Երեւանի կործանված «բեկումը» Ինչու հայերը չպետք է ուրախանան ԵՄ և ՀԱՊԿ առաքելությունների հետ կապված

Ի տարբերություն Երեւանի նախկին քմահաճույքների համար ճնշումն ուժեղացնելուն, այժմ ոչ ԵՄ-ն, ոչ ԱՄՆ-ը, ոչ Ռուսաստանը նրան ներողամտորեն չեն քաջալերում, և, ինչպես երևում է, այսօր հայերի միակ սփոփանքը՝ Ադրբեջանի հետ սահմանին ԵՄ-ի ու ՀԱՊԿ-ի առաքելություններն են։ Հայաստանը սա ընկալում է, որպես Պրահայում անձնական պայմանավորվածությունների «հաղթանակ», առավել եւս, որ մյուսների հաշվով՝ կատարյալ ձախողում է։ Սակայն չարժե առանձնապես հրճվել՝ իրականում սահմանին առաքելություններ ուղարկելը, ըստ երեւույթին, ճիշտ և ճիշտ ձեռնարկվում է Երևանի բոլոր արկածախնդրությունների թթվածինը փակելու նպատակով։

Մինչդեռ Պրահայում Երևանի կողմից բառացիորեն աղերսված ԵՄ առաքելության մասին շատ բան է հայտնի դառնում միայն հիմա։ Ինչպես լրատվամիջոցներին հայտնել է Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը, «պայմանավորվածություն կա՝ մինչև տարեվերջ Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելու և սահմանների սահմանազատման գործընթացը ավարտելու մասին»։ Եվ ահա այստեղ, այսպիսի բացատրությունից հետո պարզ է դառնում, որ այս փաստը շատ ցավալի խփում է Երևանի բոլոր «ուրախություններին»։

Մոտավորապես նույնն է նաև Հայաստանի սահմանամերձ գոտում ՀԱՊԿ ծրագրվող առաքելության առնչությամբ։ Ընդհանրապես, այս անգամ, հայերի ակնկալիքներին հակառակ, երկու առաքելություններն էլ ենթադրում են շատ կարճ մնալ Հայաստանի սահմաններում։ Առավել ևս, տպավորություն է ստեղծվում, որ կարծես թե սա ԵՄ-ի և Ռուսաստանի կողմից ինչ-որ քայլ է, որպեսզի Երևանին արագ կոտրել և վերջապես անցկացնել չարաբաստիկ սահմանազատումը։ Որի հետ, անշուշտ, սերտորեն կապված է խաղաղության պայմանագիրը։ Ակնհայտ է նաև, որ ելնելով առաջադրված առաջադրանքի հրատապությունից և հիմնավորումից, նրանք աշխատելու են բառացիորեն չխնայելով իրենց կյանքը, ինչը նշանակում է, որ զգուշորեն և օբյեկտիվորեն վերահսկելու են սահմանին բոլոր զինված միջադեպերը։ Կա նաև կարևոր ռազմավարական առավելություն, որը միանշանակորեն Պրահայում ապահովվել է Ադրբեջանի կողմից. առաքելությունները կտեղակայվեն միայն Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում, մեր երկրում, մեր սահմանային գոտում, ոչ մի դիտորդ խցկվել չի կարողանա։ Թող իրենց համար խաղաղապահեն ու վերահսկեն հայ ռեւանշիստ-անջատողականների ակտիվությունը։

Սա նշանակում է, որ կարելի է ասել «ադյու» հայկական բոլոր զինված սադրանքներին. գտնվելով ԵՄ և ՀԱՊԿ փորձագետների կափարիչի տակ՝ Երևանի համար դժվար կլինի Բաքվին մեղադրել հրադադարի ռեժիմը խախտելու մեջ։ Այո և հարմար պատահմունքը նաև կայանում է նրանում, որ ներկա համատեքստում ոչ ոք Հայաստանին չի քաջալերի՝ մի կողմից վերահսկողությունը չափազանց խիստ է, իսկ մյուս կողմից՝ արտաքին դերակատարներից ոչ մեկի համար տարածաշրջանում ոչ մի սահմանային միջադեպ այժմ պարզապես անշահավետ և անհետաքրքիր է։ Եվ պետք է բացատրել՝ ինչու։

Չէ՞ որ բոլորովին վերջերս իրավիճակն այլ էր։ Իհարկե, դա անհեթեթություն է. աշխարհի գրեթե բոլոր առաջատար դերակատարները հանկարծ արթնացան և միացան Հարավային Կովկասում խաղաղ կարգավորման մրցավազքին: Բառացիորեն վառվեցին ցանկությամբ, և Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագիրը քիչ է մնում դառնալ համաշխարհային քաղաքական ասպարեզում գլխավոր միտում։ Այստեղ, օբյեկտիվորեն ասած, իր դերն է խաղացել ամեն ինչ և միանգամից՝ և՛ Բաքվի փայլուն դիվանագիտական խաղը, և՛ անմիջապես մինչև համաշխարհային աշխարհաքաղաքականության խիթերի արտակարգ սրումը։ Առաջին և հիմնական գործոնն այն է, որ ԵՄ-ն և ԱՄՆ-ը շատ են ուզում առաջընթացի հասնել Հարավային Կովկասի խաղաղ կարգավորման հարցում, մինչդեռ Ռուսաստանը շեղված է Ուկրաինայի պատերազմով, թուլացած և ոչ այնքան ակտիվ է։ Եվ ընդհուպ մինչև Պրահայի բանակցությունները, ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի մոտ այստեղ բավականին լավ է ստացվել: Բայց Պրահայից հետո Ռուսաստանը, արթնանալով, ավելի է ակտիվացել, քան երբևէ։

Այդ պահից Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում առաջնորդության համար մրցավազքը ծավալվել է ամբողջ թափով։ Եվ հիմա կարելի է նկատել ուժի տարբեր կենտրոնների կողմից մի տարօրինակ «խաղաղապահ առաջարկների փառատոն»։ Ինչի վրա, իհարկե, բողոքելը մեղք է, քանի որ դա մեզ համար միայն ձեռնատու է:

Եվ այնպիսի մասշտաբային ազդարարումները, օրինակ այն մասին, որ Պուտինը Աստանա այցի ժամանակ ցանկանում է Հայաստանին և Ադրբեջանին առաջարկել անցկացնել հերթական եռակողմ գագաթնաժողով։ Իհարկե, բանը նրանում չէ, որ ինչ-որ մեկը շատ է սիրում Բաքուն և Ադրբեջանը։ Խաղաղության պայմանագրի կնքման և առհասարակ հարևանների հետ երկխոսություն հաստատելու հաջող միջնորդության հարցը ինչ-որ պահի Արևմուտքի և Ռուսաստանի համար վերածվել է պարանի հետաքրքիր քաշքշուկի:

Հայաստանի վրա, փաստորեն, այստեղի բոլոր խաղացողները, կներեք՝ թքած ունեն։ Բայց ահա Մոսկվայի քիթը տրորել պետք է։ Չէր խանգարի նաև միաժամանակ հաճոյանալ Բաքվին։ Հենց Բաքվին, և ոչ մի դեպքում Երևանին, քանի որ այսօր միջնորդներն Ադրբեջանի արձագանքն ընկալում են որպես հուսադրող նշան իրենց ջանքերի և իրենց անկասկած առաջնորդության համար։ Այո, ինչպես էլ զարմանալի չթվա, եթե ձևակերպել ավելի պարզ, այս պահին Բաքուն է կառավարում խաղաղության ողջ գործընթացը՝ միաժամանակ ազդելով Վաշինգտոնի, Բրյուսելի և Մոսկվայի տրամադրությունների վրա։ Աշխարհաքաղաքականության պահ, ի դեպ, լիովին չափով պատմական, թեև տեղայնային է տիրույթով և ժամանակային առումով։ Հասկանալի է, որ այն այստեղ է և հիմա է:

Իսկ ԵՄ-ն հիմա ձգտում է Բաքվին հաճոյանալ այն պատճառով, որ Ադրբեջանը Բրյուսելի համար կարևոր գործընկեր է էներգետիկ մատակարարման և էներգետիկ անվտանգության առումով: Գլխավորն այն է, որ երկիրը հավանական գլոբալ տարանցիկ երկիր է Ասիայից և, հնարավոր է, նաև Թուրքմենստանից գազի հսկայական հոսքերի համար, ոչինչ չի բացառվում: Այո, առայժմ միայն մեր գազը ողջ Եվրոպայի համար քիչ է, բայց հեռանկարները զարմանալի են։ Առավել ևս իսրաելական գազը Թուրքիայից տարանցմամբ մատակարարման նախագիծը դեռ մշակման փուլում է։ Իսկ Ռուսաստանը կարող է ցուրտ աշնանը գազային շրջափակում կազմակերպել Եվրոպայի համար հենց վաղը կամ նույնիսկ հիմա, այստեղ Մոսկվայից ցանկացած «անակնկալ» սպասելի է։

Ինքը՝ Մոսկվան նույնպես Բաքվի դրական արձագանքի կարիքն ունի։ Եվ այստեղ մեկ այլ ճշմարտություն է. Վաշինգտոնը Հայաստանին լրջորեն պտտեցրել է «պարի մեջ» առանց քաշվելու դուրս մղելով Ռուսաստանին: Ընդ որում Հայաստանն ամենևին էլ դեմ չէ, նա նույնիսկ շատ էլ կողմ է և գործնականում Մոսկվային ապացուցել է, որ ԱՄՆ-ի հետ «ամեն ինչ լուրջ է»։ Հետևաբար, Ռուսաստանը շատ ավելի շահագրգռված է Ադրբեջանով, որպես բարեխիղճ գործընկերոջ, և նաև այն պատճառով, որ Բաքուն նաև լրացուցիչ ելք է դեպի Անկարա և այնուհետև դեպի Եվրոպա՝ մի կողմից: Ընդ որում ինչպես ուղիղ, այնպես ն էլ փոխաբերական իմաստով։ Մյուս կողմից՝ Ալիևի և Էրդողանի ամրապնդվող բարեկամության միջոցով ապագա Զանգեզուրի միջանցքով, որն անշուշուշտ կդառնա ռազմավարական տարանցիկ պատուհան պատժամիջոցների մեջ խեղդվող Ռուսաստանի համար։ Մոսկվային այս ամենը չափազանց անհրաժեշտ և կարևոր է։

Ի դեպ, ԵՄ-ի և Բաքվի ակնհայտ բարեկամության թեմայով և այն մասին, թե ինչու հայերը չպետք է այդպես ուրախանան սահմանին ԵՄ-ի առաքելության համար՝ հայկական ԶԼՄ-ներում խորհրդածել է հայ քաղաքագետ, արևելագետ Սերգեյ Մելքոնյանը։

Դատելով նրա արտահայտությունների տոնայնությունից՝ նա առանձնապես չի հարգում Ադրբեջանին, բայց ողջամտությանը, որքանով թույլ է տալիս նրա պատվամոլությունը՝ նա հավատարիմ է։ Եվ նրա կարծիքով, ԵՄ ցանկացած որոշում կլինի կանխակալ և կողմնակալ՝ նկատի ունենալով Եվրամիության Բաքվից կախվածությունը, ինչը կհանգեցնի այն գործողությունների, որոնք չեն բխում Հայաստանի շահերից։

Մելքոնյանը նույնիսկ պարզաբանել է, որ ԵՄ մոտեցումը հիմնովի հասկանալու համար կարևոր է համեմատել երկու նորություն. այն մասին, որ ԵՄ դեսպանները համաձայնվել են Հայաստան ուղարկել քաղաքացիական առաքելություն, որը վստահության ամրապնդման և սահմանազատմանը նպաստելու համար պետք է տեղակայվի Ադրբեջանի հետ սահմանի երկայնքով, ինչպես նաև այն մասին, որ Ադրբեջանը մտադիր է կրկնապատկել գազի մատակարարումները ԵՄ:

«Եվրոպան ԱՄՆ-ի ճնշման ներքո հրաժարվում է ռուսական գազից։ Օպերատիվ լուծում կարող է առաջարկել Ադրբեջանը։ Իսրայել-Կիպրոս-Հունաստան-Եգիպտոս Արևելյան-միջերկրածովյան խողովակաշարի շրջանակներում և այլ պոտենցիալ երկրները չեն կարողանա արագ բավարարել եվրոպացիների պահանջարկը: Այս առումով Բաքուն, թեկուզ և ժամանակավոր՝ անփոխարինելի է»,- խոստովանում է նա իր Տելեգրամ-ալիքում։

Դրանով հանդերձ քաղաքագետը ճշտել է, որ եվրոպական առաքելությունը, ինչպես կանխատեսվում է, կլինի միայն հայկական կողմում, «իսկ ադրբեջանական կողմը՝ հրաժարվել է»։

«Եվ այս դեպքում սահմանին ցանկացած միջադեպի ժամանակ օբյեկտիվություն չի լինի»,- ցավով եզրափակել է Մելքոնյանը։

Այնպես որ այստեղ Երևանը չունի շահերի ոչ մտացածին, ոչ իրական ամրապնդում։ Ճշմարտությունը կայանում է նրանում, որ ԵՄ-ից և ՀԱՊԿ-ից խաղաղապահները Հայաստան են գնում միայն մեկ նպատակով՝ ստիպել Երևանին սահմանազատել և կնքել խաղաղության պայմանագիր մինչև Սուրբ Ծննդյան պայծառ տոնը՝ այս ժամկետից հետո նրանցից ոչ ոք մտադիր չէ մնալ Հայաստանում։