Թրամփ, Ադրբեջանը և հայ-ամերիկյան խարտիայի ճակատագիրը Կացմանն ու Ռզագուլիևը՝ Caliber.Az-կայքում
Ամերիկյան նոր վարչակազմը թերահավատորեն է վերաբերվում նախորդի արածին, հետևաբար Թրամփի թիմը վերանայելու է՝ Հայաստանի և ԱՄՆ-ի միջև վերջերս ստորագրված փաստաթղթից աշխարհաքաղաքական օգուտները հենց ԱՄՆ-ի համար։ Այդ մասին հայկական ԶԼՄ-ներին միանգամայն անկեղծորեն հայտարարել է՝ ամերիկյան «Stratfor» (RANE) հետախուզական և վերլուծական կենտրոնի Եվրասիաի հարցերով վերլուծաբան Մեթյու Օրը։ «Բացի այդ, նոր վարչակազմը էլ ավելի կոշտ է տրամադրված Իրանի նկատմամբ, և նա Թուրքիային ու Ադրբեջանին դիտարկում է որպես այն երկրները, որոնք կարող են տարածաշրջանում զսպել Իրանին: Հետևաբար նրա համար շատ կարևոր է լավ հարաբերություններ պահպանել Ադրբեջանի հետ։ ԱՄՆ-ը կունենա որոշակի թեքվածություն Ադրբեջանի ուղղությամբ, սա սառը աշխարհաքաղաքական հաշվարկ է»,- ընդգծել է փորձագետը։
Իսկ Ռազմավարական գործընկերության խարտիան, որը վերջերս կնքվել է ԱՄՆ-ի և Հայաստանի միջև, չի նախատեսում ԱՄՆ-ի ուժեղ միջամտություն Բաքվի և Երևանի միջև ռազմական սրման դեպքում, պարզաբանել է Օրրը: «Քանի որ նոր վարչակազմը ցանկանում է և՛ Թուրքիայի, և՛ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները պահպանել էլ ավելի ուժեղ, քան նախորդ վարչակազմը, կարծում եմ, որ նա չի սկսի վճռական կերպով միջամտել»,- եզրափակել է փորձագետը։
Հետաքրքիր է, ինչի՞ մասին են վկայում ամերիկացի վերլուծաբանի այս խոսքերը։ Ինչպե՞ս կկազմավորվեն հարաբերությունները Բաքվի և Վաշինգտոնի միջև, եթե հաշվի առնել նրա կողմից ասածները։ Եվ այս ամենից ի՞նչ հետեւություններ պետք է անի Երեւանը իր համար։ Միգուցե նման հեռանկարները նրան դրդե՞ն ավելի արագ շարժվել դեպի Ադրբեջանի հետ խաղաղ պայմանագիրը։
Այս մասին Caliber.Az-ի հետ իրենց կարծիքներով կիսվել են հայտնի փորձագետները։
Ամերիկացի վերլուծաբան և հրապարակախոս Սամսոն Կացմանը խոստովանել է, որ վերջին օրերին Իրանի մոտ միջուկային զենք ձեռք բերելու անթույլատրելիության մասին Թրամփի հայտարարության, ինչպես նաև նախորդ վարչակազմի կողմից նրա երդմնակալությունից մեկ շաբաթ առաջ ստորագրված՝ ԱՄՆ-ի և Հայաստանի ռազմավարական գործընկերության խարտիայի հետ կապված շատ դիտորդների մոտ ծագել են՝ ԱՄՆ-ի և Ադրբեջանի համագործակցության մեջ հնարավոր փոփոխությունների և Բաքվի ու Երևանի միջև խաղաղ պայմանագրի ստորագրման հեռանկարների հետ կապված մի ամբողջ շարք հարցեր։
«Թրամփի վարչակազմը աչքի է ընկնում պրագմատիզմով և չափազանց իդեալականացված մոտեցումների բացակայությամբ։ Իսկ նրա նախորդի ահռելի թվով կարգադրությունների չեղարկումը պարզապես կրում է աննախադեպ բնույթ։ Կասկածից վեր է, որ ինչ -որ պահ կքնարկվի նաև վերը նշված խարտիան։ Ադրբեջանը չափազանց կարևոր տարածաշրջանային դերակատար է, որպեսզի, Թրամփի կողմից դրված նպատակների լույսի տակ չօգտվել դրա յուրահատուկ աշխարհագրական դիրքից և հնարավորություններից։ Հնարավոր եմ համարում, որ երկու երկրների միջև ինչ-որ փոխգործակցություն արդեն տեղի է ունենում։
Ինչ վերաբերում է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղ պայմանագրին, այն ստորագրելու երկու կողմերի ակնհայտ և մոտիվացված ցանկության դեպքում՝ Վաշինգտոնը, իհարկե, կստանձներ խաղաղարարի պատվավոր առաքելությունը։ Հատկապես այն քաղաքականության ֆոնին, որը Ռուսաստանը վարում է հետխորհրդային տարածքում, և որը մեծ անհանգստություն է առաջացնում նրա մերձակա հարեւանների մոտ։ Չարժե հարավկովկասյան երկու երկրների հարաբերությունների կարգավորման հարցում՝ ԱՄՆ-ի դիրքորոշման մեջ կտրուկ փոփոխություններ ակնկալել։ Բայց չեմ կարծում, որ ԱՄՆ-ը հավանությամբ կվերաբերվի Թեհրանի ռեժիմի հետ Երևանի սերտ կապերի նկատմամբ», - հայտարարել է Կացմանը:
Չենք շտապելու, իր հերթին առաջարկել է վերլուծաբան Ռաշադ Ռզագուլիևը։
«Մեթյու Օրրի կանխատեսումները, անկասկած, հետաքրքիր են և կարևոր: Բայց մենք առայժմ չենք կարող ճշգրիտ կանխատեսել գործընթացների ընթացքը մեր տարածաշրջանում։ Անշուշտ, Թրամփի «հեղափոխությունը», նրա սկզբնական աշխարհաքաղաքական հայտարքները, միջպետական հարաբերություններում հաստատված իրավական նարատիվների վերանայումը՝ ԱՄՆ-ի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների ջերմացման հույս են տալիս։ Բայց այս պատմությունը չի կարելի դիտարկել առանձին, հատվածներով։ Գաղտնիք չէ՝ համաշխարհային քաղաքականության մեջ բարեկամությունը միշտ միահյուսված է առևտրական շահերի հետ:
Մենք չգիտենք ԱՄՆ-ի հեռանկարային ռազմավարությունը Իրանի նկատմամբ, Ռուսաստանի և նույնիսկ Թուրքիայի նկատմամբ։ Առայժմ չկա նաև ամերիկացիների նոր աշխարհաքաղաքականության հստակ արտասանած ուղենիշներ Մերձավոր Արևելքի և մասնավորապես Հարավային Կովկասի ողջ համալիրի մասին»,- նշում է քաղաքագետը։
Իսրայելա-պաղեստինյան կարգավորման, Գազայի ապագայի և Մերձավոր Արևելքի այս հատվածում ամբողջ տեղի ունեցողի նկատմամբ Թրամփի առաջին հայտարարությունները ցնցել և առայժմ մեղմ, բայց գործընթացի շատ մասնակից դերակատարների դիմադրություն են առաջացրել, հիշեցնում է նա։
«Թրամփը աջակցել է Իսրայելին, Նեթանյահուն սպառնում է Իրանին։ Մինչ նրա մերձավոր դաշնակից Իլոն Մասկը հաճոյախոսություններ է թափում Իրանի Իսլամական Հանրապետության նկատմամբ՝ խոստանալով այն լցնել հարյուրավոր միլիոն դոլարների ներդրումներով: Նման մակարդակի հայտարարությունների անհամաձայնեցվածությունը բացարձակապես անհավանական է։ Ինչպես նաև այն, որ ինչ-որ մեկը կարող է մտածել իրանական գաղափարական և դիվանագիտական մեքենան գնելու մասին։
Ռուս-ուկրաինական պատերազմի առնչությամբ էլ ավելի շատ հակասական ամերիկյան կոչեր ու ելույթներ կան։ «Գործարք» բառն այս տեսանկյունից հնչում է արյունալի հակամարտության մասնակիցների բոլոր կողմերից։ Բայց այստեղ համաձայնությունների հեռանկարների հարցում նույնիսկ նվազագույն վստահություն չկա։ Թրամփը փորձում է իրեն դիրքավորել որպես «միջնորդ դատավոր», չնայած այն հանգամանքին, որ ԱՄՆ-ը և աշխարհի ավելի քան 50 երկրները վաղուց հանդիսանում են հակամարտության կողմ՝ Ուկրաինային աջակցելով Ռուսաստանի Դաշնության ագրեսիայի դեմ նրա պայքարում։
Ամերիկա-թուրքական հարաբերությունները՝ տասնամյակների ընթացքում կիսաթշնամական արտառոց վարմունքի ընթացքում կուտակված մի ամբողջ «գորդյան հանգույց» է: Այստեղ խնդիրներ կան և՛ Իսրայելի, և՛ քրդական հարցի, և՛ ՆԱՏՕ-ին Թուրքիայի մասնակցության հետ, և էլի շատ ավելի բաներ:
Ես նույնիսկ չեմ խոսում այն «սառը պատերազմի» մասին, որը ծավալվում է հենց Միացյալ Նահանգներում, որտեղ Թրամփիստները պայքարում են սեփական «խորքային պետության» դեմ։ Մենք չգիտենք Թրամփի և նրա թիկունքում կանգնած հզոր ուժերի ծրագրերը։ Մենք առայժմ տեսնում ենք վիթխարի քաղաքական համաշխարհային շոու, որը կոչված է թաքցնելու նրանց իրական նպատակներն ու ձգտումները: Մեզ մնում է միայն սպասել որոշակիությանը և ցանկացած պահի պատրաստ լինել մարտի»,- համարում է Ռզագուլիևը։