Փլավ և վստահություն Սամիթ Ալիևի «անհարմար ճշմարտությունը»

«Եկեք պարզաբանենք. եթե նման փաստաթուղթ ստորագրվի, այն պարտադիր չի լինի հայ ժողովրդի համար: Այն չի լինի համապարփակ հայ-ադրբեջանական պայմանագիր: Հայ ժողովուրդը չի ընտրել այդ ճանապարհային քարտեզը: Նա չի համաձայնվել այնպիսի գործընթացի հետ, որը ջնջում է իր ցավը, իր իրավունքները և իր պատմությունը: Ցանկացած պայմնագիր, որը չի երաշխավորում հայ գերիների ազատ արձակումը, որը անտեսում է արցախահայերի վերադարձի իրավունքը, չի կարող համարվել օրինական: Դա կլիներ իրավաբանական ուժից զուրկ ոչ միայն  իրավական տեսանկյունից, այլև, առաջին հերթին, հայ ժողովրդի սրտերում և մտքերում: Պատմությունը երբեք չի ների նրանց, ով կստորագրի ճնշման տակ և այն կանվանի «խաղաղություն»: Եվ ապագա կառավարությունները կապված չեն լինի այնպիսի փաստաթղթով, որը ձևակերպում է անարդարությունը և մոռանում հայ ժողովրդի արդար իրավունքները»: Մեջբերման ավարտը: Սա հատված է Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանի ընդարձակ հայտարարությունից:
 
Մենք բոլորս հիանալի հասկանում ենք, որ Հայաստանի համար այս պայմանագիրը ոչ այլ ինչ է, քան թղթի մի կտոր։ Եվ գործը պայմանագրի մեջ չէ, գործը նրանում է, ում հետ, ներեցեք բառախաղի համար, մենք գործ ունենք, մի օրվա ծանոթ չենք, և, հետևաբար հիանալի հասկանում ենք, որ Վարդան Օսկանյանը ասում է այն մասին, ինչի մասին այսօրվա դրությամբ իրենց կուսակցության պաշտոնական գիծը թույլ չի տալիս պաշտոնյաներին ասել։ Բայց դա չի նշանակում, որ Հայաստանի իշխանությունները և հայ հասարակությունը հրաժարվել են ռևանշիզմի գաղափարներից։ Գիտեք, Լեոնիդ Ֆիլատովը ոչ միայն մեծ դերասան էր, նա նաև շատ լավ բանաստեղծ էր, և գրել է ոչ միայն «Ֆեդոտ-աղեղնավորը», այս պոեմի մասին հավանաբար բոլորն են լսել։ Բայց նա ունի նաև մեկ այլ չափածո ստեղծագործություն, որը կոչվում է «Անդորության խռովարկու», որը հիմնված է Լեոնիդ Սոլովյովի համանուն վեպի վրա՝ Խոջա Նասրեդդինի մասին, ես մի անգամ ձեզ պատմել եմ դրա մասին։ Սոլովյովը՝ դա ուրիշ Սոլովյով է, ոչ թե նա, ով սարսափելի դեմքեր է անում և ռուսներին ռուսական հեռուստատեսությամբ սովորեցնում է, թե ինչպես ճիշտ սիրել հայրենիքը, այլ լավ Սոլովյովը, ով Լեոնիդ Վասիլևիչն է՝ գրող։ Այսպես, Ֆիլատովի այս հրաշալի պոեմում, որը ես թախանձագին խորհուրդ եմ տալիս սիրելի երեխաներին և հարգված չափահաս ընկերներին, կա հետևյալ տողը. «Իսկապես քո նենգության գետնասկյուռը կկեղտոտի իմ վստահության փլավի մեջ»։
 
Վստահության փլավ, վստահության փլավ։ Գեղեցիկ համեմատություն, չե՞ք կարծում։ Այո և «ձեր նենգության գետնասկյուռը» արտահայտությունը, իմ կարծիքով, հնարավորինս տեղին է։ Եվ տեսեք, որպեսզի նենգության գետնասկյուռը ոչ մի պարագայում երբեք չկեղտոտի, պարզապես հարկավոր է ավելի քիչ վստահության փլավ, դե նաև ավելի ուժեղ բանակ, որպեսզի նենգ գետնասկյուռների մոտ չլինի նորից կեխտոտելու գայթակղություն։ Եթե քեզ չեն վստահում և, նույնիսկ ձեզ վագոններ բեռնաթափելու ուղարկելով նախապես հաշվում են արկղերը, դե, պետք է համապատասխան եզրակացություններ անել... Վստահությունը խոնավությունից չի գալիս, այն, այսինքն՝ վստահությունը, պետք է վաստակել։ Տես, եթե փաշինյանական իշխանությունը ցուցադրաբար պատժի, դե, բանտարկի հատկապես աղմկոտ ռևանշիստներին, օրենսդրորեն արգելի «Արցախ» և «միացում» բառերը՝ կարծում եմ, մեր վստահության մակարդակը թեկուզ մի փոքր, բայց կաճի։
 
