Թշնամության կողպեքներից դեպի խաղաղության կամուրջներ Աբու Դաբիում պատմական հանդիպման առաջին արդյունքները

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի Աբու Դաբիում հանդիպումը, առանց չափազանցության, դարձավ Հարավային Կովկասի նորագույն պատմության ամենանշանակալից պահերից մեկը։ Շատ ամիսների ընթացքում առաջին անգամ Բաքվի և Երևանի միջև բանակցային գործընթացը դարձավ՝ ոչ միայն խաղաղ պայմանագրի ստորագրման, այլ նաև երկու պետությունների կայուն, կանխատեսելի և փոխշահավետ համակեցության նոր փուլ անցնելու համար իրական հնարավորություն բացող այդչափ խորը, բովանդակալից և կառուցողական լրացում։ 
 
Բաքվի նախաձեռնությունները՝ տարածաշրջանում խաղաղության ուղի են
 
Պաշտոնական Բաքուն միշտ հետևողականորեն ընդգծել է, որ խաղաղ պայմանագրի ստորագրումը անհնար է առանց Հայաստանի սահմանադրության մեջ փոփոխություն մտցնելուն, որտեղ մինչ այժմ ամրագրված են Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային պահանջներ։ Հատկապես այս կետն է՝ առանցքային խոչընդուտներից մեկը բանակցություններում։
 
Սակայն նման խոչընդոտի առկայությունը ամենևին չի նշանակում այն ամենի ուժեղացման անհրաժեշտության բացակայություն, ինչը կարագացնի մեր տարածաշրջանում երկարատև խաղաղության հաստատումը։ Եվ Ադրբեջանի նախագահի և Հայաստանի վարչապետի միջև Աբու Դաբիում կայացած հանդիպման արդյունքները հստակ և պարզ հաստատեցին դա։
 
Օրակարգը կենտրոնում կար երեք հիմնական ոլորտներ՝ պետական սահմանի սահմանազատում և սահմանագծում, Զանգեզուրի միջանցքի բացում և զարգացում, խաղաղ պայմանագրի նախաստորագրման նախապատրաստում։ Այս թեմաները երկար ժամանակ մնացել էին օդում կախված և հաճախ օգտագործվում էին որպես պատրվակներ լարվածության սրման համար, այդ թվում նաև Հարավային Կովկասում քրոնիկ անկայունության վիճակի պահպանում ցանկացող երրորդ դերակատարների կողմից։
 
Բայց իրականությունը թելադրում է նոր կանոններ. այսօր երկու երկրները ավելի քան երբևէ հետաքրքրված են նրանում, որպեսզի հետևում թողնել անցյալը։ Հատկապես այդ պատճառով Աբու Դաբիում քննարկումները չափազանց անկեղծ էին։ Չսահմանափակվելով դիրքորոշումների ավանդական փոխանակմամբ, կողմերը գնացին ավելի հեռու՝ հնչեցին կոնկրետ առաջարկներ, նախաձեռնություններ և մոտեցումներ, որոնք ուղղված են խոչընդոտների վերացմանը և շահերի հավասարակշռության որոնմանը։
 
Ադրբեջանի դիրքորոշումը ծայրահեղ պարզ է. խաղաղ պայմանագրի ստորագրումից հետո մեր երկիրը կստանա Հայաստանի կողմից իրավաբանորեն ճանաչված սահման, որը կբացառի ապագայում տարածքային պահանջների հնարավորությունը և հուսալի հիմք կստեղծի հարևանության համար, իսկ Զանգեզուրի միջանցքի իրականացումը Ադրբեջանի համար Թուրքիա ուղիղ տրանսպորտային ելք կբացի և կստեղծի նոր լոգիստիկ ուղիներ։
 
Եթե ավելի լայն քննարկենք, ապա կարելի է արձանագրել, որ տարածաշրջանում քաղաքական և տնտեսական կայունությունը կձևավորի բարենպաստ միջավայր ներդրումների հոսքի, ենթակառուցվածքների զարգացման, գյուղատնտեսության և զբոսաշրջության համար։
 
