«Հայաստանի հետ սահմանին անցակետը կդյուրացնի իրավիճակը Ղարաբաղում» Փորձագիտական կարծիքներ՝ Caliber.Az կայքում

Հայկական սադրանքի հետևանքով մեր զինվորականների մահվան ողբերգական միջադեպը ցույց տվեց, որ լկտիացած հայկական անօրինական զինված խմբավորումների հետ կապված իրավիճակը պետք է լուծել արագ և կոշտ։ Ինչպես նաև դեպի Խանքենդի շրջանցիկ ճանապարհներով զենք մատակարարելու հարցը։ Խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հետ ձգձգվող թայմաութը հայկական կողմն ակտիվորեն օգտագործում է նրա համար, որպեսզի Ղարաբաղում անջատողականներին զենք մղել, սնուցել, խնամել և փայփայել այն, ինչ Երևանն անվանում է «պաշտպանության բանակ»:

Հասկանալի է, որ Ադրբեջանի համբերությունը սպառվելու վրա է, թեև Բաքուն փորձում է հնարավորինս կոռեկտ լինել խնդրի լուծման հարցում, բայց, ըստ երևույթին, դա անհնար է անել առանց ուժային մեթոդների։ Ուստի հարցն ավելի շուտ նրանում է, թե որքանով կոշտ պետք է լինի Բաքվի արձագանքը։

Ինչպես Caliber.az-ի հետ զրույցում նշել է «Belarus Security Blog» վերլուծական կենտրոնի ղեկավար, անվտանգության խնդիրների հարցերով մասնագետ Անդրեյ Պորոտնիկովը, հայկական կողմը գործում է դասական մարտավարությամբ՝ «հակառակորդից երկար նստել»։

«Երբ իրավիճակը վատ է, բայց երկար ժամանակ չի վատթարանում, կարող եք պատրաստվել հնարավորությունների պատուհանին, որը կարող է բացվել և թույլ տալ բարելավել ձեր վիճակը: Ինչը մենք և նկատում ենք»,- հայտարարել է բելառուս քաղաքագետը։

Այստեղ կռահել, նրա խոսքով, պետք չէ, կան ակնհայտ փաստեր. Ղարաբաղի տարածաշրջանը՝ Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածքն է, որը ճանաչված է հակամարտության մեջ ուղղակի կամ անուղղակի ներգրավված բոլոր կողմերի կողմից։

Հետևաբար, վստահ է նա, Ադրբեջանի կառավարությունը ունի լիովին իրավունք գործել՝ «առաջնորդվելով արտաքին ագրեսիվ ազդեցությունից պետության ինքնապաշտպանության և ներքին իրավակարգը պահպանելու նկատառումներով»։

«Եռակողմ հայտարարությունը՝ սրբապատկեր չէ, որպեսզի նրա վրա աղոթել: Եթե մասնակիցների մեծամասնությունը չի կատարում իր ստանձած պարտավորությունները, ապա նշանակում է, որ այն չի գործում։ Եվ չի կարող սահմանափակող լինել Ադրբեջանի իշխանությունների համար»,- ընդգծել է փորձագետը։

Միևնույն ժամանակ, Պորոտնիկովը նշում է, որ դժվար է ինչ-որ կանխատեսումներ անել՝ չունենալով ողջ տեղեկատվությունը։

«Բայց չգործող Եռակողմ հայտարարության պայմաններում Բաքվի գործողությունները կարող են սահմանափակվել միայն ազգային օրենսդրությամբ, միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերով, ՄԱԿ-ի կանոնադրությամբ և կոնվենցիաներով»,- կարծում է նա։

Մյուս փորձագետի, ռուսաստանցի քաղաքագետ, Հարավային Կովկասի երկրների ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Եվգենի Միխայլովի կարծիքով՝ սահմանին անցակետի և հայ անջատողականների գործունեությունը ճնշելու հարցը, ամենայն հավանականությամբ, դրական լուծում կստանա։

«Վաղուց արդեն տեղեկություններ կան, որ հայկական կողմը շարունակում է զենք և ականներ մատակարարել Ղարաբաղի տարածք։ Եվ մարտի 5-ին հայերի կողմից արված սադրանքը ինչ-որ չափով ակնհայտ է և նույնիսկ սպասելի՝ հայկական կողմը չի կատարում ոչ մի պայմանավորվածություն, առավել ևս Ադրբեջանին անընդհատ սադրում է ինչ-որ գործողությունների»,- նշում է ռուսաստանցի քաղաքագետը։

Այս դեպքում, նրա կարծիքով, եղել է կոնկրետ սադրանք։

«Ակնհայտ է, որ բեռը եղել է արգելված։ Ադրբեջանական կողմը պահանջել է դրա ստուգում, ինչին հայերի կողմից կրակ է բացվել, և միայն դրանից հետո ադրբեջանական կողմն արժանի պատասխան է կիրառել։ Եվ տես հիմա Երևանն այս կապակցությամբ ուռճացնում է մեծ խուճապ և մեղադրում է Բաքվին», իրադարձությունների ընթացքը ճշտել է ռուս վերլուծաբանը։

Միաժամանակ, ինչպես նա է համարում, Ադրբեջանը պետք է զբաղվի սահմանին անցակետի ստեղծման հարցով:

«Այսինքն՝ անցակետ Լաչին-Խանքենդի ճանապարհին, որպեսզի նման միջադեպեր տեղի չունենան։ Չէ որ մենք գիտենք, որ ռուս-թուրքական մոնիտորինգի կենտրոնը նույնպես ստուգում է այս տարածքը՝ ականների առկայության համար։ Եվ ամեն անգամ հայտնաբերվում են հայերի կողմից տեղադրված նոր ականներ»,- արձանագրել է Միխայլովը։

Նրա կարծիքով, դա ապացուցում է մեկ բան՝ զենքի նոր մատակարարումները չեն դադարում։ Դրանք իրականացվում են գաղտնի, «գորշ» ճանապարհներով, ինչը նշանակում է, որ անհրաժեշտ է կոշտ վերահսկողություն։

«Այո, կա Սերգեյ Լավրովի տեսակետը անցակետի վերաբերյալ՝ Ռուսաստանի ԱԳՆ ղեկավարը, ինչպես հայտնի է, չի ողջունել այս առաջարկը։ Բայց ինձ թվում է, որ այս հարցը լուծելի է, և դրա շուրջ կոնսենսուս վաղ թե ուշ կգտնվի։ Ադրբեջանական փաստարկները շատ համոզիչ են։ Այնպես որ, կարծում եմ, որ Ադրբեջանն ու Ռուսաստանը կհանգեն դրական առումով ընդհանուր տեսակետի և ադրբեջանական անցակետը այնուամենայնիվ կհայտնվի սահմանին։ Սա զգալիորեն կհեշտացնի իրավիճակը»,- համոզված է Ե. Միխայլովը:

Սակայն, նրա խոսքով, մտահոգում է նաև մեկ այլ բան. ադրբեջանցիները նոր են սկսել նորմալ երկխոսություն կառուցել Ղարաբաղի հայերի հետ, և անջատողականները անմիջապես սկսել են սադրանքներով խանգարել այդ գործընթացին։

«Մինչդեռ Վարդանյանին՝ վերջին, այսպես ասած, «արցախի մարտիկին», վերջապես դուրս շպրտեցին իր աթոռից։ Նա այնտեղ արդեն այնքան է ջուրը պղտորել, որ հենց ղարաբաղցի հայերն են նրան իր «պաշտոնից» դուրս հրավիրել։ Սա շատ բան է ասում, առաջին հերթին այն մասին, որ այնտեղ կան մարդիկ, ովքեր պատրաստ են երկխոսության գնալ Ադրբեջանի հետ, մարդիկ, ովքեր հասկանում են իրական իրավիճակը և այն, որ դա այլևս չի կարող այդպես շարունակվել։ Սրանից, անշուշտ, պետք է օգտվել: Բայց մենք տեսնում ենք նաև հետևանքները. հենց որ Ադրբեջանը փորձում է երկխոսություն հաստատել՝ սադրանքներ են առաջանում։ Սակայն, կարծում եմ, նրանք կհասկանան. համատեղ ջանքերով, ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի՝ Թուրքիայի օգնությամբ կոնսենսուս կգտնվի։ Նման սադրանքները պետք է արմատախիլ արվեն, իսկ դրանց, ընդհանրապես վերացվելու համար, պետք է խոսել անցակետերի մասին»,- վստահ է Ե. Միխայլովը։