Երևանին չեն հարցնելու. Ադրբեջանը, Ռուսաստանը և Իրանը ինքնուրույն կպայմանավորվեն Ռասիմ Մուսաբեկովը մեկնաբանում է Caliber.Az-համար

Ադրբեջանի տարածքով Իրան և Թուրքիա տրանսպորտային հաղորդակցությունների գործարկման հրատապությունը հասել է որոշակի կրիտիկական սահմանի։ Աշխարհում կան բեռներ, որոնք չափազանց դժվար է տեղափոխել ինքնաթիռներով և ավտոկոնտեյներներով, իսկ երկաթուղին ճանապարհն էլ այս դեպքում ամենահուսալի տարբերակն է։ Մինչդեռ, տարածաշրջանի գլխավոր դերակատարների հաղորդակցությունների ապաշրջափակման գրեթե երկամյա սպասումները հայտնվեցին գործնականում ապարդյուն։ Հարցը մեռյալ կետից շարժելը, ինչպես ակնկալվում է, կօգնի Ադրբեջանի, Իրանի և Ռուսաստանի ներկայացուցիչների հանդիպումը։ Ժամանակն է վերջապես լիովին պարզություն մտցնել՝ թե ով է ուզում գործել, իսկ ով ռետին է ձգում։

Եռակողմ հանդիպման օրակարգ է մտնում Հյուսիս-Հարավ միջազգային տրանսպորտային միջանցքի նոր նախագծերի իրականացման, ինչպես նաև այս ճանապարհի երթուղիների դիվերսիֆիկացման քննարկումը։

Ինչպես ԶԼՄ-ներին հաղորդել է Ադրբեջանում ԻԻՀ-ի արտակարգ և լիազոր դեսպան Սեյեդ Աբբաս Մուսավին՝ Իրանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի պատվիրակությունները կքննարկեն տարանցման և մաքսային հարցերը, Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի երթուղիների դիվերսիֆիկացումը, ինչպես նաև երկաթուղային տերմինալի ներկա վիճակը և նոր սահմանային կամուրջների նախագծերը։

Իսկ սա խոսում է այն մասին, որ Պուտինի և Ռաիսիի միջև Թեհրանում կնքված և Բաքվի հետ զուգահեռ համաձայնեցված պայմանավորվածությունները թեւակոխում են իրականացման նոր փուլ։ Ինքնին Հյուսիս-Հարավ նախագիծն երեկ չի մտահղացվել և տարեցտարի փուլ առ փուլ իրագործվում էր, սակայն դրա ամբողջական մեկնարկը այսօր տարածաշրջանային բոլոր դերակատարների՝ հատկապես Ռուսաստանի համար առավել քան արդիական է։ Այնպես որ այս ուղղությամբ աշխատանքների ինտենսիֆիկացման անհրաժեշտությունը արտակարգ բարձր է, բառացիորեն ամեն օր կարևոր է:

Եռակողմ խորհրդակցությունները կշոշափեն արդյո՞ք անմիջապես Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծումը, ինչպես նաև Իրանի տարածքով դրան այլընտրանքային ճանապարհ գործարկելու հավանականությունը, որի շուրջ համաձայնության են եկել Բաքուն և Թեհրանը։

Անկասկած, Զանգեզուրի միջանցքի գործարկման հարցում որոշակի դեր է խաղում Հայաստանը, սակայն նա Զանգեզուրի թեման օգտագործում է, որպեսզի իր համար ինչ որ նախապատվություններ սակարկի։ Սակայն Զանգեզուրի միջանցքը դարձել է Հայաստանի ձախողված հավակնությունների խորհրդանշական տարրը, նրա կապիտուլյացիայի հստակ խորհրդանիշը։ Թեև կարող է դառնալ տարածաշրջանին նրա ինտեգրման ամենագլխավոր օղակը, որը երկրին կխոստանար առասպելական շահույթներ։

Բայց Հայաստանն իր ռեւանշիստական ձգտումներով պարզապես չհասունացավ մինչև այս փաստի լիարժեք գիտակցմանը, նրան անհրաժեշ է հրել և ուղղորդել։ Միգուցե Ադրբեջանի, Իրանի և Ռուսաստանի ներկայացուցիչների հանդիպումը դառնա նման խթանիչ պահ, Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու գործիք, եթե, իհարկե, միջոցառման բոլոր մասնակիցները հանգեն միասնական դիրքորշմանը։ Սակայն տարաձայնություններ, ինչպես դա լինում է բոլոր խոշոր նախագծերի դեպքում, կան:

