաղյան կլանի հետ կապի մեջ հայկական եկեղեցու գլխավորած բողոքի ակցիաներում։ Այս ֆոնին, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մայիսի 24-ին հանդես է եկել ժողովրդին ուղղված դիմումով։

Ընդհանուր առմամբ Փաշինյանը կրկնել է «Պատմական Հայաստանի» (կարդա՝ «առասպելական») մասին իր պատմվածքով, որին պետք է հաղթահարի «Իրական Հայաստանը», «պատմական Հայաստանի» գաղափարների և հարևանների դիրքորոշման միջև հակասության մասին՝ առաջնորդվելով միջազգային իրավունքով, այսինքն այդ նույն «ցուլի և կարմիր շորերով մարդկանց» մասին, ճիշտ է, այս անգամ առանց շքեղ այլաբանությունների։

Սակայն այժմ Փաշինյանը կատարել է այս մտորումների հաջորդ քայլը՝ անդրադառնալով ինչպես «պատմական» և իրական Հայաստանի միջև նման աններդաշնակության ծագման, այնպես էլ -այն հաղթահարման ուղիների հարցին։ Խորհելով իրականության նման խեղաթյուրման արմատների մասին՝ Փաշինյանը, իհարկե, ուժեղ խճճել է, ավելի ճիշտ՝ խարամանկել է՝ հայերի առասպելական գիտակցության համար ողջ պատասխանատվությունը դնելով Խորհրդային Միության վրա։ Իբր, խորհրդային կառավարությունը ձգտում էր հայերի գիտակցությունից ջնջել պետականության զգացումը և այդ նպատակի համար նրանց առջև դնում էր Խորհրդային Հայաստանից դուրս անկախ պետության գաղափարը։ «Հայերի ուժեղ ազգային ինքնազգացման դեմ Խորհրդային Միության պայքարի մեթոդներից մեկը՝ Խորհրդային Հայաստանի և Խորհրդային Միության տարածքից դուրս Հայկական ԽՍՀ-ի անկախության մասին երազանքներ ուղղելն էր, իսկ երբեմն աշխարհաքաղաքական նպատակներով, իսկ երբեմն՝ թուլացնել և արմատախիլ անելով Հայկական ԽՍՀ-ի` որպես հայոց պետականության վերականգնման պոտենցիալ տարածքի ընկալումը։ Խորհրդային Միությունը հայերի մեջ առաջ էր քաշում Հայկական ԽՍՀ-ի սահմաններից դուրս հայրենիք փնտրելու բանաձեւը»,- ասել է Փաշինյանը։

Ծիծաղաշարժ հայտարարություն։ Խորհրդային Միությունը, ըստ սահմանման, չէր կարող ազգային հանրապետություններում խրախուսել ապագա պետության ծիլերը, սակայն ճակատագրի հեգնանքը նրանում է, որ հենց խորհրդային ժամանակաշրջանում Հայաստանի համար ստեղծվեցին ամենաբարենպաստ պայմանները զուտ մոնոէթնիկ հանրապետություն ձևավորելու համար։ Բավական է հիշել Հայաստանից ադրբեջանցիների արտաքսումը 20-րդ դարի 40-ականների վերջին և 80-ական թվականներին։

Սակայն Փաշինյանի նման մանիպուլյացիաների նպատակը հասկանալի է. Մոսկվայի կողմից գաղտնի աջակցվող ընդդիմության դեմ պայքարի համատեքստում նրա համար կարևոր է ցույց տալ, որ նա դեմ է Կրեմլին, և, համապատասխանաբար, իր տեսական հաշվարկների ողջ բացասական կողմը նա ջանասիրաբար բարդում է բացառապես Ռուսաստանի վրա՝ բացեիբաց «մոռանալով» հայկական ազգայնական գաղափարի ձևավորման գործում արևմտյան տերությունների դերի մասին։

Սակայն Փաշինյանի հաջորդ միտքը այնուամենայնիվ փոխհատուցում է այս միակողմանիությունը և մարտահրավեր նետում՝ Հայաստանի ճակատագիրը երրորդ ուժերի հետ կապող ցանկացած հայեցակարգին. «Այս պայմաններում մեր երկրի ինքնիշխանությունը էապես տուժում է, քանի որ երբ հայրենիքի մասին քո պատկերացումները չեն համընկնում քո երկրի միջազգային օրինական սահմանների հետ, դու ստիպված ես ճանապարհ բացել ուրիշների կողմից անհամաչափ ազդեցության համար, քանի որ քեզ թվում է, որ դրանով իսկ դու ուժ ես ստանում և աջակցություն օրակարգերի առաջխաղացման համար, որոնք չեն համընկնում քո օրինական սահմանների հետ»:

Այնուհետև Փաշինյանը անում է ևս մեկ ճարպիկ քայլ։ Նա սկսում է իր հռետորաբանության մեջ օգտագործել կրոնական դրդապատճառներ, մի տեսակ փորձելով հայ եկեղեցուն զրկել իր բողոքի հռետորաբանության հիմքից և նրանից խլել հոգևոր ճշմարտության մենաշնորհը։ Մինչ եկեղեցու առաջնորդները մրմնջում են հայ ժողովրդի հոգևոր կապերի դավաճանության մասին աանհոդաբաշխ բաներ՝ Փաշինյանը ներկայիս իրավիճակի համար գտնում է ամենահաջողը (զավթողամոլական գաղափարների դեմ պայքարի համատեքստում) բոլոր հնարավոր կրոնական զուգահեռները՝ Հայաստանի Հանրապետությունը անվանելով «Ավետյաց երկիր». «Մենք անցնում ենք այդ ճանապարհը, և այդ ճանապարհի վերջում գտնվում է մեր Ավետյաց երկիրը՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, միայն այն տարբերությամբ, որ մենք հիմա էլ այստեղ ենք գտնվում, բայց շատ հաճախ չենք նկատում մեր Ավետյաց երկիրը և, չնկատելով այն, շարունակում ենք Ավետյաց երկրի մեր որոնումները։ Այսօր մեր երկիրը իդեալական չէ, այդ թվում նաև այն պատճառով, որ Ավետյաց երկրում Ավետյաց երկրի մեր անվերջ որոնումները թույլ չեն տալիս ավելի կոնկրետանալ և ձևակերպել այն հարցի պատասխանը, թե ինչ տարածքում, ինչ վայրում, ինչ չափերով ենք մենք ուզում կառուցել տուն-պետությունը, և յուրաքանչյուր սահմանային սյան միջոցով սահմանազատման գործընթացը ձևակերպում է այս հարցի պատասխանը»:

Թերևս դժվար է գերագնահատել այս ուղերձի ուժը: Նա դիմախոսում է ավանդական փաստաբանության տակ, որով Փաշինյանը սիրում է հրամցնել իր լսարանին, սակայն պետք է խոստովանել, որ ի տարբերություն վարչապետի նախորդ արտահայտությունների, այս ուղերձը տիրապետում է ստեղծագործական հսկայական էներգիայի։ Նա ունակ է հայկական հայացքի օպտիկան տեղափոխել աշխարհի և աշխարհում իր վրա, և երկար տարիների ընթացքում առաջին անգամ ամենայն հստակությամբ Հայաստանի Հանրապետությունը տեսնել որպես նվեր ի վերուստ: Այս ուղերձը միաժամանակ գործնական և կրոնական է: Թերևս արժե մինչև վերջ հասցնել «Ավետյաց երկրի» հատվածը. «Եվ մենք միասին պետք է անցնենք այս ճանապարհով, որն, այո, չի հանդիսանում գորգային արահետ, այլ անցնում է փշերի ու ծուղակների, բարդ ու դժվարին որոշումների, հիասթափությունների ու թյուրիմացությունների միջով, բայց սա միակ ճանապարհն է, որն իր առջեւ ունի հորիզոն եւ տանում է դեպի իրական Ավետյաց երկիր, իրական Հայաստան՝ Հայաստանի Հանրապետություն։ Սա է որոշիչ ճանապարհը։ Փիլիսոփաներից մեկը ասում է, որ լավագույն ճանապարհը այն ճանապարհն է, որը քեզ տանում է այնտեղ, որտեղ դու գտնվում ես: Այս ճանապարհը մեզ տանում է այնտեղ, որտեղ մենք գտնվում ենք՝ դեպի Հայաստանի Հանրապետություն, և մեզ հնարավորություն է տալիս մեր իրականությանը նայել բոլորովին այլ տեսանկյունից։ Եվ միայն այս տեսանկյունից կարելի է տեսնել ապագան ճանապարհը, որը տանում է դեպի այդ ապագան։ Կա այս ճանապարհը մինչև վերջ հաջողությամբ անցնելու միայն մեկ երաշխիք. համազգային գիտակցություն և համոզմունք քաղաքական առաջնորդության առաքելության մեջ»։

Արժե նաև ուշադրություն դարձնել, թե ինչպես է Փաշինյանը հոգևոր ուղերձը միացրել՝ «կուսակցության և իշխանության» ուղուն հետևելու անհրաժեշտության հետ։ Թերևս, կարելի է եզրակացնել, որ գաղափարական իմաստով Էջմիածնի խաղաքարտը խփված է։

«Կեցցեն մեր երեխաները, ովքեր ապրելու են ազատ ու երջանիկ Հայաստանում»,- այսպես եզրափակեց իր ելույթը Փաշինյանը։

Ավելի լավ չես ասի: Իրոք, Հայաստանը պետք է ազատվի արտաքին կառավարման կապանքներից, որոնք ժողովրդին պարտադրում են մեծության գաղափարներ և թույլ չեն տալիս կենտրոնանալ պետականության խնդիրների վրա։ Այս իմաստով Փաշինյանը լուրջ, պատասխանատու, երբեմն էլ վտանգավոր աշխատանք է անցկացնում։

Ափսոս, որ առաջ՝ մինչև 2020 թվականի սեպտեմբերը Փաշինյանը նման մոտեցում չի ցուցաբերել, սակայն, ինչպես ինքն է խոստովանել նույն ուղերձում, դրա համար, որպեսզի հանգել իրերի նման ըմբռնմանը, նրան ժամանակ է պահանջվել։ Եվ ամենայն ակնհայտությամբ՝ ջախջախիչ պարտությունը Ադրբեջանի հետ պատերազմի բոլոր ճակատներում։