ԵՄ-ի նոր առաքելությունը Հայաստանում. Երևանը պատրաստ է սյուզերանին փոխելուն Իսկ Մոսկվան եզրակացություններ անու՞մ է

Ռուսաստանից և ՀԱՊԿ-ից չսպասելով իր «միացումների» շահերի պաշտպանությանը՝ Հայաստանը, ըստ երևույթին, հաշվարկում է այն ձեռք բերել Եվրոպական Միության միջոցով։ Եվ եվրոպացիների կողմից արդեն որոշակի արձագանք կա։ Համենայն դեպս, ինչպես նախօրեին հայտնել է «Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական ծառայությունը՝ Եվրամիությունը պլանավորում է Հայաստան ուղղարկել նոր դիտորդական առաքելություն, ընդ որում ոչ թե նախորդի պես՝ երկու ամսով, այլ առնվազն երկու տարով։

Ի տարբերություն անցյալ տարվա հոկտեմբերին հայ-ադրբեջանական սահմանին ծավալված 40 հոգանոց խմբի, այժմ կանխատեսվում է մոտ 200 եվրոպացի դիտորդների ժամանում, որոնք պարեկություն են իրականացնելու ոչ միայն սահմանամերձ հատվածներում, այլև Հայաստանի ողջ տարածքում։

Այն մասին, որ Եվրամիության առաքելությունը երկարաձգվում է, հայտնի դարձավ անցած տարեվերջին կազմակերպության արտաքին և անվտանգության քաղաքականության գերագույն ներկայացուցիչ Ժոզեպ Բորելի հայտարարություններից։ Հենց նա էլ հնչեցրեց դրա երկարաձգման պատճառը. իբր, Հայաստանում 40 դիտորդների աշխատանքը երկու ամիսների ընթացքում եղել է արդյունավետ և «նպաստել է անկայուն իրավիճակում վստահության ամրապնդմանը»։

«Այսօր մենք սկսում ենք Հարավային Կովկասում անցումային թիմի հետ ԵՄ-ի ներգրավվածության նոր փուլը, որը հող կնախապատրաստի Հայաստանում ԵՄ հնարավոր երկարաժամկետ առաքելության համար՝ տարածաշրջանում կայուն խաղաղության խթանման վերջնական նպատակով», - ասել է եվրոպացի բարձրաստիճան պաշտոնյան։

Բնականաբար, հայկական կողմը անմիջապես հանդես է եկել Բորելի հայտարարությանը իր մեկնաբանությամբ. իբր նման առաքելությունը կոչված է՝ «Հայաստանի սահմանամերձ գոտիներում և հակամարտությունից տուժած շրջաններում միջադեպերի նվազեցմանը նպաստելուն և բարենպաստ հնարավորություն կստեղծի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների նորմալացման համար»։

Իսկ եթե իրերն անվանենք իրենց անուններով, ապա Հայաստանը ամեն ուժով ձգտելով ստանալ եվրոպացիներին՝ նման միջոցով հաշվարկում է անցնել ԵՄ-ի հովանու տակ և, այսպես ասած, օրինական հիմունքներով Ֆրանսիային ներքաշել տարածաշրջան։ Այսօրվա դրությամբ սա այժմ Երևանի գլխավոր հովանավոր Փարիզի օգնությամբ հայերի նպատակների լոբբինգի գործնականորեն լավագույն տարբերակն է։ Մինչդեռ Ֆրանսիան ամենևին էլ ոչ անշահախնդիր է, նա վաղուց էր երազում ատամները խրել հարավկովկասյան կարկանդակի մեջ, և այդ նպատակի իրականացման համար Հայաստանը այժմ շատ հարմար է։ Ընդհանուր առմամբ, Փարիզի մտքերը բավական հեռու են սավառնում տարածաշրջանում կայունություն և անվտանգություն ապահովելուց։

Անցյալ տարի Պրահայում հայ-ադրբեջանական բանակցություններում նախագահ Մակրոնի ակտիվությունը անթափանցիկ ցույց տվեց միջնորդական առաքելությունը նորից զբաղեցնելու Ֆրանսիայի ցանկությունը, որից նա զրկվել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մահից հետո՝ կորցնելով համանախագահի մանդատը։ Հետևաբար այս անգամ էլ հատկապես Փարիզն է դարձել Հայաստան նոր երկարաժամկետ առաքելության նախաձեռնողը, այն բանից հետո, երբ անցյալ տարվա հոկտեմբերին Ադրբեջանը եվրոպացիներին թույլ չտվեց նույն նպատակներով տեղավորվեն իր տարածքում։

Նույն համատեքստում չի խանգարում հիշել 2022 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Բրյուսելում նախատեսված, բայց այդպես էլ չկայացած բարձր հանդիպումը, երբ Ադրբեջանը կտրականապես հրաժարվեց Մակրոնին նրանում մասնակցելուն, որի վրա շատ էր համառում հայկական կողմը։ Բաքուն միակողմանի կարգով հրաժարվեց այս ձևաչափով աշխատելուց՝ ամուր պաշտպանելով իր սկզբունքային դիրքորոշումը Հայաստանի, Ֆրանսիայի և Եվրոպական Միության առաջ։ Փարիզը, որպես ադրբեջանա-հայկական կարգավորման միջնորդ, լիովին կորցրել է Բաքվի վստահությունը, ուստի ոչ մի կերպ չի կարող ներգրավվել հետպատերազմյան բանակցություններում։ Ադրբեջանը այսպիսով ևս մեկ անգամ աշխարհին ցույց տվեց, որ հավատարիմ է մնում իր քաղաքականությանը, որը հետևողականորեն իրականացնում է առ այսօր։

Դրա հետ մեկտեղ, եթե Ֆրանսիայի հայանպաստ դիրքորոշման հետ ամեն ինչ համեմատաբար պարզ է, ապա այնքան էլ հասկանալի չեն Հարավային Կովկասի, մասնավորապես ադրբեջանա-հայկական խնդրի առնչությամբ ԵՄ վերջին գործողությունները։ Բրյուսելը, մի կողմից, չի դադարում Բաքվին հավաստիացնել սերտ գործընկերության և խոստումնալից համագործակցության մեջ, իսկ մյուս կողմից՝ տարածաշրջան է ուղարկում առաքելություն (մի տեսակ քաղաքացիական, բայց, անկասկած, ռազմական գործառույթներից ոչ զուրկ), չստանալով Ադրբեջանի իշխանությունների գոնե ֆորմալ համաձայնությունը։ Առավել ևս, նույնիսկ առանց այդ մասին Ադրբեջանին ծանուցելու։ Այնպես որ, միանգամայն տրամաբանական է, որ Բաքուն հարցեր ունի ԵՄ-ին այս կասկածելի նախաձեռնության առնչությամբ։ Հարցերը օրինաչափ են, քանի որ, չնայած Ադրբեջանի կողմից ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանը, Երևանի համառ քաղաքականության պատճառով հայ-ադրբեջանական բանակցությունները դեռևս չեն հասցվել տրամաբանական ավարտին, չկա խաղաղ պայմանագիր, չի սկսվել սահմանների սահմանազատման և սահմանագծման և տարածաշրջանում կարևոր տրանսպորտային հաղորդակցությունների բացման գործընթացը, որի պարտադիր իրականացումը նախատեսված է 2020 թվականի նոյեմբերի Եռակողմ հայտարարության մեջ։ Եվ ԵՄ-ն, որպես միջազգային իրավունքի օրենքներն ու կանոնները հարգող եվրոպական հեղինակավոր կազմակերպություն՝ պարտավոր էր հաշվի առնել բոլոր այս քաղաքական նրբությունները։ Սա առաջին հերթին:

Երկրորդը՝ նոր առաքելություն կազմակերպելու և նրան լրացուցիչ մանդատներ տրամադրելու ԵՄ որոշումը լիովին խարխլում է վստահության մթնոլորտը և կասկածի տակ է դնում Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները։ Հետևաբար, ԵՄ-ի երկարաժամկետ առաքելության Հայաստան ժամանելու կապակցությամբ Բաքվի դժգոհությունը միանգամայն հիմնավորված է նաև այն պատճառով, որ դա կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ նույն Եվրամիության հովանու ներքո ընթացող ադրբեջանա-հայկական բանակցությունների վրա։ Հատկապես այս փաստն է ընդգծել նախագահ Ալիևը ադրբեջանական հեռուստաալիքներին տված իր վերջին հարցազրույցում։ Պետության ղեկավարը՝ առանց Բաքվի համաձայնության, Ադրբեջանի հետ սահմանին Եվրամիության նոր քաղաքացիական առաքելության Հայաստան գործուղումը գնահատել է, որպես խարդախություն՝ նշելով, որ Բրյուսելը ձեռք բերված պայմանավորվածությունները խախտել է նրանից հետո, երբ դեկտեմբերի 19-ին սպառվեց նախորդ պատվիրակության մանդատի ժամկետը։ Դրանով հանդերձ Ալիեւն ընդգծել է, որ այդ քայլը ոչ մի կերպ չի մեծացնի տարածաշրջանի անվտանգությունը։

Իսկ ԵՄ-ին ուղղված Իլհամ Ալիևի հիմնական ուղերձը կայանում է նրանում, որ Բաքուն որպես Հայաստանի հետ բանակցությունների հարթակ է տեսնում ԱՄՆ-ին և Ռուսաստանին, սակայն Եվրամիությունն էլ կարող է դառնալ այդպիսի հարթակ «եթե իրեն ազնիվ պահի»։

Կցանկանայի, որպեսզի Եվրոպային հղված Ադրբեջանի նախագահի ազդակները ոչ միայն լսվեին, այլ նաև յուրացվեին, որպեսզի ապագայում մեր եվրոպացի գործընկերները կրկին ոտքը չդնեին նույն փոցխի վրա՝ խաթարելով Բաքվի վստահությունը։ Եթե դիտարկել Հայաստան նոր երկարաժամկետ առաքելություն ուղարկելու փաստը, ապա այստեղ ամեն ինչ պարզ է՝ Եվրոպան իր առջեւ նպատակ է դնում Ռուսաստանին վերջնականապես դուրս մղել Հարավային Կովկասից, Գյումրիից դուրս մղել ռուսական ռազմաբազան և այնտեղ տեղակայել ֆրանսիական ռազմական կոնտինգենտ։

Ըստ մտահածղացման, սցենարը միանգամայն հնարավոր է, թեկուզ և դժվար իրագործելի։ Սակայն հնարավոր է, որ ռուսական դաշինքից հայ հասարակության մեծ հիասթափության և, որպես հետևանք, Հայաստանում թափ հավաքող հակառուսական հիստերիայի ֆոնին՝ եվրոպացիներին նման բնույթի սյուժեն բավականին կենսունակ թվա։

Հնարավոր է նույնիսկ, որ նման ծրագիր արդեն մշակված է, իսկ Հայաստանի տարածքում երկարաժամկետ առաքելության տեղակայումը նախատեսված է արդեն տեղում իրավիճակը նախապես զննելու համար։ Ցանկացած դեպքում, այսօր կասկած չկա, որ Հայաստանը պատրաստ է սյուզերանին փոխելուն, և Մոսկվայում հավանաբար արդեն արել են համապատասխան հետևություններ...