Առասպելներից` դեպի իրականություն Փորձագիտական կարծիքները՝ Caliber.Az կայքում

Երևանը թարմացնում է անձնագրերում երկրի մուտքի և ելքի համար սահմանահատման կնիքները, որպեսզի այն արտացոլի՝ բացառապես Հայաստանին և նրա պետականությանը վերաբերվող պետական խորհրդանիշները: Այդ մասին,  սեպտեմբերի 15-ին Ազգային ժողովում ավանդական ճեպազրույցի ժամանակ հայտարարել է իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության քարտուղար Արթուր Հովհաննիսյանը՝ պատասխանելով կնիքի փոփոխության վերաբերյալ հարցին:
 
Կառավարության որոշման համաձայն՝ կնիքից կհեռացվի Թուրքիայի տարածքում գտնվող Աղրըդաղ լեռան պատկերը:
 
Պատգամավորի խոսքով, պետական խորհրդանիշները չպետք է պարունակեն ավելորդ հուզականություն. «Մեր հարևանների հետ հարաբերություններում մենք հիմնվում ենք Ալմաթիի հռչակագրի վրա, որպեսզի մեր յուրաքանչյուր գործողությունը, լինի դա փաստաթղթերի ստորագրում կամ հրապարակային հայտարարություններ՝ վտանգավոր ազդանշաններ չուղարկի հարևան երկրներին»:
 
Հայտնի է, որ կնիքների նոր նմուշները արդեն հաստատվել են, փոփոխությունները ուժի մեջ կմտնեն 2025 թվականի նոյեմբերի 1-ից:
 
Հասկանալի է, որ նման առաջադեմ նորարարությունը չէր կարող միանշանակ աջակցություն առաջացնել Հայաստանի բոլոր քաղաքական ուժերի մոտ: Օրինակ, Հայաստանի ԱԳՆ-ի նախկին հայտնի ղեկավար Վարդան Օսկանյանը իր Ֆեյսբուքյան էջում գրել է, որ «Անձնագրերում մուտքի և ելքի կնիքներից Արարատ լեռան պատկերը հեռացնելու մասին Փաշինյանի կառավարության որոշումը, իսկ այնուհետև այն Հայաստանի զինանշանից հեռացնելու մասին խոսակցությունները իրենցից նշանավորում են մտահոգիչ պահ մեր ազգային պատմության մեջ»: Նա պնդել է, որ «սա ոչ թե պարզապես խորհրդանիշի հարց է, սա արժանապատվության, պատմության և ինքնության հարց է»:
 
Դրանից հետո «Ապրելու երկիր» կուսակցության համահիմնադիր Մեսրոպ Առաքելյանը իր Ֆեյսբուքյան էջում դժգոհությամբ նշել է, որ հիմա կնիքի վրա կլինեն միայն այն անցակետի մանրամասները, որտեղ տեղի է ունենում Հայաստանի սահմանի հատումը:
 
«Կարելի էր «Հայաստան» բառն էլ հեռացնե՞լ կնիքից», - հարցրել է Առաքելյանը:
 
Արտասահմանցի փորձագետները համաձայնվել են  Caliber.Az-ի հետ զրույցում գնահատել այդ իրավիճակը:
 
Լեհ քաղաքագետ, կովկասագետ, Վարշավայի համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետի դոկտոր Կոնրադ Զաշտովտը հայտարարել է, որ նրա կարծիքով, մինչև հայ-ադրբեջանական խաղաղության պայմանագրի մանրամասները վերջնականապես մշակված, ստորագրված և վավերացված չլինեն, Հայաստանի հարևանների՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի պահանջներին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի զիջումները կթուլացնեն նրա քաղաքական դիրքերը և կլրացնեն նրա ընդիմախոսների շարքերը։
 
«Սա դժվար է հերքել, քանի որ նման միտումը հիմա նկատվում է, նկատվել է անցյալում և կշարունակվի մինչև այն ժամանակ, քանի դեռ կողմերը խաղաղության պայմանագիր չեն ստորագրել: Թուրքիան պատրաստ է վերականգնել հարաբերությունները Հայաստանի հետ, և Ադրբեջանը նույնպես շարժվում է այդ ուղղությամբ: Թվում է նաև, որ հայ հասարակությունը, չնայած Հայաստանի ռազմական պարտությանը, հասկանում է հարևանների հետ հարաբերությունները վերականգնելու անհրաժեշտությունը։
 