Հանդիպման հիմնական թեման Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքն է և Ռեշտ-Աստարա երկաթուղու շինարարության ավարտը, սակայն ավելի քան հավանական է, որ կքննարկեն Զանգեզուրի երկու տարբերակ՝ Հայաստանի տարածքով և Իրանի տարածքով։ Այդ մասին Caliber.az-ին ասել է հայտնի քաղաքագետ, Միլլի Մեջլիսի պատգամավոր Ռասիմ Մուսաբեկովը։ Ինչպես նշում է քաղաքագետը, հատվածի երկարությունն այնքան էլ մեծ չէ, սակայն այն անցնում է լեռնային բարդ ռելիեֆով, որտեղ անհրաժեշտ է թունելների ու կամուրջների շինարարություն։

«Կարևոր է, որ և՛ Ռուսաստանը, և՛ Ադրբեջանը պատրաստ են դրան մասնակցել»,- ընդգծել է Մուսաբեկովը։

Նրա կարծիքով, նախապատրաստվող հանդիպումը կորոշվի՝ առաջիկա մեկ, կամ երկու տարում կավարտվի արդյոք երկաթուղային ճանապարհի շինարարությունը, թե ոչ։

«Եթե Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը զգան, որ Իրանը ոլորում և ձգձգում է այս հարցը, ապա Զանգեզուրի միջանցքի, որպես Իրանի, Թուրքիայի և Հայաստանի հետ Ադրբեջանի տարածքով Ռուսաստանի երկաթուղային կապի արդիականությունը Մոսկվայի համար, անշուշտ, կմեծանա»,- նշել է քաղաքագետը։

Այսպիսով, ինչպես կարծում է Մուսաբեկովը, Հյուսիս-Հարավի վերաբերյալ հանդիպումն իր ցանկացած տեսքով այս կամ այն կերպ նախագծվում է նաեւ այն բանի համար, թե որքան արագ կիրականացվի Զանգեզուրի միջանցքը:

«Զանգեզուրի միջանցքը հասկանալու տեսակետից ավելի պարզ նախագիծ է, այդ թվում՝ տնտեսական ծախսերի առումով։ Բացի այդ, իր տարածքում երկաթուղային հաղորդակցությունների վերականգնման ողջ հիմնական աշխատանքն Ադրբեջանն իրականացնում է ինքնուրույն՝ կարիք չունենալով որեւէ ֆինանսական աջակցության ոչ Ռուսաստանի, ոչ Իրանի կողմից։ Հարցը միայն նրանում է, որ Ռուսական երկաթուղիները արագ վերականգնեն հայկական 44 կիլոմետրանոց երկաթգիծը Մեղրիի միջոցով»,- բացատրել է Մուսաբեկովը։

Իսկ ինչ վերաբերում է Զանգեզուրի գործարկման վերաբերյալ Իրանի դիրքորոշմանը, որը որոշ վերլուծաբաններ ոչ միանշանակ են համարում, ապա, պատգամավորի կարծիքով, այստեղ չկան մեծ տարաձայնություններ։ Իրանը լիովին ընդունում է Զանգեզուրի տրանսպորտային միջանցքի ստեղծումը և նույնիսկ համաձայն է Արազի սեփական ափի երկայնքով Մեղրին կրկնող հատվածի ստեղծման հետ։

Ինչ վերաբերում է այս թեմայով Իրանի սպառնալից հայտարարություններին, ապա դրանք առավելապես կապված են այն մտավախությունների հետ, որ ի պատասխան Ղարաբաղի նկատմամբ հայկական հավակնությունների, Ադրբեջանը կարող է սեփական վերահսկողություն հաստատել Զանգեզուրի վրա, և Իրանը այդպիսով կզրկվի Հայաստանի հետ ընդհանուր սահմանից, համոզված է պատգամավորը։

Սակայն Ադրբեջանը նման բնույթի էսկալացիա չի էլ ծրագրում, դա իրենց պատկերացումներում նկարել են ոմանք Թեհրանում: