Թող ծածանվեն խաղաղության և հույսի դրոշները... Տանջված երկիրը տենչում է հանդարտություն և ստեղծագործում

Փետրվարի 7-ին Շուշայում կայացել է՝ Եվրամիության կողմից ֆինանսավորվող և ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի կողմից իրականացվող Ադրբեջանի Հանրապետության ականազերծման գործակալությանը տեխնիկական աջակցություն ցուցաբերելու համաձայնագրի ստորագրումը։

Տարբեր թեմաներով բազմաթիվ նախագծեր քիչ չեն ստորագրվում։ Բոլորը չես հիշի: Դրա հետ մեկտեղ, Ադրբեջանը ինքնաբավ երկիր է և սովոր է իր խնդիրները լուծել ինքնուրույն։ Այո, և ANAMA-ն պետության հզոր աջակցության ու երկար տարիների փորձի շնորհիվ տիրապետում է ականների և չպայթած զինամթերքի հայտնաբերման և վերացման առաջադեմ տեխնոլոգիաների։ Եվ դրանով հանդերձ լավ արդյունքներ է ցույց տալիս, ինչը ընդգծում են միջազգային փորձագետները։ Մենք, իհարկե, երախտապարտ ենք օգնության համար, բայց, ամենայն հարգանքով հանդերձ, ինչ մի չտեսնված բան է:

Բայց եթե խորամուխ լինել, ամեն ինչ այնքան էլ հասարակ չէ:

Սկզբի համար նշենք նախագծի թեմատիկան և նպատակը: Այն ուղղված է ANAMA-ին օգնություն տրամադրելու միջոցով վերաբնակեցված անձանց վերադարձին աջակցելուն: Այսինքն՝ Եվրամիությունը և ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը միավորում են ջանքերը, որպեսզի Ադրբեջանին օգնել ապահովելու այն մարդկանց անվտանգությունը, ովքեր 30 տարի առաջ ստիպված են եղել լքել իրենց տները և սպասում են՝ թեկուզ սառած, բայց հարազատ օջախներ վերադառնալու հնարավորությանը։ Միջազգային հանրությունը Ադրբեջանին աջակցում է՝ օկուպանտների կողմից մահացու «հուշանվերներով» առատաձեռնորեն սփռված հողերը նորից կյանքի համար պիտանի դարձնելու ջանքերում։ Աջակցում է գործով: Ու թեև օգնության չափն անհամեմատելի է խնդրի մասշտաբի հետ՝ ներդրումը խորհրդանշական է։

Բայց ավելի կարևոր է հանդիսանում արարողության անցկացման վայրը: Գաղտնիք չէ, որ հետևելով միայն իրենց հայտնի «հայկական» տրամաբանությանը՝ հարեւանները մեկը մյուսի հետևից փորձում էին աշխարհին համոզել, որ իրենց օկուպացիայի տակ գտնվող տարածքների մեջ եղել են «առավել օկուպացված» և «ավելի քիչ օկուպացված»։ Ընդհանրապես, եթե լսել նրանց, ապա նրանք երբեք ոչինչ չեն օկուպացրել, չէ որ ողջ երկրագունդը նրանց է պատկանում։ Բայց որոշակի կետերը, նրանց կարծիքով, հատկապես հայկական են։ Եվ Շուշան, եթե հավատալ հայերին՝ (թեև չարժե նրանց հավատալ, դա մենք գիտենք) հատկապես նման կետերից մեկն է:

Միտս է գալիս 2022 թվականի մարտը, երբ Շուշայում տեղի ունեցավ բարձր մակարդակի հանդիպում Ադրբեջանի կառավարության և ՄԱԿ-ի համակարգի միջև։ Ի՜նչ ոռնոց բարձրացրին հայերը։ Բողոքներ ներկայացրին ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին, և ՄԱԿ-ում աշխատող հայերի անունից թղթի կտոր հորինեցին։ Իբր, արժանապատիվ միջազգային կառույցները չպետք է գնան Շուշա։ Այո և վերջերիս իրադարձությունն էլ Իրավանում դրական էմոցիաներ չառաջացրեց։ Մեր հարեւաններին, չգիտես ինչու, շատ է վրդովվել հենց դրա անցկացման փաստը, էլ չասած այն այրոցի մասին, որը նրանց մոտ առաջացնում է լուրերը այն մասին, որ Ադրբեջանին ինչ-որ մեկն օգնելու է։ Եվ առավել ևս հիշելով, որ այդ «ինչ-որ մեկը» միջազգային կազմակերպություններ են։

Միջազգային կազմակերպություններն ընդհանուր առմամբ, ինչպես գիտենք, Ադրբեջանի նկատմամբ ավելորդ համակրանքով չեն նկատվում։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն միայն ինչ արժե: Այո, և ՄԱԿ-ի նկատմամբ մենք քիչ հարցեր չունենք։ Բայց բոլոր նրբերանգներով հանդերձ, նրանք մեծ մասամբ լիովին չեն կորցրել իրենց խիղճը։ Ուստի բողոքողներից հետաքրքրվեցինք, թե ինչպիսին են նրանց փաստարկները։ Այսինքն ցանկացանք իմանալ, թե ինչու պետք է Ադրբեջանի Հանրապետության միջազգայնորեն ճանաչված տարածքում գործող միջազգային կազմակերպությունները զերծ մնան այս տարածքի որոշակի հատվածներ այցելելուց։

Որպես պատասխան ծառայեց ժողովրդավարական արժեքների դավաճանության, հոգին սատանային (ավելի ճիշտ՝ շեյթանին) ծախելու, քրիստոնեական սրբավայրերը պղծելու և այլնի մասին տանջալից ոռռնոցը։ Միջազգային կազմակերպությունները գլուխները քորեցին, հառաչեցին ու... Ու ոչինչ։ Հարևանների սրտաճմլիկ լացը նրանց այնքան էլ չի տպավորել։

Փետրվարի 7-ին ստորագրված նախագիծը, բացի մարդասիրական ականազերծման համար իր կարևորությունից, ինչպես նաև կարևոր է հայերի և նրանց հովանավորների հասկանալու համար, որ սևը սպիտակի տեղ ներկայացնելու փորձերը և հակառակը անհեռանկարային են։ 30 տարի հայերի կողմից լկտիաբար պահված իր տարածքների ազատագրումից հետո, չնայած խնդիրը խաղաղ ճանապարհով կարգավորելու բազմաթիվ փորձերին, Ադրբեջանը իրավունք ունի իր հողում անցկացնել ցանկացած միջոցառում։ Որտեղ ուզում է և երբ ուզում է: Միջազգային իրավունքը հարգող և անջատողականների խնամակալին նմանվել չցանկացող մեր բոլոր գործընկերները պետք է հարգեն մեր ընտրությունը։

Դրանով հանդերձ, պետք է հատկապես նշել, որ մեր երկիրը ականազերծման նոր նախաձեռնությունը դիտարկում է, որպես թեկուզ փոքր, բայց այնուամենայնիվ փոքր քայլ դեպի խաղաղություն։ Ադրբեջանցիների և հայերի՝ Ադրբեջանի քաղաքացիների միջև բնականոն հարաբերությունների վերականգնումն անհնար է առանց ականային վտանգի վերացմանը։ Նույնը վերաբերում է տնտեսական կապերին, և մենք կցանկանայինք ապագայում աշխատել ՄԱԿ-ի մասնագիտացված գործակալությունների հետ՝ ադրբեջանցիների և հայերի միջև հարաբերությունների աստիճանական կարգավորման ուղղությամբ։ Իհարկե, գործընթացը հեշտ չէ, ցավոտ է, և դրա համար պետք է լինեն համապատասխան պայմաններ։ Բայց դա չի դարձնում այն պակաս կարևոր:

Այս տարվա փետրվարի 7-ին Շուշայում մառախուղ էր։ Բայց նույնիսկ նրա վարագույրը չէր կարող թաքցնել որոշակի ճշմարտություններ՝ 30 տարվա արյունահեղությամբ տանջված երկիրը տենչում է խաղաղություն ու ստեղծագործում։ Ականազերծումը՝ դրանց հասնելու կարևորագույն պայմաններից մեկն է, և բարի կամքի տեր բոլոր մարդիկ պետք է երախտապարտ լինեն նրանց, ովքեր նպաստում են դրան: Տվյալ դեպքում Եվրամիությունն ու ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը։ Ինչպես նաև ականազերծման մեր գործակալությունը, ի դեպ: Եվ, չնայած թանձր մառախուղին, պարզ երեւում էին կազմակերպիչների դրոշները։ Նպատակ չունենալով իդեալականացնել կամ պարզեցնել երբեմն բարդ հարաբերությունները մեր արտաքին գործընկերների հետ, նշեմ, որ այդ օրը դրանք մեզ ներկայացվեցին որպես խաղաղության և հույսի դրոշներ։