Հայաստանը անցյալի և ներկայի միջև Ռևանշիստների հերթական կրախը

Հայաստանում արմատական և ռևանշիստական ուժերը՝ հարևան երկրների հետ Երևանի հարաբերությունները նորմալացնելու գործընթացը տորպեդահարելու հերթական փորձ ձեռնարկեցին, նորից փորձելով խաղարկել առասպելական այսպես կոչված «հայոց ցեղասպանության» խաղաքարտը։
 
Այսպես, ընդդիմադիր «Հայաստան» դաշինքի խորհրդարանական խմբակցությունը Ազգային ժողովին է ներկայացրել՝ «հայոց ցեղասպանության ժխտումը քրեականացնելու» մասին տարօրինակ օրինագիծ։ Սակայն այս սադրիչ քայլը, ինչպես նաև նախորդ չարամիտ նախագծերը, կրել է լիակատար ֆիասկո. Հայաստանի խորհրդարանը հոկտեմբերի 2-ի նիստում մերժել է նախագծի ներկայացումը։ Փաստաթղթին կողմ են քվեարկել միայն 26 պատգամավոր, դեմ՝ իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության 58 պատգամավոր, ևս երկուսը՝ ձեռնպահ։ Եվ այս քվեարկությունը դարձավ ոչ թե պարզապես պարտություն հայ ռևանշիստների համար՝ այն բացահայտել է արմատացած առճակատումը հայկական քաղաքականության մեջ։
 
Առաջին հերթին, նշենք, որ ընդդիմադիր «Հայաստան» դաշինքի գործողությունները լիովին կանխատեսելի են։ «Ղարաբաղյան նախագծի» վերջնական փլուզումից և հասարակության մեջ ազդեցության լծակների փաստացի կորստից հետո, այս ուժի ներկայացուցիչները փնտրում են իրենց գոյության մասին հիշեցնելու այլ եղանակներ, և «հայոց ցեղասպանության ժխտումը քրեականացնելու մասին» օրինագիծը խորհրդարանով անցկացնելու փորձը հենց այդպիսի ցուցադրական գործողություն էր։
 
Սակայն անցյալին դիմելը և որպես հայկական քարոզչության հիմնական հենարան և սփյուռքի մոբիլիզացիայի գործիք ծաոառայած առասպելականացված թեմայի վերակենդանացման մտադրությունը միայն ապացուցում է, որ ընդդիմությունը անկարող է հայ հասարակությանը առաջարկել պարզորոշ դրական ծրագիր, և հանդիսանում է նրա գաղափարախոսական անզորության արտացոլում։
 
Իր հերթին, «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը ներկայացնող խորհրդարանական մեծամասնությունը գործում է՝ աշխարհաքաղաքական իրականության կողմից թելադրված տրամաբանության շրջանակներում։ Նրանց համար անցյալի առասպելների շահարկումներից հրաժարվելը՝ ոչ միայն ռացիոնալ է, այլ նաև ստիպված քայլ է։
 
2020 թվականի աշնանը տեղի ունեցած Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմը և 2023 թվականի սեպտեմբերին ղարաբաղյան տարածաշրջանում մեկօրյա հակաահաբեկչական գործողությունը թաղեցին ադրբեջանական հողերի մասին բոլոր հայկական երազանքները։ Հայաստանը հայտնվեց Ադրբեջանի կողմից ձևավորված նոր իրականության մեջ և նրա առջև դրվեց ընտրության. կամ շարունակել ապրել սփյուռքի կողմից պարտադրված պատմական ֆոբիաների գերության մեջ, կամ կառուցել ապագա՝ ելնելով իր իրական շահերից։ Պաշտոնական Բաքուն հայկական կողմին առաջարկեց այդ թվում նաև տնտեսական ինտեգրման հեռանկարները բացող խաղաղության օրակարգ, և նա ստիպված եղավ ընդունել այն։ Այս համատեքստում  ակտիվացավ նաև թուրք-հայաստանյան հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը։ Երևանի և Անկարայի միջև բանակցությունները գնալով մոտենում են գործնական ավարտին, և այնպիսի քայլեր, ինչպիսին է Հայաստանի խորհրդարանի կողմից առասպելական «հայոց ցեղասպանության» ժխտումը քրեականացնելուց հրաժարվելը, դառնում են կարևոր ազդանշաններ այդ ուղղությամբ։ Չէ որ անհնար է կառուցել երկարաժամկետ քաղաքականություն՝ հենվելով այնպիսի առասպելաբանության վրա, որը տեղ չունի միջազգային հարաբերություններում։
 
Այսպիսով, Հայաստանը աստիճանաբար սկսում է հրաժարվել անցյալի գաղափարախոսություններից։ Գործընթացը հեշտ չի ընթանում. սփյուռքի իներցիան ուժեղ է, ռևանշիստական շրջանակները ազդեցիկ են, բայց արդեն ակնհայտ է, որ իշխող կուսակցությունը պատրաստ է հանուն երկրի ապագայի իր վրա վեցնել ոչ պապուլյար քայլերի համար պատասխանատվությունը։
 
Ի դեպ, ներկայիս իրավիճակին հատուկ հեգնանք է տալիս օտարերկրյա քաղաքական գործիչների և այլ գործիչների ծանր վիճակը, ովքեր տարիներ շարունակ ձգտել են քրեականացնել «հայոց ցեղասպանության» ժխտումը: Եվ հիմա, Հայաստանի խորհրդարանի անդամները հրաժարվել են գնալ այդ ճանապարհով: Ստացվում է պարադոքս. եվրոպացի քաղաքական գործիչները ի հաճույս հայկական լոբբիի և հանուն սփյուռքի ֆինանսական ներարկումների՝ կարծես թե իրենք «ավելի շատ հայ» են, քան հայ խորհրդարանականների մեծ մասը: Եվ այստեղ դուրս է լողում քաղաքականության մեջ ֆինանսների դերի մասին թեման: Չնայած տարածված պնդմանը, որ փողը հոտ չունի, Արևմուտքում հայկական նախագծերի դեպքում մենք գործ ունենք հրեշավոր գարշահոտության հետ: Այն փողերը, որով հայկական սփյուռքը գնել է արևմտյան քաղաքական գործիչների լոյալությունը՝ փաստորեն Հայաստանը հասցրեցին անդունդի եզրին, որից այն միայն հիմա է սկսում հեռանալ:
 
Այսպիսով, Հայաստանում այսօրվա քաղաքական իրավիճակը երկու ռազմավարությունների միջև պայքարի արտացոլում է. առաջինը՝ առասպելների և պատրանքների վրա հիմնվող ռևանշիզմն է; երկրորդը՝ երկիրը միջազգային մեկուսացումից և զարգացման համար հեռանկարների բացման վրա նպատակադրված պրագմատիզմ է: «Հայոց ցեղասպանության» ժխտումը քրեականացնող օրինագծի մերժումը այս երկրորդ գծի փոքր, բայց կարևոր հաղթանակն է։ Եվ չնայած Հայաստանը իր առաջ դեռևս բազմաթիվ մարտահրավերներ ունի՝ անցյալի առասպելականացումից հրաժարվելու այս քայլը վկայում է՝ հարևան երկրի քաղաքական դասի աստիճանական հասունացման մասին։