«Միացումը» կոֆետ էր գեղեցիկ փաթեթի մեջ, ընդ որում նրա վրա գրված էր՝ «Էխ, լավ կապրենք»։ Միայն հայ հասարակությանը հերթական անգամ հիասթափեցրին, նրան՝ հասարակությանը, հասավ միայն պիտակը, իսկ ինքնին կոնֆետը լափեցին Սարգսյանները, Քոչարյանները, Մանվելները և ուրիշները, ովքեր այս գործի վրա հսկայական իշխանություն և փող էին կուտակել։ Շոգեխաշուկի և զուգարանի թղթի մասին ես նույնիսկ չեմ խոսում։ Եվ ամենահետաքրքիրն այն է, որ նրանք, ովքեր կերել են կոնֆետը՝ դեմ չեն այն հաշվով, որպեսզի նորից խաբեն իրենց ժողովրդին, եկեք, իբր, միավորվենք, համաշխարհային հանրությունը մեր կողմն է, և մենք նորից կվերադառնանք Ղարաբաղ, իսկ սփյուռքը, այսինքն համայնքը, կգա ամբողջ ուժով կռվելու։ Ոչ, ես, իհարկե, հնարավոր եմ համարում, որ սփյուռքից որևէ մեկը կգա, բայց տես եկողները կավարտեն Մոնթեյի պես, նրա օրինակը գիտություն է ուրիշների համար, ինչպես ասել է ընկեր Պուշկինը։ Ոչ, իհարկե, դա ձեր գործն է, բայց միայն մի մոռացեք, որ նորից դուք եք վճարելու։ Եվ հիշեք մի բան. պարտվողը հավասար չէ հաղթողին, իսկ հետևաբար պարտվողը իրավունք չունի ոչինչ ուզելու: Եվ, հետևաբար, չպետք է առհասարակ որևէ զիջում ակնկալել Ադրբեջանից: Գոնե այն պատճառով, որ այդպես չի լինում, որպեսզի հաղթած կողմը որևէ բանի զիջի: Եվ այդ պատճառով հատկապես մենք կթելադրենք օրակարգը՝ սկսած ադրբեջանցիների  Արևմտյան Ադրբեջան վերադարձից մինչև արտատարածքային իրավունքներով Զանգեզուրի միջանցքի ստացումը, և այն փոփոխությունների մասին, որոնք պետք է մտցվեն Հայաստանի սահմանադրության մեջ՝ մենք նույնպես չենք մոռանա: Անկախ նրանից, թե ինչ-որ մեկը ուզում է դա, թե ոչ, այդպես էլ կլինի: Եվ եթե ինչ-որ մեկը դրա հետ համաձայն չէ, ապա դա նրա անձնական գործն է: Արդարադատությունը, ինչպես նաև օրինականությունը, որի մասին այդքան կրքոտ խոսում է Վարդան Մինասովիչը՝ արդեն հաղթանակել է, ռազմագերիներ մեզ մոտ չկան, այլ կան նրանք, ովքեր մեղադրվում են ծանր հանցագործությունների մեջ:
 
Մեր հասարակությունը հիանալի հասկանում է, որ Ադրբեջանի ամենակարևոր խնդիրը՝ երկար տարիներ, շատ երկար տարիներ թշնամուց խլել ոչ միայն ռևանշի հնարավորությունը, այլ նաև ցանկությունը: Որպեսզի «արի ես փորձեմ Ադրբեջանին ինչ-որ տհաճ բան անել» միտքն անգամ ֆիզիկական ցավ և բացասական հիշողությունների ալիք առաջացնի։ Եվ եթե ինչ-որ մեկը ցանկանում է իմանալ իմ անձնական կարծիքը, ապա ներկայիս աշխարհաքաղաքական իրավիճակը և միջազգային դրությունը՝ պարզապես հիանալի հնարավորությունների պատուհան են բացում մեզ համար: Դե, իմ ունկնդիրները խելացի մարդիկ են, և ամեն ինչ հիանալի հասկանում են։