Ոչ պակաս կարևոր է նաև հետևյալ կետը. տարածաշրջանում խաղաղության վերջնական հաստատումը կլինի ինչպես բարոյական, այնպես  էլ ռազմավարական հաղթանակ, որը կամրապնդի Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքները։
 
Ահա թե ինչու պաշտոնական Բաքուն նախաձեռնեց Հայաստանի հետ խաղաղության գործընթացը, և Աբու Դաբիում հանդիպումը՝  ևս մեկ մեծ քայլ է դեպի դրա տրամաբանական ավարտը։
 
Պատմական հնարավորություն Հայաստանի համար
 
Հաղորդակցությունների ապաշրջափակումը օգտակար է նաև Հայաստանի համար, որը  այդպիսով մուտք է ստանում միջազգային շուկաներ, ներառյալ Թուրքիայի։
 
Իր սեփական մեղքով տարիներ շարունակ մեկուսացված վիճակում մնացած Հայաստանը՝ խաղաղ պայմանագրի ստորագրման ճանապարհին կոնկրետ քայլեր ձեռնարկելուց հետո, իր տարածաշրջանները վերականգնելու համար արտաքին օգնությունը ներգրավելու իրական հեռանկարներ կստանա։
 
Բացի այդ, այս հանրապետության մոտ՝ իր հարևանների՝  ինչպես Ադրբեջանի, այնպես  էլ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները նորմալացնելու պատմական շանս  է ի հայտ եկել։
 
Եվ, դատելով պաշտոնական Երևանի վերջին հայտարարություններից, այնտեղ գիտակցում են  իրական քայլերի կարևորությունը նոր պատերազմի սպառնալիքի վերացման ուղղությամբ, որը միանաշանակ իր մեջ կրում է աղետալի ռիսկեր՝ հայկական պետականության համար։
 
Արտաքին դերակատարների դերը և ջանքերի համախմբումը
 
Խաղաղ պայմանագիրը, որին ձգտում են Բաքուն ու Երևանը՝ ոչ պարզապես իրավական ակտ է, այն՝ ռազմավարական ճյուղավորում է, որից կախված է Հարավային Կովկասի ապագան։ Եվ այս համատեքստում չպետք է հաշիվներից դուրս նետել արտաքին դերակատարներին։ Պետք է հաշվի առնել այն փաստը, որ կան տարածաշրջանում ինչպես խաղաղության կողմնակիցներ, այնպես  էլ  հակառակորդներ։
 
Առաջինները՝ դա նրանք են, ովքեր շահագռգռված են կայունության, տրանսպորտային միջանցքների զարգացման, առևտրի և խաղաղ համակեցության մեջ։ Երկրորդները՝ դրանք  այն ուժերն են, որոնք խաղաղ գործընթացը դիտարկում են որպես իրենց սեփական աշխարհաքաղաքական կամ ներքաղաքական ֆիասկո։ Ահա և նրանք էլ կփորձեն անկայունացնել իրավիճակը, խափանել բանակցությունները, խաղալ հանրային վախերի և տրավմաների վրա։
 
Իսկ այսօրվա դրությամբ կարելի է արձանագրել, որ Աբու Դաբին դարձել է ոչ միայն պարզապես երկխոսության հարթակ՝ այն դարձել է հնարավորության խորհրդանիշ։ Երկարատև հակամարտության բանալին կողպեքի մեջ շրջելու և խաղաղության ու բարգավաճման դարաշրջանի դուռը բացելու հնարավորություն Ադրբեջանի և Հայաստանի համար։  Նման հնարավորությունը հազվադեպ է լինում՝ այն չի կարելի բաց թողնել։ Եվ մնում է հույս ունենալ, որ Հայաստանի ներկայիս ղեկավարությունը դա կգիտակցի վերջնականապես և անշրջադարձելի։