Ասադի տապալումը և Հայաստանի ցավը Ու Երևանի արևմտյան կողմնորոշման մասին խոսակցությունների գինը

Սիրիայում արմատական և արագ իշխանափոխությունը, այս երկրի երկարամյա նախագահ Բաշար Ասադի՝ իր ընտանիքի հետ փախուստը, անսպասելիորեն սրընթաց փլուզված սիրիական բանակը՝ սրանք թեմաներ են, որոնք շարունակում են մնալ հիմնականները աշխարհի առաջատար լրատվամիջոցներում։ Լրագրողները, քաղաքական գործիչները, քաղաքագետները տարբեր վարկածներ են հնչեցնում տեղի ունեցածի պատճառների մասին, և կանխատեսումներ են անում Սիրիայի ապագայի վերաբերյալ։ Դրանով հանդերձ նրանք բոլորը համակարծիք են նրանում, որ Բաշար Ասադի վարչակարգի տապալումից հիմնական պարտվողներ են հանդիսանում Իրանն ու Ռուսաստանը։ Բայց ոչ միայն նրանք։ Այս ցանկին պետք է ավելացնել նաև Հայաստանը։ Եվ դրա համար շատ հիմքեր կան:

Ինչպես արդեն նախօրեին հաղորդել էինք մեր Տելեգրամ-ալիքում, Հայաստանում դառնորեն անհանգստացած են Սիրիայում Ասադի ռեժիմի արագ և, շատերի համար, անսպասելի տապալմամբ։ Եվ ահա արդեն Փաշինյանամետ հանրային էջերն այնքան են տարվել իրենց ասադամետ հիստերիայով, որ հերթական անգամ դուրս են թափել իրենց ֆաշիստական էությունը։ Այսպես, հայտնի «Ինֆոտեկա 24» ալիքը հետևյալ բովանդակությամբ գրառում է հրապարակել. «Ուզբեկները, տաջիկները, չեչենները և այլ ահաբեկիչները Լաթաքիայում։ «Սիրիական ընդդիմության» ազգային բաղադրիչը մեծ հարցականի տակ է»։ Ինչպես տեսնում ենք, հայկական իշխանամետ ռեսուրսները անմիջապես ամբողջ ազգերին՝ ուզբեկներին, տաջիկներին, չեչեններին ահաբեկիչ են պիտակավորել: Այնուամենայնիվ, իսկ այստեղ ի՞նչ զարմանալու բան կա։ Ակնհայտ է հայ հասարակության և պետության ազգայնականությունն և հակաիսլամական էությունը, և իշխանամետ Տելեգրամ-ալիքները այստեղ բացառություն չեն կազմում։
 
Իսկապես, Սիրիայում սրընթաց փոփոխություններից պարտվել են և՛ Հայաստանը որպես պետություն, և՛ հայ համայնքը։ Սկսեմ, թերևս, վերջինից։ 2011 թվականի սիրիական պատերազմի սկզբում, ըստ տարբեր տվյալների, այս երկրում ապրում էր մոտ 100 հազար հայ, որոնց մեծ մասը կենտրոնացած էր Հալեպում (մոտ 60 հազար), Դամասկոսում (մոտ 6-7 հազար), Լաթաքիայում և այլ շրջաններում (ավելի քան 30 հազար մարդ): Ըստ վերջին տվյալների, Սիրիայում ապրում են մոտ 30 հազար հայեր, նրանց մեծ մասը ապրում  է Հալեպում։
 
Ի դեպ, հենց այս քաղաքում է ծնվել Հայաստանի առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, իսկ նրա հայրը՝ Հակոբ Տեր-Պետրոսյանը եղել է Սիրիայի և Լիբանանի կոմունիստական կուսակցության հիմնադիրներից մեկը։ Նշեմ նաև, որ Սիրիայում գործում են հայկական ավանդական կուսակցություններ՝ ՀՅԴ-ի և ՍԴԿ «Հնչակյանի» տեղական մարմինները։ Այս երկու կուսակցությունները ունեն հստակ արտահայտված ահաբեկչական անցյալ։ Այս կուսակցությունների անդամները մեկ անգամ չէ, որ ահաբեկչություններ են կատարել թուրք դիվանագետների դեմ։ Բացի այդ, հենց նրանք կանգնեցին եվրոպական տարբեր քաղաքներում ահաբեկչական հարձակումների ալիքի գլխին, որի նպատակը աշխարհի կողմից առասպելական «հայոց ցեղասպանության» ճանաչումն էր։ Եվ այս կուսակցությունները իրենց միանգամայն հարմարավետ էին զգում ասադական Սիրիայում։ Նրանք, օրինակ, ունեին Սիրիայի ժողովրդական խորհուրդ (խորհրդարան) մտնելու իրենց սեփական քվոտան։ Ահա և հուլիսի 15-ին կայացած Սիրիայի խորհրդարանի ընտրություններում այդ քվոտայով մանդատը, որպես հայ համայնքի միասնական թեկնածու, ձեռք էր բերել Մարիա Գաբրիելյանը։ Հիշում եմ, որ ընտրվելու կապակցությամբ նրան շնորհավորել էր նաև ՀՅԴ-ի Գերագույն անդամի ներկայացուցիչ Իշխան Սաղաթելյանը։ Նա նշել է, որ Մ. Գաբրիելյանը հանդիսանում է նրա կուսակիցը։
 
