«Մենք տագնապալի ու ցուրտ Բաքուն լքեցինք 1990 թվականի հունվարին, իսկ այժմ քաղաքը ջերմություն, լույս և բարություն է արձակում» Caliber.Az-ի հյուրն է Ալբերտ Իսակովը

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ Կանադայում բնակվող բլոգեր Ալբերտ Իսակովի հետ:

- Ալբերտ, անցյալ տարվա օգոստոսին կայացած մեր վերջին հարցազրույցում ասացիք, որ երազում եք այն օրվա մասին, երբ կկարողանաք նորից այցելել ձեր հայրենիք՝ Ադրբեջան, նորից տեսել ձեր հայրենի Բաքվի երկինքը։ Եվ այսպես, անցյալ ամիս դուք այցելեցիք Բաքու։ Ցավոք սրտի, ես այս մասին իմացա այն բանից հետո, երբ դուք արդեն վերադարձել էիք Կանադա։ Պատմեք, խնդրեմ, թե ինչպե՞ս են անցել հայրենիք մեկնելու նախապատրաստական աշխատանքները։

-Իսկապես, ես միշտ երազել եմ այցելել իմ հայրենի քաղաքը։ Ես այդ մասին միշտ ասել եմ։ 2021 թվականին Youtube-ի իմ ալիքի ակտիվ այցելուներից մեկը՝ Ուկրաինայում ադրբեջանական սփյուռքի հայտնի ներկայացուցիչ, այդ երկրի էներգետիկայի նախկին փոխնախարար, Ադրբեջանի հայրենասեր, պարոն Բուրզու Ալիևը կապվեց ինձ հետ և պատմեց իր ցավի և ապրումների մասին: Նա՝ ծնունդով Ղարաբաղից է, Աղդամի շրջանի Գյուլաբլը գյուղից, հայ զավթիչների կողմից հիմնովին ավերված վայրից։ Իմ ալիքում կան Ղարաբաղից և Հայաստանից փախստականների մի շարք վկայություններ, ովքեր իրենց և իրենց մերձավորների վրա զգացել են հայկական ազգայնականության և այլատյացության բոլոր «հմայքը»: Այս թեման մեզանից շատերին է մոտեցնում, հարազատեցնում է, եթե կարելի է այդպես ասել։ Բուրզուն այդ ժամանակ խոստացավ աջակցել իմ Բաքու ժամանելուն: Հետո Ուկրաինայում սկսվեցին ռազմական գործողություններ։ Եվ այս պատճառով միայն մեկ տարի անց նրա օգնելու ցանկությունն ու իմ երազանքը իրականացան։

- Հիշեցրեք, խնդրեմ, քանի՞ տարի չեք եղել Բաքվում։

- Ես Բաքվում չեմ եղել 32 տարի։ 1990 թվականին մենք լքեցինք հարազատ քաղաքը։ Այդ ժամանակ ես տասնվեց տարեկան դեռահաս էի...

- Եվ այսպես, Հեյդար Ալիևի օդանավակայան, Բաքու, դուրս եք գալիս տերմինալից, լեցուն կրծքով օդ եք ներշնչում և ... Ձեր առաջին միտքն ու զգացու՞մը:

- Դուք կզարմանաք, հավանաբար, և դա դժվար է ռացիոնալ բացատրել։ Մտածում էի, որ հուզվելու եմ։ Բայց հենց որ հայտնվեցի Բաքվի օդանավակայանում ինձ ամբողջությամբ պատեց հանգստության, խաղաղության, ու անհասկանալի լռության մի անբացատրելի զգացմունք։ Հանգստության այդ աննկարագրելի զգացմունքը, հարազատ տան զգացմունքը ինձ ուղեկցել է Հայրենիքում գտնվելու ողջ ընթացքում։

- Արդեն օդանավակայանից ճանապարհին տեսաք, հավանաբար, վիթխարի փոփոխությունները Բաքվում։ Ինչպիսի՞ն է տեսածներից Ձեր առաջին տպավորությունը:

- Մենք Բաքվից հեռացանք 1990 թվականի հունվարի վերջին։ հունվարյան ողբերգությունից հետո։ Հիշում եմ, մութ էր, անհանգիստ և ցուրտ։ Հիմա ինձ զարմացրեց լույսի, հրավառության և ջերմության առատությունը՝ ուղիղ և փոխաբերական իմաստով: Քաղաքը արձակում էր այդ ջերմությունը, լույսը և բարությունը։ Այն բառերով չես բացատրի։ Սա այն է, ինչ ես եմ զգում:

Բաքուն, իհարկե, փոխվել է մինչև անճանաչելիության։ Շատ նոր շենքեր։ Հիանալիորեն պահապանվել է քաղաքի ընդհանուր ճարտարապետական ոճը։ Քաղաքը լի է կյանքով։ Շատ երիտասարդներ և գեղեցիկ մարդիկ: Բայց բաքվեցիները մնացին նույնը։ Բարի, սիրալից, սրտացավ:

- Այցելե՞լ եք այն փողոցը, որտեղ ապրում էիք։

- Ամեն ինչի համար, ամեն ինչի մասին ես ունեի մեկ շաբաթից էլ քիչ ժամանակ։ Բայց ինձ հաջողվեց այցելել այն տունն ու փողոցը, որտեղ ծնվել ու մեծացել եմ։ Տունը տեղում է, բայց շրջապատում ամեն ինչ բացարձակապես փոխվել է։ Փողոցը, որը նախկինում համեմատաբար հանգիստ էր, այժմ շատ աղմկոտ է տրանսպորտի առատության պատճառով։ Շուրջը շատ նոր բնակելի շենքեր։

