Արդարության սպասումների և որոնումների մեջ Ի.Ալիևը՝ խոցված «AZAL»-ի ինքնաթիռի շուրջ ստեղծված իրավիճակի մասին

Հավանաբար տարօրինակ կլիներ, եթե  նախագահ Իլհամ Ալիևին՝ Շուշայում ավարտված մեդիա ֆորումում հարց չտային՝  ադրբեջանա-ռուսական հարաբերությունների և Գրոզնիի երկնքում ադրբեջանական ինքնաթիռի խոցման շուրջ ստեղծված իրավիճակի մասին: Հարցը տված  «Reuters» գործակալության լրագրող Նաիլյա Վելիևան, շատ գրագետ նշեց օրակարգի հենց այդ կետը, այլ ոչ թե Եկատերինբուրգում ադրբեջանցիների սպանության դեպքը՝ հիանալի հասկանալով, որ հատկապես Մոսկվայի կողմից «Embraer»-ի կործանման վերաբերյալ պարզորոշ դիրքորոշման բացակայությունն է հանդիսանում՝ Ռուսաստանի և Ադրբեջանի միջև առկա ճգնաժամի հանգույցային կետը։
 
Ինչպես միշտ, Իլհամ Ալիևի պատասխանը ծավալուն էր, չափազանց բովանդակալից, զուրկ զգացմունքներից և միանշանակ: Նախագահը սկսեց խնդրի արձանագրմամբ. «Ցավոք, մենք այս առնչությամբ ոչ մի պատասխան չենք ստացել Ռուսաստանի պաշտոնյաներից, չնայած արդեն անցել է յոթ ամիս: Մեզ համար ամեն ինչ պարզ է: Մենք գիտենք, թե ինչ է տեղի ունեցել, և մենք կարող ենք դա ապացուցել, և մենք գիտենք, որ Ռուսաստանի պաշտոնատար անձինք  գիտեն, թե ինչ է տեղի ունեցել: Եվ հարց է ծագում, թե ինչու նրանք պարզապես չեն անում այն, ինչ կաներ ցանկացած հարևանը: Մեր խնդրանքները կամ պահանջները բացարձակապես բնական են՝ ընդունել մեղքը այս աղետի համար, պատժել նրանց, ովքեր խոցել են մեր ինքնաթիռը, և փոխհատուցում վճարել զոհվածների ընտանիքներին, տուժածներին, ինչպես նաև «AZAL»-ին՝ ինքնաթիռի կորստի համար»:
 
Այս դիտողությամբ Ալիևը պատասխանեց այն շահարկումներին, որոնց համաձայն աղետը իրենից ներկայացնում է ինչ որ բարդ դեպք, որը պետք է երկար ժամանակ պարզաբանվի, նախքան պարզելը, թե ով է մեղավոր դրանում: Ալիևը նաև հավելեց, որ կարող է ավելի մանրամասն պատմել աղետի մասին: «Բարեբախտաբար, օդաչուները ցուցաբերեցին քաջություն, արիություն և պրոֆեսիոնալիզմ՝ կարողանալով վայրէջք կատարել, և մենք այն չկորցրեցինք: Եվ հենց որ մենք խումբ ուղարկեցինք Ակտաու, որպեսզի տեսնել, թե ինչ է տեղի ունեցել, նրանք անմիջապես հայտնեցին և նկարահանեցին, որ ինքնաթիռի ֆյուզելաժը լի էին ծակվածքներով: Ինքնաթիռում գտնվում էին երկու մարդ, ովքեր ստացել էին բեկորային վերքեր: Հետևաբար միտքն այն մասին, որ ինքնաթիռը կարող էր խփվել ուկրաինական անօդաչու թռչող սարքի կողմից, լիովին անհեթեթություն է»: «Ինքնաթիռի վրա եղել է երկու հարձակում: Պատկերացրեք. ուկրաինական անօդաչու թռչող սարքը թիրախավորում է ադրբեջանական ինքնաթիռը, խոցում այն, կործանվում է, և հետո ամեն ինչ կրկնվում է: Սա պատմություն է մանկապարտեզի համար», - շարունակել է նախագահ Ի.Ալիևը:
 
