Անհավատարմության ախտանիշներ. Երևանը ԿՀՎ և ԱՀԾ նշանառության տակ Վատ նշան Հայաստանի համար

ԿՀՎ ղեկավար Ուիլյամ Բերնսի այցը Երեւան, թերեւս, վերջին շաբաթների ոչ միանշանակ իրադարձությունն է։ Նույնիսկ Թուրքիայի, Ռուսաստանի ու Իրանի ղեկավարների գագաթնաժողովի ֆոնին այն ոչ թե մարում է, այլ, ընդհակառակը, կրակի վրա յուղ է լցնում ու բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում։ Եվ «դա ինչ կնշանակեր»-ի հետ մեկտեղ անխուսափելի է նաև մեկ այլ հարց. արդյոք դա դրական/բացասական ազդեցություն կունենա Բաքվի աշխարհաքաղաքականության վրա, թե մեզ համար այս իրավիճակում ընդհանրապես, ինչպես ասում են, «մանուշակագույն» է։

Հետաքրքիր է, որ հենց հայկական ԶԼՄ-ներն են շատ տարակուսած այցից՝ այդ հաշվով կառուցելով դավադրության տեսության տարբեր վարկածներ, բայց ակնհայտորեն ի վիճակի չեն հստակ պատասխանել հիմնական հարցին՝ դա ինչ կնշանակեր: Սակայն ռուս վերլուծաբաններն ավելի վճռական են և այցը գնահատում են, որպես Երևանի համար ծայրահեղ բացասական, իսկ և իսկ դժբախտության ակնհայտ նշան: Համենայնդեպս, ռուսաստանցի ռազմական տեսաբան Պավել Ֆելգենհաուերը հայերին զգուշացնում է, որ ԿՀՎ տնօրենի այցով նրանք «բոլորովին չպետք է ուրախանան» ։

«Երբ նա գալիս է՝ դա վատ նշան է: Դա նշանակում է, որ իրավիճակը, ընդհանուր առմամբ, շատ լուրջ ճգնաժամի շեմին է։ Դա ոչ բարեկամական այց է։ Սա կարող է լինել Հայաստանին վերջին զգուշացումը»,- վստահեցնում է Ֆելգենհաուերը։

Նա հիշեցնում է, որ Բերնսը Ռուսաստան էր եկել Ուկրաինայի հետ պատերազմից քիչ առաջ, և, նրա կարծիքով, այս իրադարձությունները հաստատ ինչ-որ կերպ կապված են։ Այնպես որ լիովին հավանական է, որ նրա երևանյան ճանապարհորդությունը՝ Հայաստանին վերջին նախազգուշացումն է այն մասին, որ եթե նա շարունակի պահպանել սերտ, ինչպես համարում են Վաշինգտոնում, կապեր Ռուսաստանի և Իրանի հետ, ապա կարող է հետևել շատ լուրջ սառեցում Միացիալ Նահանգների հետ հարաբերություններում:

Բերնսը, ռուս փորձագետի կարծիքով, ժամանում է այն ժամանակ, երբ սովորական դիվանագիտական ուղիներն այլեւս չեն գործում։ Եվ անցկացնում է «տարածքի գնահատում»։

«Նա եկավ Մոսկվա և, ըստ երևույթին, գնահատեց, որ պատերազմը անխուսափելի է։ Համապատասխանաբար, հարաբերությունները սկսեցին կտրուկ վատթարանալ»,- ենթադրում է ռուս ռազմական տեսաբանը՝ զգուշացնելով, որ Վաշինգտոնը կարող է Երևանը ներառել այդ նույն ճամբարում, ինչ Իրանը, Ռուսաստանի Դաշնությունը և Բելառուսը։

Հետաքրքիր տեսակետ, եթե հաշվի առնել, որ Պավել Ֆելգենհաուերը իր կանխատեսումները մերկ ենթադրությունների վրա չի կառուցում, որպես կանոն, դրանք հիմնվում են լուրջ վերլուծության վրա։

Իսկ հետագայում, կանխատեսում է փորձագետը, ԱՄՆ-ը կսկսի ամրապնդել հարաբերությունները Ադրբեջանի, ինչպես նաև, ըստ երևույթին, Թուրքիայի հետ, «որովհետև Թուրքիան, իհարկե, տարածաշրջանային իրավիճակում ավելի կարևոր է ցանկացած Հայաստանից»։

Դրանով հանդերձ հայկական լրատվամիջոցները շատ տարօրինակ բաներ են նկատել ոչ միայն ԿՀՎ ղեկավարի այցի փաստի մեջ, այլ նաև նրա հանդիպումների ժամանակացույցում։ Նրանց զարմացնում է, օրինակ, որ Բերնսը չի հանդիպել ՀՀ ԱԱԾ ղեկավար Արմեն Աբազյանի հետ, բայց դրանով հանդերձ հանդիպել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և ՀՀ Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի հետ։

