«Փաշինյանը վտանգում է սրբազան  զոհ դառնալ» Փորձագիտական կարծիքները՝ Caliber.Az-կայքում

Երեւանը նորից բողոքում է Ադրբեջանից։ Ընդ որում Երևանը որոշել է այդ բողոքները արտահայտել փաթեթային, գրեթե բոլոր կետերով, և այդ առաքելությունը վստահել է Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավարի տեղակալ Պարույր Հովհաննիսյանին։ Նրա կարծիքով, «Բաքուն չի շտապում պատասխանել խաղաղ պայմանագրի շուրջ հայկական առաջարկներին, ինչպես նաև մի տեսակ սառն է վերաբերվում հայկական «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծին։ Ինչպես նաև պարզվում է, որ Երևանը կրկին ապավինում է ԵՄ-ին, որպես միջնորդի բանակցային գործընթացում և ափսոսում է, որ նա չի մասնակցում։ Եվ Թուրքիայի հետ բանակցությունների մասով էլ Երևանը նույնպես վշտանում է. «քաղաքական երկխոսությունը ընթանում է արտաքին գործերի նախարարների, նախագահի և վարչապետի մակարդակով, բայց շատ պայմանավորվածություններ դեռ չեն իրականացվել»։ Չնայած պայմանական սահմանի հայկական կողմում ԵՄ-ի լրտեսական առաքելության գործունեության նկատմամբ Ադրբեջանի բացասական վերաբերմունքին՝ Հովհաննիսյանը համարում է, որ դրա տեղակայումը «նվազեցնում է էսկալացիայի հավանականությունը»։

Իսկ ի՞նչն է ընդհանրապես ձեռք տալիս Հայաստանին։ Ինչո՞ւ է Երևանը հիմա այդքան հուսահատ փորձում ապացուցել, որ բանակցային գործընթացը դանդաղեցնելու մեջ մեկ ուրիշն է մեղավոր՝ գուցե այն պատճառով, որ ընդհանրապես մտադիր չէ զարգացնե՞լ այս բանակցային գործընթացը: Caliber.Az-ի թղթակիցը այս հարցերի շուրջ կարծիքի համար դիմել է արտասահմանյան քաղաքագետներին:

Այսպես, Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Փիլիսոփայության ինստիտուտի գիտաշխատող, «Հյուսիսային Եվրասիա» ինտեգրման ուսումնասիրության կենտրոնի փորձագետ, բելառուսիացի քաղաքագետ Պյոտր Պետրովսկիի կարծիքով, Հայաստանը հայտնվել է աշխարհաքաղաքական փակուղում։ Նրա քաղաքական «խրտնումը» հանգեցրել է կոնֆլիկտների իր նախկին դաշնակիցների հետ: Նման իրավիճակում երկրի իշխանությունները կարող են հույս դնել միայն արևմտյան «բարեկամների» խոստումների վրա, չնայած ակնհայտ է, որ Եվրոպական Միությանը հիմա Հայաստանի ժամանակը չունի՝ նա նույնիսկ ի վիճակի չէ  խաղաղապահ առաքելություն ձևավորել Ուկրաինայում։

«ԵՄ-ն հայտնվել է առճակատման մեջ միանգամից երեք խոշոր աշխարհաքաղաքական ուժերի՝ Ռուսաստանի, Չինաստանի և ԱՄՆ-ի հետ։ Հետևաբար արտաքին աջակցության վրա Փաշինյանի հույսերը միամիտ տեսք ունեն. նրան խոստումներ են տալիս, բայց նա ի վիճակի չէ սթափ գնահատել Եվրոպական Միության հնարավորությունները։ Բացի այդ, ԵՄ-ի գործողությունները Հարավային Կովկասում անտրամաբանական են թվում։ Ո՛չ Հայաստանը, ո՛չ Ադրբեջանը, ո՛չ Վրաստանը ԵՄ-ի անդամ չեն, և նա այնտեղ իրական լիազորություններ չունի։ Տարածաշրջանային իրադարձություններին միջամտելու ԵՄ-ի փորձերը առնվազն   զգուշավորություն են առաջացնում այնպիսի դերակատարների մոտ, ինչպիսիք են Ռուսաստանը և Իրանը, և առավելագույնը՝ կարող են հանգեցնել միջազգային հետևանքների Հայաստանի համար:

2018-ին իշխանության գալուց հետո Փաշինյանը փորձեց մանևրել աշխարհաքաղաքական տարբեր ուղղությունների միջև, բայց հիմա ակնհայտ է դարձել, որ նրա գործողությունների հետևում կանգնած են արևմտյան գլոբալիստների շահերը։ Այս ուժերն արդեն պարտվել են ԱՄՆ-ում, բայց այնուամենայնիվ փորձում են Հարավային Կովկասը օգտագործել ապակայունացնելու համար։ Արդյունքում Փաշինյանը ռիսկ է անում դառնալ իրավիճակի «սրբազան զոհ»։ Նա ցույց է տալիս հարցերը խաղաղ ճանապարհով լուծելու դժկամություն՝ բանակցություններում ներգրավելով հակամարտության հետ կապ չունեցող արտաքին դերակատարներին։ Սա դասական մարտավարություն է՝ ձգձգել գործընթացը և խափանել յուրաքանչյուր իրական խաղաղության նախաձեռնությունները: Այս առումով Փաշինյանը հիշեցնում է Տրոցկուն՝ իր «ոչ խաղաղություն, ոչ պատերազմ» սկզբունքով։ Փաշինյանը՝ ըստ էության դասական «տրոցկիստ» է, - վստահ է քաղաքագետը։

