Նոր իրականության ընտրություն Հաղթանակի ռեսուրսով` դեպի ապագա

Նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ 2024 թվականի փետրվարի 7-ին Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահի արտահերթ ընտրությունները անցկացնելու մասին հրամանագիր է ստորագրել։ Այս որոշման նշանակությունը լուրջ իմաստավորման կարիք ունի:

Պետության ղեկավարի ընտրությունները կենտրոնական իրադարձություն են յուրաքանչյուր երկրի հասարակական-քաղաքական կյանքում։ Նրանք թարմացնում և ֆիքսում են՝ հասարակական պայմանագիրը ժողովրդի լայն շերտերի և ընտրված ղեկավարի միջև։ Իսկ Ադրբեջանի համար արտահերթ նախագահական ընտրությունները հանդիսանում են կրկնակի նշանակալից, չէ որ դրանք առաջին անգամ են անցկացվելու օկուպացված տարածքների ազատագրումից և Ղարաբաղի տարածաշրջանի նկատմամբ ինքնիշխանության վերականգնումից հետո։ Հատկապես այս գործոնը` տարածքների օկուպացիայի բեռից ազատագրված և նորացված Ադրբեջանն է պայմանավորում ժողովրդի և նրա առաջնորդի միջև վստահության մանդատը թարմացնելու անհրաժեշտությունը:

Կարծում եմ, չարժե մեծ ջանքեր գործադրել՝ ապացուցելու համար, որ Հայրենական պատերազմում հաղթանակից և Ղարաբաղի՝ հայրենիքի գիրկը վերադարձից հետո Իլհամ Ալիևի նկատմամբ ադրբեջանական ժողովրդի վստահության մակարդակը բավականին բարձր է։ Պետք է ընդգծել, որ այդ վստահությունը, ամենայն հավանականությամբ, կապահովեր նրա հաղթանակը 2025 թվականին ծրագրված ընտրություններում։

Նշանակում է, որ արտահերթ ընտրությունների որոշումը թելադրվում է հատուկ մակարդակի պահանջով։ Եթե փորձել այս անհրաժեշտությունը տեղավորել մեկ բառի մեջ, ապա կարելի է ասել, որ դա ադրբեջանական պետականության պահանջն է։

Հայրենական պատերազմում հաղթանակը, ինքնիշխանության վերականգնումը (տարողունակության համար այս իրադարձությունները միավորեն մեկ բառի մեջ՝ Հաղթանակ) և պետականության ամրապնդումը՝ երկու գործընթացներ են, որոնք ազդում և փոխադարձ լրացնում են միմյանց։ Մի կողմից, առանց ուժեղ պետականության անհնարին կլիներ հաղթանակը։ Մյուս կողմից, առանց հաղթանակի անհնար կլիներ ամբողջությամբ խոսել պետականության, որպես կատարված փաստի մասին։ Նախագահի պաշտոնում իր գործունեությամբ Իլհամ Ալիևը կոփել է ինչպես պետականությունը, այնպես էլ հաղթանակը։

2018 թվականի ընտրությունները Ի.Ալիեւին այդ ուղղությամբ վճռական միջոցներ ձեռնարկելու մանդատ տվեցին։ Նախագահին հաջողվեց այնպես մոբիլիզացնել և համախմբել ռեսուրսները, որ ընտրվելուց ընդամենը երկու տարի անց՝ հատուցման «երկաթե բռունցքը» կատաղի, բայց դիպուկ ուժով ջնջեց Ղարաբաղի հայկական օկուպացիոն ռեժիմը։ Բազմազգ Ադրբեջանը Ղարաբաղը մաքրեց ֆաշիստական հայկական օկուպացիայի կեղտից։ Բոլոր մակարդակների բոլոր էթնիկ խմբերի ներկայացուցիչները՝ պատասխանատու պաշտոնյաներից մինչև սպաներն ու զինվորները կռեցին և բերեցին Մեծ Հաղթանակը: Այժմ ադրբեջանական ժողովուրդը իրագործում է՝ Ղարաբաղի քաղաքները ու գյուղերը ավերակներից վերականգնելու աշխատանքային սխրանքը։ Սեպտեմբերի 20-ին Ադրբեջանի Զինված ուժերը ավարտին հասցրին սկսածը և վերացրեցին խամաճիկային ռեժիմի մնացորդները։

Եթե ամեն ինչ միաբերել մեկ թվի մեջ, ապա հատկապես 2023 թվականի սեպտեմբերի 20-ն է դարձել ադրբեջանական պետականության նորացման ելակետը։ Հատկապես սեպտեմբերի 20-ն է նշանավորել՝ ինքնիշխանության վերականգնման համար պայքարի հին դարաշրջանի ավարտը։ Հատկապես սեպտեմբերի 20-ն է մեր առջև դնում նոր դարաշրջանում նոր մարտահրավերների մասին հարցը։