Եվս մեկ նրբերանգ. 2022 թվականին ՍԴԿ «Հնչակյանը» նշել է իր 135-ամյակը։ Եվ նրանց շնորհավորանքներ է հղել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Նա այն ժամանակ ընդգծել է, որ «անգնահատելի է կուսակցության ավանդը հայկական ինքնության պահպանման, Հայաստան-արցախ-սփյուռք կապերի ամրապնդման գործում»։ Այո, արդեն 44-օրյա պատերազմում Հայաստանի պարտությունից հետո, Փաշինյանի կողմից Եռակողմ հայտարարությունը ստորագրելուց հետո, նա նման սադրիչ հայտարարություն արեց՝ շնորհավորելով բացահայտ ահաբեկչական կուսակցությանը և քննարկելով առասպելական «արցախի» մասին։
 
Ի դեպ, անցած և այս տարվա ապրիլին Փաշինյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել նախագահ Բաշար Ասադին՝ Սիրիայի անկախության օրվա կապակցությամբ։ Այս համատեքստում կարելի է հիշել նաև հայ զինվորականների ծառայությունը Հալեպում։ Ինչպես հիշում ենք, Փաշինյանը 2019 թվականին Սիրիա էր ուղարկել 83 հոգանոց կոնտինգենտ։ Պաշտոնապես՝ ականազերծման համար, բայց փաստորեն այս ջոկատը ուղարկվել էր Ասադի ռեժիմին աջակցելու համար, այն աջակցել է սիրիական բանակի գործողություններին և լեգիտիմություն է ավելացրել Ասադի ռեժիմին։
 
Բայց ոչ միայն Փաշինյանն է սերտ հարաբերություններ ունեցել Սիրիայի տապալված բռնապետի հետ։ Հայաստանի երրորդ նախագահի նախկին մամուլի քարտուղար Սամվել Ֆարմանյանը օրերս հիշել է մի դրվագ՝ Սերժ Սարգսյանի և Բաշար Ասադի հանդիպումից։ Սոցցանցերում նա գրել է 2009 թվականի հունիսին Երևանում Հայաստանի և Սիրիայի ղեկավարների զրույցի մասին։
 
Իբր, այն ժամանակ Բաշար Ասադը խոսել է Անկարայի հետ հաշտեցման և այն ժամանակվա Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեդ Դավուդօղլուի կողմից առաջ քաշված «զրո խնդիր հարևանների հետ» թուրքական հայեցակարգի մասին։ Այնուհետև, ինչպես պնդում է Ֆարմանյանը՝ հնչել է Սարգսյանի պատասխանը. «Դուք թուրքերին լավ չեք ճանաչում։ Կգա ժամանակը, և մենք կդատենք արդյունքներով»։ Իսկ արդեն 2014 թվականին Ֆարմանյանը, լինելով պատգամավոր, գլխավորել է խորհրդարանական պատվիրակությունը Դամասկոս։ Նա հիշում է, որ Սիրիայում արդեն քաղաքացիական պատերազմ էր և քաոս էր տիրում։ Հայաստանի պատվիրակությունը հանդիպել է Ասադի հետ, և Սիրիայի նախագահը հանդիպման ավարտին խոստովանել է. «Ես շատ լավ հիշում եմ մեր զրույցը Երևանում: Պարոն նախագահին փոխանցեք, որ նա ճիշտ էր, մենք թուրքերին լավ չեինք ճանաչում»։ Ինչպես տեսնում ենք, նախկին ղարաբաղցի անջատողական, Հայաստանի երրորդ նախագահ Սարգսյանը Ասադի հետ ունեցել է ոչ միայն գործնական, այլ նաև բարեկամական, վստահելի հարաբերություններ:
 
Հարկ է նաև հիշեցնել, որ 2009 թվականին Ասադի Երևան կատարած այցի ժամանակ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն նրան է հանձնել Հայ եկեղեցու ամենաբարձր պարգևը՝ Սուրբ Գեորգի խաչը։ Էջմիածնից տարածված հաղորդագրության համաձայն, այս մրցանակը Սիրիայի նախագահին շնորհվել է հայերին, Հայաստանին աջակցելու և երկու երկրների միջև հարաբերությունների զարգացման համար։ Գարեգին Բ-ն հայտարարել է, որ հայ ժողովուրդը երբեք չի մոռանա այն պատմական աջակցությունը, որը Սիրիան ցուցաբերել է հայերին 1915 թվականի իրադարձությունների ժամանակ։
 