Նրա կարծիքով, Հայաստանում եվրոպական առաքելության մանդատի երկարաձգումը՝ Երևանի քաղաքական կախվածության ևս մեկ վկայությունն է։  ՄԱԿ-ին կամ այլ չեզոք կազմակերպություններին դիմելու փոխարեն՝ երկրի իշխանությունները իրենց տարածքը տրամադրել են՝ Ռուսաստանի և Իրանի հետ առճակատման մեջ գտնվող ԵՄ-ին։ Սա նվազեցնում է Հայաստանի վստահության մակարդակը իր հարևանների՝ Ադրբեջանի, Թուրքիայի, Իրանի, Ռուսաստանի և նույնիսկ Վրաստանի կողմից։

«Այսպիսով, Փաշինյանի քաղաքականությունը տանում է ոչ թե դեպի խաղաղ պայմանագրերի, այլ դեպի հակամարտության ձգձման։ Տարածաշրջանի երկրների միջև վստահությունը նվազում է, իսկ Հայաստանում ԵՄ-ի ներկայությունը ոչ մի բան չի տալիս, բացի ապակառուցողական հետևանքներից»,- վստահ է Պ. Պետրովսկին։

Ինչպես համարում է ղրղզ վերլուծաբան, Համաշխարհային քաղաքականության ինստիտուտի տնօրեն Շերադիլ Բակտիգուլովը՝ Հայաստանի արտաքին գործերի փոխնախարարի ելույթում հետամուտ է լինում լայն հասարակության կարծիքը շահարկելու փորձ, հատկապես նրանց, ովքեր ծանոթ չեն Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների իրական պատկերին։

«Առանցքային ուղերձն հանգում է նրան, որ Հայաստանը իբր դարձել է Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի հանգամանքների զոհ և հիմա ստիպված է հետևել Ադրբեջանի պահանջներին։ Սակայն սա չի համապատասխանում իրականությանը, քանի որ այն չի նշում այն փաստը, որ Հայաստանը նախկինում օկուպացրել էր ադրբեջանական տարածքները՝ անտեսելով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի՝ Ղարաբաղից նրա զինված ուժերի դուրս բերումը պահանջող չորս բանաձևերը։ Ցավոք սրտի, այդ պահանջները չեն կատարվել։

Ելույթի մեկ այլ կարևոր կետ է դարձել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը։ Թեև անունը գրավիչ է հնչում, իրականում այն փաստորեն սառեցնում է՝ առավել օպտիմալ Զանգեզուրի միջանցքի շուրջ արդեն իսկ ձեռք բերված պայմանավորվածությունները։

Բացի այդ, կարևոր է հաշվի առնել, որ Թուրքիան ուրվագծել է իր դիրքորոշումը Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման շուրջ։ Առաջին քայլը պետք է լինի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղ պայմանագիրը, քանի որ առանց դրա անհնար է երկրների միջև լիարժեք առևտրատնտեսական համագործակցությունը և վստահությունը։
 Երկրորդ առանցքային կետը Անկարան անվանել է Զանգեզուրի միջանցքի բացումը՝ տրանսպորտային երթուղի, որը կապում է Ադրբեջանի երկու մասերը, որոնք բաժանված են: Այս հարցը մնում է սկզբունքորեն կարևոր՝ տարածաշրջանում իրավիճակի կարգավորման համար»,- հիշեցրել է փորձագետը։
 Կասկածի տեղիք է տալիս, նրա կարծիքով, Ադրբեջանի հետ սահմանին ԵՄ-ի առաքելության ներկայության նպատակահարմարությունը, ինչի մասին նույնպես խոսել է հայ նախարարը։

«Եթե Ադրբեջանը լիներ ագրեսոր երկիր, դա կլիներ տրամաբանական, բայց չէ որ բոլորը հասկանում են, որ Ադրբեջանը ագրեսոր չէ, չնայած փորձում են նրան ներկայացնել նման լույսի ներքո։ Ադրբեջանը միայն վերականգնել է վերահսկողությունն ու սահմանադրական կարգը իր տարածքների նկատմամբ, որոնք գտնվում էին հայկական օկուպացիայի տակ։

Հետևաբար, ամփոփելով Հայաստանի արտաքին գործերի փոխնախարարի ելույթի վերլուծությունը, ինքնաբերաբար ծագում է եզրակացություն, որ աշխատանքներ են տարվում բանակցային գործընթացը ձգձգելու ուղղությամբ։ Բայց այստեղ էլ ինքնաբերաբար ծագում է եզրակացություն՝ իսկ նման մոտեցումը իսկապե՞ս համապատասխանում է բուն Հայաստանի ազգային շահերին։ Այսպես, ծագում է հստակ զգացողություն, որ նրանք ավելի շատ համապատասխանում են այն եվրոպական պետությունների նպատակներին ու խնդիրներին, որոնք գտնվում են տարածաշրջանից դուրս, բայց շատ կցանկանային ներկա լինել ակտիվ, վճռական ուժի տեսքով»,- եզրափակել է Շ. Բակտիգուլովը։