Ադրբեջան՝ը եվրոպական քաղաքականության կենտրոնում Ի.Ալիևը մասնակցում է ԵՔՀ-ի 7-րդ գագաթնաժողովին

Հոկտեմբերի 1-ին, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, Դանիայի վարչապետ Մետտե Ֆրեդերիկսենի և Եվրամիության Խորհրդի նախագահ Անտոնիո Կոշտայի հրավերով, աշխատանքային այցով մեկնել է Կոպենհագեն՝ Եվրոպական քաղաքական համայնքի (ԵՔՀ) VII գագաթնաժողովին մասնակցելու համար: Որի լույսի ներքո կցանկանայի առանձին բնորոշ մանրամասնությամբ լուսաբանել՝ Բաքվի և ԵՔՀ-ի միջև հարաբերությունների պատմության որոշ նրբերանգներ, ինչը արդիական է այն հասկացողության տեսակետից, թե այսօրվա դրությամբ որքանով է ուժեղացել Ադրբեջանի քաղաքական կշիռը։ 
 
Ընդհանուր առմամբ, ինչպես նշվում է, ԵՔՀ-ի նպատակը, որի  գագաթնաժողովները անցկացվում են տարին երկու անգամ, հանդիսանում է եվրոպական մայրցամաքի բոլոր երկրների միջև քաղաքական երկխոսության և համագործակցության ամրապնդում: Որին զուգահեռ նախատեսվում է ԵՄ-ի և նրա անդամ չհանդիսացող երկրների միջև կարծիքների փոխանակման ապահովում։ ԵՔՀ ձևաչափը (հարթակը) հնարավորություն է տալիս քննարկել օրվա հրատապ հարցեր, այդ թվում նաև անվտանգությունը, էներգետիկան, կլիմայի փոփոխությունը և այլն:
 
2022 թվականին Պրահայում անցկացվեց ԵՔՀ-ի առաջին գագաթնաժողովը, որի շրջանակներում, նախագահ Իլհամ Ալիևի, Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի, Եվրամիության Խորհրդի այն ժամանակվա նախագահ Շառլ Միշելի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի միջև քառակողմ բանակցությունների արդյունքներով՝ այդ թվում նաև Երևանի կողմից ճանաչված մեր երկրի տարածքային ամբողջականությունը արձանագրող հայտարարություն ընդունվեց։ Դրանով հանդերձ,  Բաքվի կոշտ դիրքորոշման շնորհիվ, չիրականացվեցին՝ ԵՄ-ի և Ֆրանսիայի կողմից հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով համատեղ դիտորդական առաքելություն ստեղծելու ծրագրերը, որոնք կընդգրկեին նաև Ադրբեջանի տարածքը։ Որի արդյունքում, առաքելությունը իր տեղը գտավ բացառապես Հայաստանում։
 
Այս պահը «ներսից», այսպես ասած, լուսաբանել է անմիջապես նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ բացահայտելով նաև այն հիմնական նրբերանգները, որոնք հանգեցրել են շատ նշանակալի հետևանքների։ Նախևառաջ, նա դրականորեն է գնահատել կայացած հանդիպումը՝ ընդգծելով Փաշինյանի կողմից Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս ճանաչելը։ Ճիշտ է, ինչպես նշել է նախագահ Ի.Ալիևը, շուտով Հայաստանի վարչապետը ինքը իրեն հերքեց, բայց, այնուամենայնիվ, նա Պրահայի հանդիպման արդյունքները համարում է դրական։
 
Այլ բան է, որ անմիջապես, Իլհամ Ալիևի խոսքով, ուրիշ ոչ ոք, ինչպես Մակրոնը՝ «օգտագործեց երկիմաստ, անընդունելի բառեր և արտահայտություններ Ադրբեջանի հասցեին և դրանով իսկ իրեն զրկեց գործընթացից, քանզի պարզ էր, որ եթե դու կորցնում ես քո չեզոքությունը՝ դու այլևս չես կարող միջնորդ լինել»։ Տեղի ունեցածի լույսի ներքո Բաքուն պաշտոնապես հայտարարեց՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին Փարիզի մասնակցության անհնարիության մասին։ Որի հետևանքով պետության ղեկավարը որոշեց չմեկնել Գրանադա (Իսպանիայի) մասնակցելու ԵՔՀ-ի III գագաթնաժողովին, որտեղ վարձահրավիրված ուժերի կողմից փորձ էր արվում անցկացնել հնգակողմ հանդիպում (Ադրբեջան-Հայաստան-Ֆրանսիա-Գերմանիա-ԵՄ): Այդ քայլով նախագահ Ի.Ալիևը հստակ հասկացնել տվեց, որ Ադրբեջանը արտաքին ուժերին թույլ չի տա իր ազգային շահերին հակասող պայմաններ թելադրել։
 
Դրանով հանդերձ Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը  կոնկրետացրեց Բաքվի աջակցությունը Բրյուսելի եռակողմ բանակցային ձևաչափին (Ալիև-Փաշինյան-Միշել), դատապարտելով՝ Գրանադայում նախատեսված հանդիպմանը Թուրքիայի մասնակցությանը ընդիմացած Ֆրանսիայի դիրքորոշումը։
 
2024 թվականին, ԵՔՀ-ի IV գագաթնաժողովի (Օքսֆորդ, Մեծ Բրիտանիա) շրջանակներում Իլհամ Ալիևը «Էներգետիկա և կապ» թեմայով կլոր սեղանի ժամանակ իր ելույթում նշելով Եվրահանձնաժողովի կողմից Ադրբեջանին որպես էներգետիկայի ոլորտում հուսալի գործընկեր գնահատումը՝ դա անվանեց մեծ պատասխանատվություն  երկրի համար։ Դրանից հետո Բաքուն ուրվագծել է իր նպատակը՝ կատարել՝ մինչև 2027 թվականը միայն ԵՄ-ին 20 միլիարդ խորանարդ մետր գազ մատակարարելու իր պարտավորությունը, որի համար ունի և՛ ռեսուրսներ, և՛ ենթակառուցվածք։
 
2025 թվականի մայիսին պետության ղեկավարը մասնակցել է Ալբանիայում կայացած ԵՔՀ-ի VI գագաթնաժողովին, որտեղ՝ Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենի և Անտոնիո Կոստայի հետ հանդիպման ժամանակ հնչել է՝ Բաքվին «ԵՄ-ի համար կարևոր և հուսալի գործընկերի» գնահատումը։ Այս ֆոնին ընդգծվել է Ադրբեջանի կարևորությունը Միջին միջանցքում։ Հենց Տիրանայում էր, որ Կոշտան հայտարարել է, որ 2028 թվականին նախատեսված ԵՔՀ-ի գագաթնաժողովներից մեկը կանցկացվի Բաքվում։
 
Եկեք համաձայնվենք, որ նույնիսկ վերը նշված կարճ պահերից պարզորոշ երևում է, թե որքանով աճել է Ադրբեջանի միջազգային հեղինակությունը։ Եվ կարելի է վստահ լինել նրանում, որ ինչպես դա տեղ է գտել Գլխավոր ասամբլեայի վերջին 80-րդ նստաշրջանի շրջանակներում, Դանիայի բարձրաստիճան քաղաքական առաջնորդները նույնպես կփորձեն զրուցել Ադրբեջանի նախագահի հետ։
 
Դե իսկ ինչ վերաբերում է Բաքվում 2028 թվականին ԵՔՀ-ի գագաթնաժողովներից մեկի անցկացմանը, այստեղ, իհարկե, զարմանալի ոչինչ չկա, հատկապես հաշվի առնելով թե ինչ մակարդակի և ինչ ուղվածությամբ միջազգային ֆորումներ են հաջողությամբ անցկացվում Բաքվում: Հետևաբար, գնալով ավելի մեծ աշխարհաքաղաքական շրջանակների կողմից է Ադրբեջանը ընկալվում որպես նոր ժամանակակից միտումների ձևավորման հարթակ։
 
Որի տեսանկյունից հիշվում է նախագահ Իլհամ Ալիևի կողմից արտահայտվածը այն տեսակետից, որ «մենք կարողացել ենք մեր աշխարհագրական դիրքը վերածել դրական սցենարի՝ պահպանելով լավ հարաբերություններ մեր հարևանների հետ, որոնց հետ մեզ կապում են համակեցության և գործընկերության դարեր», և ընդլայնելով մեր հորիզոնները: Ինչը դրսևորվում է, այդ թվում նաև, Հյուսիս-Հարավ և Արևելք-Արևմուտք նախագծերի կենտրոնում Բաքվի գտնվելու մեջ: Բացի այդ, Բաքուն արդեն համընդհանուր ճանաչվել է որպես կարևոր օղակ՝ միջքաղաքակրթական, միջկրոնական և միջմշակութային երկխոսության կենտրոններից մեկը դառնալու առումով։
 
Դրա հետ մեկտեղ, այսօրվա դրությամբ և հիմա Ադրբեջանը ակտիվորեն փորձում է աշխարհին հասցնել իր սեփական փորձից տեղեկատվություն (Հարավային Կովկասում կազմավորված իրողությունների օրինակով) այն մասին, որ խաղաղ նախաձեռնությունները կարող են անմիջականորեն առաջընթացի մղել մարդկությանը՝ ապահովելով կայունության և անվտանգության պահպանումը տարբեր տարածաշրջաններում: Ինչպես երևում է, աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններում շարունակվող արյունահեղ վաքխանալիայի պայմաններում, այս հարցում Ադրբեջանի դիրքորոշումը կլինի ամենանկատելիներից մեկը ԵՔՀ-ի VII գագաթնաժողովում։ Չնայած, անկասկած, և ոչ միայն դրանում…