«Պետք է հասկանալ, չվստահել. յուրային չէ՝ օտար է»,- գրում են հայ լրագրողները՝ նկատի ունենալով անտեսված Արմեն Աբազյանին։

Բայց դրանով աշխարհաքաղական կտրուկ շրջադարձները չեն ավարտվում, որովհետև ընդամենը մի քանի օրվա տարբերությամբ Հայաստան է այցելել իշխանության բոլորովին այլ բևեռի ներկայացուցիչ՝ Ռուսաստանի արտաքին հետախուզության ծառայության ղեկավար Սերգեյ Նարիշկինը։ Եվ այս փաստը շրջանցել հնարավոր չէ։

Եվ ինչ որ նույնիսկ փոքր-ինչ գրոտեսկային է հնչում է Նարիշկինի հայտարարությունը այն մասին, որ իր ժամանումը Երևան կապ չունի ԱՄՆ ԿՀՎ տնօրեն Ուիլյամ Բերնսի հայաստանյան մայրաքաղաք վերջերս կատարած այցի հետ։ Դե, ըստ երևույթին, պետք է հավատալ նրա խոսքերին, քանի որ նա փորձում է բոլորին համոզել դրանում։

Սակայն հանդիպումների կոնֆիգուրացիան այս անգամ նույնպես տարօրինակ է, և փազլները համընկնում են միանգամայն անսպասելիորեն։ Այսպիսով, Նարիշկինը, այցելելով Երևան և հանդիպելով Փաշինյանին, այնուհետև զրուցել է հատկապես նրանց հետ, ում շրջանցել է Բերնսը՝իր գործընկերոջ, այդ նույն ՀՀ ԱԱԾ-ի ղեկավար Արմեն Աբազյանի հետ։ Այսպիսով, կարելի է եզրակացություն անել, որ փոքր Հայաստանում, նրա կառավարության համակարգում, զուգահեռաբար գոյություն ունեն, ինչպես Մոսկվայի, այնպես էլ նրա կատաղի թշնամու՝ Վաշինգտոնի հետ «հատուկ հարաբերությունների» վերահսկիչներ։ Եվ նրանք բոլորը ինչ-որ կերպ կոմպակտ գոյակցում են միմյանց հետ։

Մինչդեռ մի շարք փորձագետներ համակարծիք են, որ ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունների ղեկավարների Հայաստան այցերի հիմնական պատճառներից մեկը կարող է լինել հենց երեք առաջնորդների Թեհրանում գագաթնաժողովը։ Ե՛վ Վաշինգտոնին, և՛ Մոսկվային, իբր, հարկավոր է համոզվել, թե որ կողմում է Հայաստանը մտադիր խաղալ, եթե, օրինակ, Թուրքիան սկսի իր առանձին պարտիան։ Եվ ուժային տարբեր կենտրոնների հատուկ ծառայությունների հետ խաղաղ գոյակցող Երևանին հարկավոր է որոշել՝ ում տակ տեղավորվել, ով է այստեղ ավելի ուժեղ։

Դե Աստված նրա հետ, թող գոյակցի, գլխավորը, որպեսզի դա ապակառուցողականորեն չաշխատի տարածաշրջանի խաղաղ օրակարգի դեմ, Ադրբեջանի դեմ։ Բայց ահա այս առնչությամբ և ծագում են լուրջ կասկածներ, հաշվի առնելով Ղարաբաղից հայկական զորքերի «դուրսբերման» հետ Երևանի վերջին մանևրները: Երևանն ակնհայտորեն չի ցանկանում, հայկական վաղուց հայտնի ավանդույթի համաձայն, կատարել իր ստանձնած պարտավորությունները, այլ մտադիր է հետո ևս խորամանկել և ճարպկություններ անել՝ միաժամանակ երկերեսանություն անելով երկու կամ նույնիսկ երեք ճակատով: Բայց, ինչպես ցույց է տալիս պատմությունը, նման խաղերը հաճախ շատ տխուր են ավարտվում։

Այս միտքը հաստատում է նաև Հայաստանի համար Պավել Ֆելգենհաուերի բավականին մռայլ կանխատեսումը, ով գնահատել է Հայաստանի և Ադրբեջանի արտաքին կապերի գերատեսչությունների ղեկավարների հանդիպումը։

«Հայաստանում իրավիճակը շատ ծանր է։ Ռազմական հնարավորություններ չկան, դիվանագիտական հնարավորությունները չափազանց սահմանափակ են»,- համոզված նա։

Եվ քանի որ Ռուսաստանը, նրա կարծիքով, այժմ ամբողջությամբ Հարավային Կովկասում չէ, և նրա ազդեցությունը այնտեղ թուլանում է, որովհետև բոլոր ուժերը կենտրոնացած են մյուս տեղում, ինքնին Հայաստանի համար բավականին դժվար կլինի այնտեղ գոյություն ունենալ և ինչ-որ կերպ դիմանալ։ Եվ դիմակայել Բաքվի դիվանագիտական ազդեցությանը, համապատասխանաբար։