- Մեր տարածաշրջանում սեպտեմբերը թեժ ստացվեց, նորից տեղի ունեցան բախումներ Հայաստանի հետ սահմանին։ Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Դուք YouTube-ում թեմատիկ բլոգ եք վարում, կուզենայի իմանալ Ձեր կարծիքը. ինչո՞ւ է Հայաստանը հրաժարվում ստորագրել խաղաղության պայմանագիրը։ Ինչի՞ վրա է հույս դնում:

- Իսկապես, շատ դժվար է Հայաստանի բազմաթիվ գործողությունների համար ինչ որ ողջամիտ, ռացիոնալ բացատրություն գտնել։ Չկա ռացիոնալություն, հավասարապես ինչպես նաև ինչ որ հետևաղականություն գործողություններում։ Փոխարենը, մենք տեսնում ենք ինքնաբուխ, անկապ շարժումներ, ցնցումներ, տատանումներ այս ու այն կողմ: Այս երկրին բնութագրում է՝ սեփական քաղաքական կուրսի, ընդհանրապես իր զարգացման ցանկացած ճանապարհի հեռանկարի տեսլականի, հարեւան երկրների հետ սեփական սերտ ու երկարաժամկետ հարաբերությունները կառուցելու ցանկության բացակայություն։ Հայաստանը երբեք, մեծ հաշվով, պատմական որոշակի պատճառներով չի եղել կարևոր որոշումներ կայացնելու և դրանց հետևելու ինքնուրույն սուբյեկտ։ Այն եղել է, կա և մնում է խոշոր դերակատաների որոշումներին և օգնությանը սպասող օբյեկտ, որոնց շահերը տարածաշրջանում հաճախ չեն համընկնում:

Դուք շատ ճիշտ նկատեցիք, որ նրանք մշտապես հույսը դնում են ինչ-որ մեկի վրա. հույս են դնում եղանակի վրա, հույս են դնում ուժերի դասավորության փոփոխության վրա, քեռի Սեմի վրա, արտաքին օգնության վրա և ոչ ավելին: Պետք չէ նման օբյեկտից ակնկալել անկախ ու իրական որոշումներ, հետևողականություն, ողջամտություն։ Կարծում եմ, որ այսօր դա ավելի ակնհայտ է, քան երբևէ։ Մակաբուծական գիտակցություն։ Նրանք սովոր չեն և ուրիշ կերպ չեն կարող, ավաղ...

- Եվ վերջին հարցը։ Ու՞մ է այնուամենայնիվ ավելի շատ ներկայացված Ձեր լսարանը՝ ադրբեջանցիների՞ն, թե՞ հայերի՞ն: Եվ երկու ժողովուրդների ներկայացուցիչները ինչպե՞ս են արձագանքում Ձեր հրապարակումներին։

- Ես վաղուց եմ նկատել, որ իմ ալիքի այցելուների, բաժանորդների և երկխոսության ակտիվ մասնակիցների ճնշող մեծամասնությունը՝ ադրբեջանցիներ են։ Նրանք արտահայտվում են, առույգ արձագանքում են, անընդհատ խոսում են տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության ցանկության մասին։ Տպավորություն է ստեղծվում, որ խաղաղությունը միայն նրանց է պետք։ Հայկական կողմը, իհարկե, նույնպես հետևում է իմ նյութերին։ Այնտեղից արտահայտվում են հիմնականում տարբեր ռադիկալ տարրեր, որոնք առանց քֆուրների ու հայհոյանքի չեն կարող մարդկային լեզվով երկու բառ կապել։ Ոմանք անընդհատ սպառնում են։ Այդ հասարակությունը ծայրահեղ մարգինալացված է։ Դա երևում է ատելության և այլատյացության ինտենսիվությունից, որը նրանք թափում են իրենց մեկնաբանություններում: Հայ հասարակության մեկ այլ մասը, հուսով եմ, որ այն նույնպես կա, այդ նյութերը նայում է լուռ ու անձայն։ Շատերն ուղղակի ամաչում են, որ նրանց հետ նման բան է պատահել։ Եվ այստեղ ի՞նչ կարելի է ասել։ Մարդիկ արձագանքում են, բայց իրենց արձագանքը ցույց չեն տալիս։ Շատերը բացահայտորեն չեն դրսևորում իրենց վերաբերմունքը քննարկվող թեմաների նկատմամբ՝ վախենալով մեծամասնության զայրույթից ու դատապարտումից։ Այս ամենը այդպես է աշխատում: Արևը լուսավորում է անկախ նրանից, թե մենք ի վիճակի ենք արդյոք տեսնելու նրա լույսը, ուզում ենք արդյոք վայելել այն, նրա շողերով, թե մեզ ավելի հաճելի է, ավելի մոտ է խավարը, որտեղ կարող ենք շարունակել ապրել հիմարության, տգիտության և ստերի մեջ՝ խաբելով ինքներս մեզ և մեր շուրջը գտնվող ուրիշներին և այս ամենից բավականություն վայելել։ Ընտրությունը մեզանից յուրաքանչյուրի մոտ է։

- Շնորհակալություն, Ալբերտ, զրույցի համար: Հուսով ենք, որ հայրենիք Ձեր հաջորդ այցի ժամանակ Ձեզ հետ կհանդիպենք Բաքվում։