Շուռ տալով լեռները Էմին Գալալիի մտորումները

Չգիտեմ, թե Մյունխենի անվտանգության համաժողովի ժամանակ Հարավային Կովկասի անվտանգությանը նվիրված նստաշրջանի վերնագիրն ում գլխում է ծագել, բայց հեղինակը կամա թե ակամա հող է ստեղծել ուշագրավ բառախաղի համար։

Շատերը Հարավային Կովկասի երեք հանրապետությունների ղեկավարների և ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղարի մասնակցությամբ լիագումար նիստի անվանման առաջին մասը թարգմանել են որպես «Հաղթահարելով լեռները»։ Ոմանք որոշել են չթարգմանել գունեղ էպիտետը՝ սահմանափակվելով չոր «Հարավային Կովկասում անվտանգության ապահովում (կամ «կառուցում)»-ով։ Բայց անգլերեն տարբերակի սկզբնական վերնագրում կա «Moving Mountains»: Սա «շարժել», իսկ համատեքստում՝ «շրջել» լեռները։ Ընդ որում բնագրում կա հարցական նշան։ Ես չեմ փորձում հերթական վերլուծություն ներկայացնել։ Ականջներ ունեցողը այո և կլսի։ Արդեն լսել է։ Վարչապետ Փաշինյանը հենց այնպես չէր ձգձգել իր մասնակցության հաստատումը։ Դառը փորձը ցույց է տվել Ադրբեջանի նախագահի հետ մրցակցության փորձերի անխուսափելի ֆիասկոն։ Եվ բանը ոչ միայն հռետորություն արվեստի, կամ դրա բացակայություն մեջ է: Անհամեմատելի են կողմերի փաստարկներն ու տրամաբանությունը։

Նիկոլ Վովաևիչը մեղք էր։ Խորհրդային տարիներին ավերված մզկիթների հետ կապված մի թրխկոցը առաջացրել է՝ «Մենք Իվանի մասին ենք, իսկ դու հիմարի մասին» բացականչելու ցանկություն։ ԽՍՀՄ-ում ավերվել են բազմաթիվ կրոնական պաշտամունքային վայրեր։ Վերջիվերջո, սովետական մարդը պետք էր, որ աթեիստ լիներ։ Չդարձավ, ինչպես չիրականացան նաև լուսավոր ապագա կերտողների մյուս ծրագրերը։ Բայց սա ի՞նչ կապ ունի Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքի օկուպացիայի ժամանակ հայերի կողմից մզկիթների նպատակաուղղված ոչնչացման հետ։

Ի դեպ, Իվանի մասին։ Ռուսաստանին այս տարի Մյունխեն չեն հրավիրվել։ Բայց չէ որ հենց այստեղ՝ 2007 թվականին հնչեց Պուտինի տխրահռչակ ելույթը, ով աշխարհին ներկայացրեց աշխարհակարգի իր մեկնաբանությունը։ Ով ուզում է, կարող է կարդալ։ Տրամադրությունը չի լավանա, բայց կօգնի հասկանալ Կրեմլի մտածողության ալգորիթմները։ Թեեւ, մյուս կողմից, այսօր ինչն է նրանց մեջ անհասկանալի ...

Վերադառնանք Վովաևիչին։ Էլ ավելի հրաշալի ու հիասքանչ է հանդիսանում հայտարարությունը այն մասին, որ Ադրբեջանը առաջնորդվում է հաշվեհարդարի քաղաքականությամբ։ Հետաքրքիր է, պատմության մեջ եղել է արդյո՞ք գոնե մեկ հակամարտություն, որի շրջանակներում հաղթած կողմը ռազմական հաջողությունը չի օգտագործել որպես ռազմական գործողությունների ավարտից հետո փաստարկ: Ընդ որում պարտադիր չէ, որ օկուպանտ երկրի և նրա խամաճիկ կցորդի կողմից գրավված և պահվող իրենց հողի ազատագրման համար պատերազմում: Միթե՞ Առաջին ղարաբաղյան պատերազմից հետո «ուժեղի իրավունքի» վրա չէր կառուցվել Հայաստանի ողջ արտաքին քաղաքականությունը։ Միթե՞ Փաշինյանն ուժեղի իրավունք չէր վայելում, երբ հռչակեց, որ «Ղարաբաղը՝ Հայաստան է, և վերջակետ»։ Ամեն ինչ փոխվել է, և այսօր Ադրբեջանն է ցույց տալիս ուժեղի իր իրավունքը։ Ուժեղի, ով է ճիշտ է՝ և՛ միջազգային իրավունքի, և՛ Աստծո օրենքի և մարդու դատարանի տեսակետից։ Մենք ոչ մեկից ոչինչ չենք խլել, մեզնից են խլել, մենք ընդամենը վերադարձրել ենք այն, ինչ մեզ էր պատկանում։ Եվ այս ամենի հետ հանդերձ մենք պատրաստ ենք երկխոսության եւ առաջարկում ենք երկու երկրների հարեւանության փոխշահավետ բանաձեւեր։

Իսկ Հայաստանի վարչապետին վիրավորում է նաև «կապիտուլյացիա» բառը։ Ինչպիսի՜ քնքշություններ։ Հայերին առաջարկում եմ «իրենց պարտությունը և հակառակ կողմի հաղթանակը ճանաչելու» արտահայտությունը։ Դե ինչ եք իրականում, վերջ տվեք ծիծաղեցնել, պարոն վարչապետ։ Մենք չէ որ չենք նեղանում, որ հայկական կողմը շարունակում է պնդել, որ «Հայաստանը համաձայնվել է մի շարք տարածքային զիջումների»։ Դուք համաձայնվեցիք, քանի որ տարբերակներ չկային։ Հիշեցնեմ. այդ Հայաստանն է պաշտոնապես ներկայացրել ռազմական դոկտրին, որը հիմնված է Ադրբեջանի նոր տարածքների զավթման միջոցով զիջումներ ստանալու վրա։

Եթե փորձենք արտահայտել այն, ինչ նախագահ Ալիևի հայտարարել է երկու խոսքով, իհարկե, որքանով դա հնարավոր է, ապա նա ասել է հետևյալը. 30 տարի ապարդյուն սպասելով արդարադատությանը՝ մենք շուռ տվեցինք լեռները։ Սա կատարված փաստ է, հարցական նշան հարկավոր չէ: Մենք լեռները շուռ տվեցինք, որպեսզի Ղարաբաղի լեռները վերադարձնենք իրենց իսկական տերերին։

Եվ ճանապարհից չենք շրջվի։