Եվ զարմանալի չէ, որ ասադական Սիրիան միշտ գրավել է հայամետ դիրք և դեմ է հանդես եկել Ադրբեջանին։ Ի հեճուկս Ադրբեջանի և Թուրքիայի՝ Ասադը Քաշմիրի հարցում աջակցել է ոչ թե Պակիստանին, այլ Հնդկաստանին: Նա աջակցում էր նաև Կովկասի անջատողականներին՝ ներառյալ Աբխազիան և Հարավային Օսեթիան: Նշենք, որ ասադական Սիրիան՝ Իսլամական համագործակցության կազմակերպության (ԻՀԿ) շրջանակներում հակադրվել է Ադրբեջանի շահերին, փորձել է արգելափակել Հայաստանին վերաբերող բանաձեւերը, և չի միացել ընդունված փաստաթղթերին։ Չպետք է մոռանալ նաև այն մասին, որ 2008 թվականի մարտի 14-ին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում Ադրբեջանի կողմից ներկայացված՝ «Ադրբեջանի օկուպացված տարածքներում իրավիճակի մասին» բանաձեւի քվեարկության ժամանակ Սիրիան (և Իրանը) ընտրեցին գաղտնի մարտավարություն և խուսափեցին քվեարկությունից՝ դրանով իսկ աջակցելով Երևանի օկուպացիոն քաղաքականությանը։
 
Բայց սա էլ դեռ ամենը չէ: Բաշար Ասադը անձամբ մասնակցել է՝ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի դեմ ապատեղեկատվական արշավին։ Նա պնդել է, որ «Սիրիայից ժամանած զինյալները պատերազմին մասնակցել են Ադրբեջանի կողմից»։ Դա պարզունակ սուտ էր։ Որովհետեւ Ադրբեջանը  44-օրյա պատերազմի ժամանակ նույնիսկ չի օգտագործել իր բոլոր մարտունակ ստորաբաժանումները։ Մենք ունեինք մեր սեփական, լավ պատրաստված, մարտերին մղվող ռեզերվ։ Բայց հաղթանակը ձեռք է բերվել առանց այն օգտագործելու։ Իսկ ինչո՞ւ է Բաշար Ասադը ստել։ Որովհետև նա միշտ հայամետ էր տրամադրված: Այնքանով, որ կրկնել է պարզունակ հակաադրբեջանական կեղծիքը։
 
Իսկ ճշմարտությունը կայանում է նրանում, որ 2019 թվականին ստեղծված և զինյալ Նուբար Օզանյանի պատվին կոչված ահաբեկչական «Նուբար Օզանյանի ջոկատը»  ժամանակին Ղարաբաղում ադրբեջանական բանակի կողմից իրականացված հակաահաբեկչական գործողություններից հետո հանդես է եկել՝ հայերի աջակցության մասին հայտարարությամբ։ Սիրիայի և Հայաստանի հատուկ ծառայությունների հետ կապված այս խմբավորումը սպառնացել է Ադրբեջանին և հայտարարել, որ իրեն կոշտ և անզիջում է պահելու Ադրբեջանի նկատմամբ։ Ի դեպ, ինքը՝ Օզանյանը, 2015 թվականի հուլիսին Սիրիայում Ազատության միջազգային գումարտակի (IFB) առաջատար կադրերից մեկն էր։ Նա վարժում էր հայ, արաբ, պաղեստինցի, հույն, կանադացի, բելգիացի և ֆրանսիացի օտարերկրյա ահաբեկիչներին, ովքեր IFB-ի անդամ էին: 1991-1992 թվականներին Օզանյանը գտնվում էր Ղարաբաղում, որտեղ մասնակցել է Ադրբեջանի դեմ ահաբեկչական պատերազմին։
 
Ահա թե ում էր հովանավորում Բաշար Ասադը։ Ահա սա է՝ փաշինյանական Հայաստանի «արևմտյան» և «ժողովրդավարական» ուղղվածության մասին խոսակցությունների ճշմարիտ գինը։ Այս ամենը բլեֆ է: Սիրիայում պատերազմի ողջ տարիներին պաշտոնական Երևանը և աշխարհասփյուռ հայկական լոբբին քաղաքական և ռազմական աջակցություն են ցուցաբերել Ասադի ռեժիմին։ Բայց դա չփրկեց Ասադին։
 
Այսօր մեր առջև երկու ապշեցուցիչ նման քաղաքական գործիչները՝ Փաշինյանը և Ասադ են։ Այդ թվում նաև նենգության, հնարամտության, երեսպաշտության, ցուցադրական խաղաղասիրության, ինչպես նաև վատ քողարկված թուրքաֆոբիայի և ադրբեջանաֆոբիայի առումով։ Եվ հատկապես այդ պատճառով է, որ  Հայաստանում և համաշխարհային հայության շարքերում այժմ  տիրում  է տխրություն և հուսահատություն՝ Բաշար Ասադի վարչակարգի փլուզման հետ կապված։