Օսկանյանի և Առաքելյանի նման քաղաքական գործիչները, անշուշտ, որոշակի հանրային աջակցություն են վայելում և չպետք է թերագնահատվեն, բայց ներկա ժամանակ նրանք էական սպառնալիք չեն ներկայացնում կառավարության համար: Սահմանադրությունը փոփոխելու որոշումները հեշտ չեն տրվում Փաշինյանի կառավարությանը, բայց կազմավորված իրավիճակում անխուսափելի են: Նույնիսկ եթե նա ապագայում կորցնի իշխանությունը, բայց հարևանների հետ մշտապես հաստատվեն խաղաղ հարաբերություններ՝ նա պատմության մեջ կմտնի որպես ականավոր հայ քաղաքական գործիչ», - նշել է Զաշտովտը։
 
Կոնֆլիկտագետ, միջազգային հարաբերությունների դոկտոր, Վրաստանի տեխնիկական համալսարանի պրոֆեսոր Ամիրան Խևցուրիանին հայտարարել է, որ այս հարցը չափազանց զգացմունքային է, և դրա նկատմամբ վերաբերմունքը ինչպես հայկական քաղաքական շրջանակներում, այնպես  էլ  հասարակության բավականին զգալի մասում դժվար կլինի զգացմունքայինորեն հավասարակշռել։
 
«Վերջին տարիներին Հայաստանի պետականությունը լուրջ ցնցումների է ենթարկվել, որոնք կապված չեն միայն Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմում կրած պարտության հետ։ Պատերազմին հաջորդեցին սուր ներքաղաքական գործընթացներ, ներկայիս արտաքին քաղաքական վեկտորի վերագնահատում։ Այս գործոններից ելնելով, սպասվում էր, որ հանուն երկրի ինքնիշխանությունը պահպանելուն՝ պաշտոնական Երևանը ստիպված կլինի ցավոտ որոշումներ կայացնել, ինչը հասարակության մեջ տարբեր կերպ կընկալվեն։ Սակայն անարդար կլինի ամբողջ պատասխանատվությունը դնել Փաշինյանի վրա, քանի որ 2018 թվականը հաստատ չէր հանդիսանում շրջադարձային պահ Հայաստանի արտաքին խնդիրների մեջ», - համարում է պրոֆեսորը։
 
Նրա խոսքով, այս փուլում Հայաստանի կառավարությունը վարում է բացարձակապես արդարացված պրագմատիկ արտաքին քաղաքականություն, որն անմիջականորեն կապված է երկրի անվտանգության հարցերի հետ։
 
«Համապատասխանաբար, արդյունքն ակնհայտ է. Հայաստանի անվտանգությունը այսօր շատ ավելի կայուն է, քան մեկ տարի առաջ էր։ Հետևաբար,  Հայաստանի իշխանությունների վերոհիշյալ որոշումը ինձ համար լիովին հասկանալի է։ Հայաստանը չի կարող իրեն թույլ տալ լարված հարաբերություններ պահպանել իր մերձավոր հարևանների հետ, մանավանդ, երբ Ռուսաստանի հետ ռազմավարական գործընկերության ձևաչափը փաստորեն չեղարկված է և մնում է միայն թղթի վրա։ Երևանը հիանալի հասկանում է, որ Մոսկվան չի կարող երաշխավորել նրա անվտանգությունը, ուստի ստիպված է փնտրել այլընտրանքային ուղիներ, որոնց շրջանակներում պետք է դիտարկել նաև քայլ դեպի Թուրքիայի հետ հարաբերությունների նորմալացմանը։ Հուսով եմ, որ պաշտոնական Անկարան նույնպես փոխադարձ վերաբերմունք ցույց կտա և կձեռնարկի համապատասխան քայլեր երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման համար։ Դրա համար իդեալական լուծում կլիներ Երևանի և Անկարայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնումը, որին ապագայում անխուսափելիորեն կհաջորդի նաև Ադրբեջանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնումը», - հույս է հայտնել Խևցուրիանին։