Մոտ երեսուն տարի մենք ապրել ենք մի երկրում, որը զրկվել էր իր տարածքի 20 տոկոսից։ Միայն մտածեք, Ադրբեջանը ապրում էր առանց Ղարաբաղի՝ մեր մշակույթի բնօրրաններից մեկի։ Կյանքը առանց Ղարաբաղի, առանց ավելորդ չափազանցության, մեզ համար նշանակում էր կյանք առանց հիմքի։ Մենք սովորում էինք, աշխատում էինք, ընտանիք էինք կազմում, երեխաներ էինք ունենում՝ապրում էինք հասարակ մարդկանց կյանքով։ Բայց յուրաքանչյուր ադրբեջանցու մոտ՝ փոքրից մինչև մեծը, մղկտում էր սիրտը այն գիտակցումից, որ երկրի մի ամբողջ կտորը, իսկ եթե ավելի խորը՝ ինքնագիտակցությունը պոկվել է իր էությունից։

Շուրջ երեսուն տարի երեք վանկ. «Ղա-րա-բաղ»-ը թակում էին մեր ականջներում, լիարժեք ադրբեջանցի դառնալու հնարավորություն չտալով մեզ։ Պարադոքսալ է, բայց այս նույն երեք վանկերը մեզ թույլ չէին տալիս դադարել նրանք լինել։ Ուշագրավ է, բայց «Ղարաբաղ»-ը՝ ադրբեջաներենի այն քիչ բառերից է, որտեղ շեշտն ընկնում է ոչ թե վերջին, այլ նախավերջին վանկի վրա։ Կանոններից այս հուզիչ շեղումը տարօրինակ արտասովոր կերպով միաժամանակ շոյում էին մեր ականջները և միևնույն ժամանակ մեզ անընդհատ դուրս էի հանում հարմարավետության գոտուց: Դա մոր քնքուշ կանչն էր և միաժամանակ հոր խիստ կոչը։ Այդ կոչը ազատամարտիկների շարքերում դրեց բոլորովին երիտասարդ տղաներին, ովքեր երբեք չէին տեսել Ղարաբաղը, չէին վերապրել այն, բայց ցավում էին նրա կորուստը։ Նրանցից մի մասը իր կյանքը տվեց՝ առաջնորդվելով այդ կոչով։

Այդ նույն առաջադրանքին էին ստորադասվում բազմաթիվ գործընթացներ ինչպես երկրի ներսում, այնպես էլ արտաքին քաղաքականության մեջ։ Այդ առաջադրանքը կատարվել է: Սկսվել է նոր իրականություն։ «Մենք ստեղծել ենք նոր իրականություն, հաշվի նստեք դրա հե՜տ»,- ավետել է Իլհամ Ալիևը՝ 2020 թվականի հոկտեմբերի 26-ին ժողովրդին ուղղված ուղերձում։

Դրա հետ մեկտեղ, նոր իրականությունը կապված է ինչպես նոր հնարավորությունների, այնպես էլ նոր մարտահրավերների հետ։ Նոր մարտահրավերները կապված են նրա հետ, որ մեր մոլորակի վրա ոչ բոլորն են ցանկանում հաշտվել այն փաստի հետ, որ ավելի քան երեսուն տարի առաջ քաղաքական քարտեզին վերադարձած անկախ Ադրբեջանը հաջողությամբ է հանձնել պետություն կոչվելու իրավունքի քննությունը։ Այդ ուժերը մեր երկրի համար կրկնապատկված ուժով խոչընդոտներ կստեղծեն կայուն և բարգավաճ հասարակություն կառուցելու ջանքերում՝ անկախ քաղաքականություն իրականացնելու գործում։

Նոր պայմաններում ռազմավարական նոր ծրագրեր իրականացնելու համար Ի.Ալիևին հարկավոր է նորից նախապես ստանալ ժողովրդի վստահությունը։ Չէ որ առանց հանրային համաձայնության, անհնար է կարևոր բարեփոխումներ անցկացնել։

Ինչպես արդեն նշվել է հոդվածի սկզբում, ավելի քան երեսուն տարվա ընթացքում առաջին անգամ ընտրությունները անցկացվելու են Ադրբեջանի ողջ տարածքում։ Նախկին հարկադիր վերաբնակների մի մասը վերջապես կկարողանան քվեարկել իրենց հայրենի քաղաքներում և գյուղերում: Ընտրություններին կկարողանան մասնակցել նաև Ղարաբաղը լքած հայերը՝ այն պայմանով, որ կընդունեն մեր երկրի քաղաքացիությունը։

Այս բոլոր վերը նշվածը թույլ է տալիս գալ այն եզրակացության, որ արտահերթ ընտրությունները կրում են այդ թվում նաև հսկայական խորհրդանշական բնույթ։ Ադրբեջանը նորացվում է։ Նա պատրաստ է նոր մարտահրավերների ու սխրագործությունների։ Մեզանից պահանջվում է կատարել մեր քաղաքացիական պարտքը։ 2024 թվականի ընտրությունները կդառնան Ադրբեջանի ժամանակակից պատմության հերթական վերստային սյունը։