Նշելով այս ասպեկտը՝ Ադրբեջանի նախագահն անցավ մեկ այլ, ոչ պակաս կարևոր կետի: «Բացի այդ էլ, Ռուսաստանի օդային տարածքը չէր փակվել։ Այն փակվել է ինքնաթիռի խոցումից մի քանի րոպե անց։ Դրա համար պատասխանատվություն են կրում նաև նրանք, ովքեր չեն հայտարարել «Գորգ» գործողության մասին։ Այնպես որ, այս ամենը այնքան պարզ է, ինչպես այսօրվա երկինքը»։
 
Եզրափակելով՝ նախագահ Ի.Ալիևը նշել է հետևյալը. «Մենք ահա արդեն յոթ ամսվա ընթացքում չենք կարողանում պատասխան ստանալ։ Մեր գլխավոր դատախազը պարբերաբար նամակներ է ուղարկում Ռուսաստանի քննչական կոմիտեի ղեկավարին։ Բայց այդ բոլոր նամակներին մեզ պատասխանում են, որ հետաքննությունը շարունակվում է։ Այնպես որ, մենք կսպասենք հետաքննության ավարտին։ Բայց համարում եմ, որ նման վարքագիծը հակաարդյունավետ է։ Սա չի հանգեցնի նրան, որպեսզի մոռանալ միջադեպի մասին։ Մենք չենք մոռանա դրա մասին։ Հիմա մենք պատրաստվում ենք և ռուսական կողմին տեղեկացնել այն մասին, որ պատրաստում ենք փաստաթղթերի փաթեթ՝ միջազգային դատական համակարգին ներկայացնելու համար։ Ինչ վերաբերում է դրան, մենք գիտենք, որ դա կարող է ժամանակ պահանջել։ Ինչպես մալայզիական «Boeing»-ի դեպքում, այն տևեց ավելի քան 10 տարի, ուստի մենք կսպասենք 10 տարի։ Բայց արդարությունը պետք է հաղթի։ Դժբախտաբար, այս անորոշ իրավիճակը չի նպաստում Ռուսաստանի և Ադրբեջանի միջև երկկողմ հարաբերություններին»։
 
Իլհամ Ալիևի դիրքորոշումը՝ ուժեղ երկրի ինքնավստահ առաջնորդի դիրքորոշում է, որի համար ինքնիշխանության նկատմամբ հարգանքը վեր է բոլոր մյուս նկատառումներից։ Սա պատահական չէ։ Հատկապես իր և ուրիշի պետականության նկատմամբ հարգանքն է դրված ժամանակակից Ադրբեջանի հիմքում։ Մեր երկիրը դրա համար անհավանական ջանքերի գնով չի վերականգնել իր տարածքային ամբողջականությունը, որպեսզի այդպես հեշտությամբ աչք փակի թեկուզ համաշխարհային տերության կողմից ցուցաբերվող անհարգալից վերաբերմունքի վրա։
 
Հարցը, թե «ինչու՞ նրանք չեն անում այն, ինչ կաներ ցանկացած հարևանը», կախված է օդում։
 
Ռուսաստանը կորցրել է Հարավային Կովկասում կառավարման այնպիսի գործոն, ինչպիսին է ղարաբաղյան հակամարտությունը։ Դրան հանգեցրին օբյեկտիվ գործոնները և, առաջին հերթին, Ադրբեջանի ամրապնդումը, որի քաղաքականությունը նպաստեց Մոսկվայի ազդեցության չեզոքացմանը՝ Հայաստանի կողմից ակտիվ միջամտությունից։ Սակայն կայսերական մտածողության իներցիան դեռևս մնում է որպես Կրեմլի քաղաքականության գործոն։ Այնտեղ ռուս խաղաղապահների դուրսբերումը, հնարավոր է, ընկալվել է որպես վիրավորանք։ Անկարող լինելով դիմակայել աշխարհաքաղաքական խաղում, Մոսկվային մնում է միայն դիմել տարբեր դեմարշների։ Կարելի է ենթադրել, որ Կրեմլը ադրբեջանական ինքնաթիռի կործանումն օգտագործում է որպես ռեսուրս՝ իր անփութությունը ցույց տալու համար։
 
Հնարավոր է, պատճառը նրանում է, որ Կրեմլը կցանկանար պատժել իր զինծառայողներին, ովքեր հանցավոր սխալ են թույլ տվել և խոցել ադրբեջանական ինքնաթիռը, սակայն դա չի կարող անել՝ Ուկրաինայում այսպես կոչված հատուկ ռազմական գործողության պայմաններում, որպեսզի իր վրա չուղղի ուժային կառույցների զայրույթը։
 
Սակայն կան իրավիճակներ, երբ հետաքննության պաշտոնական արդյունքներին սպասելը այն իրավիճակում, երբ նախնական հետաքննությունն արդեն ներկայացրել է բոլոր հիմնական հանգամանքները, նշանակում է աններելի անհարգալից վերաբերմունք տուժող կողմի նկատմամբ։ Կրեմլի գործողությունների բոլոր հնարավոր դրդապատճառները, որոնք մենք վերը մեջբերել ենք, կարող են ծառայել միայն տեղի ունեցածի պատճառը հասկանալու, բայց ոչ մի դեպքում դրանք արդարացնելու համար։ Բարեկամական կամ նույնիսկ դաշնակցային հարաբերությունների պրակտիկայում, ինչպիսին հանդիսանում են Ադրբեջանի և Ռուսաստանի միջև հարաբերությունները՝ պարզապես աներևակայելի է գործընկերոջ նման անտեսումը։
 
Ուշագրավ է, թե ինչպես են Ռուսաստանի իշխանությունները, փորձագետները և լրատվամիջոցների ներկայացուցիչները խուսափում խոսել «AZAL»-ի ինքնաթիռի վթարի մասին՝ ջանադիրությամբ ամբողջ խոսակցությունը սահմանափակելով Եկատերինբուրգում տեղի ունեցած միջադեպով, կարծես թե հենց դրանից է սկսվել երկու երկրների միջև հարաբերությունների ճգնաժամը։
 
Այսպիսով, Ռուսաստանի նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովի այսօրվա մեկնաբանությունը նույնպես այս ոգով էր արված։ Նա նշել է, որ Ռուսաստանում ապրում է շատ մեծ ադրբեջանական սփյուռք, որի գրեթե բոլոր ներկայացուցիչները՝ «արժանի հարգանք» վայելող օրինապահ քաղաքացիներ են։ «Այն քաղաքացիները, ովքեր խախտում են օրենքները՝հետապնդվում են օրենքով», - նշել է Կրեմլի ներկայացուցիչը։
 
Թեմայի նման փոփոխության ինքնին փաստը արդեն խոսում է այն մասին, որ ադրբեջանական ինքնաթիռի խնդիրը Մոսկվայի համար հանդիսանում է չափազանց անհարմար։ Միակ բանը, ինչ Պեսկովը ասել է նախագահ Ալիևի մեկնաբանությունների առնչությամբ՝ հետևյալն էր. «Մոսկվան կսպասի պաշտոնական դատավճիռների, եթե Ադրբեջանը միջազգային դատարաններում հայց ներկայացնի Ռուսաստանի դեմ՝ Ակտաուի մոտ AZAL ինքնաթիռի վթարից հետո»։ Այսինքն՝ կրկին շրջանառություն անել։
 
Հետաքրքիր է, թե ինչպիսի՞ն կլինի Մոսկվայի արձագանքը նրանից հետո, երբ հետաքննության վերջնական դատավճիռը հաստատի այն, ինչ առանց այդ էլ հայտնի է։ Հնարավոր է, կանի այն, ինչ պահանջում է Ադրբեջանը։ Ընդունել մեղքը, պատժել մեղավորներին և փոխհատուցում վճարել: Այդ դեպքում դա արդյո՞ք կվերականգնի Բաքվի վստահությունը: Պատասխանը ակնհայտ է՝ ոչ: Իսկ նա, այդ վստահությունը՝ թանկ արժե: Եվ դա դեռ հնարավոր է վերականգնել: