«Երկաթե բռունցքը» արդեն հասցվել է Հայաստանը պետք է խելքը գլուխը հավաքի

Վերջին երկու շաբաթները նշանավորվել են հայկական կողմի սադրանքների բարձր ինտենսիվությամբ ինչպես Ադրբեջանի հետ պայմանական սահմանի տարբեր հատվածներում, այնպես էլ ռուսական խաղաղապահ քանակակազմի (ՌԽՔ) ժամանակավոր պատասխանատվության գոտում գտնվող տարածքում։

Հայ զինվորականների ագրեսիվ գործողությունները ուղեկցվում են Երևանի իշխանությունների կողմից ոչ պակաս սադրիչ հայտարարություններով, հայ դպրոցի սխոլաստիկայի մեջ միմյանց հետ մրցողների պես։ Այդ դպրոցի բնորոշ գծերն են՝ հիստերիան, երեսպաշտությունը, անհեթեթությունը, տհասությունը։ Հռետորարական գիտության մի տեսակ նախասկզբնական, միամիտ ուղղություն, որը հետագա զարգացում չի ստացել, որպեսզի չկորցնի իր իսկականությունը։ Այս գործողությունների ամբողջությունը ամենաղաղակող բնույթով ցուցադրում է խաղաղ բանակցությունները խափանելու, և նշանակում է Ադրբեջանի նկատմամբ ռևանշիզմի ուղին բռնելու հայկական կողմի ձգտումը։

Իր հերթին, խաղաղ գործընթացին հավատարիմ Բաքուն, ի պատասխան յուրաքանչյուր նման սադրանքի, բացի կրակով ճնշելուց, զգուշացնում է հետեւանքների մասին։ Սակայն զարմանալի կերպով, յուրաքանչյուր նման զգուշացումից հետո հակառակ կողմից ձեռնարկվում է նոր դիվերսիոն հարձակում։ Հենց երեկ՝ մարտի 24-ին, օրինակ, գնդակոծման են ենթարկվել Ադրբեջանի ԶՈւ դիրքերը պայմանական սահմանի տարբեր հատվածներում, ինչպես նաև Խոջավենդի շրջանում։ Նկատվել է նաև շրջանցիկ ճանապարհով ռուս խաղաղապահների մեքենաների ուղեկցությամբ զինտեխնիկայի հերթական տեղաշարժ։

Կարելի է հանգել եզրակացության՝ Հայաստանի (և մասամբ Ռուսաստանի) իշխանությունները, ըստ երևույթին, կարծում են, որ ադրբեջանական կողմից նախազգուշացումների քանակը հակադարձ համեմատական է դրանց կատարման պատրաստակամությանը։ Ի հիասթափություն նրանց, ստիպված ենք նշել, որ այստեղ ուժի մեջ է մտնում առօրյա գիտակցության ծուղակը, այսպես կոչված «wishful thinking»-ը, եթե ռուսերեն՝ ցանկալին իրականության տեղ դնելը։ Բռնազբոսիկությամբ հնարավոր չենք համարի, որ որքան ավելի շատ հասարակության զանգվածային գիտակցությունը կապված լինի ամենատարբեր առասպելների (ցանկալի) հետ, այնքան ավելի հավանական է, որ նա ընկնի այդ ծուղակը: Բայց երկրագնդի վրա կա արդյո՞ք մի հասարակություն, որը ավելի կրքոտ է հավատում առասպելներին, քան հայերը։ Դժվար է պատկերացնել: Ուստի կառչում են ամեն, ինչպես իրենց է թվում, ծղոտից՝ հետաձգելով հայկական «միացումի» մահը։ Սա որոշ չափով վերաբերում է նաև Ռուսաստանին (այդ մասին խոսքը ստորև): Հայերի փոխարեն մենք, ընդհակառակը, ամենալուրջ ձևով կանհանգստանայինք հատկապես նախազգուշացումների քանակով, քանի որ յուրաքանչյուր կանխարգելիչ կոչ՝ հերթական հանցագործության արձանագրումն է։ Ինչպես և սահմանված է, պատիժը կբնորոշվի ծանրագույն հանցագործության համապատասխան։ Կամ գուցե, բոլորը միասին վերցված դժվար կլինի։ Դա արդեն մենք ինչպես որոշենք։

Խաղաղության կնքումը մի կողմ թողնելու հնարավորության մեջ Հայաստանի հավատը ամրապնդող մյուս գործոնը՝ այսպես կոչված հովանավորների աջակցությունն է։ Իսկ ովքե՞ր են հովանավորները:

Առաջինը միտք է գալիս Ռուսաստանը։ Ինչպես երևում է վերջին իրադարձություններից, ՌԽՔ-ն ակտիվորեն նպաստում է հայկական կողմի անջատողական ձգտումներին։ Բայց Ռուսաստանի Դաշնության հետ էլ ամեն ինչ այնքան էլ պարզ չէ՝ նա Կովկասում խաղում է իր խաղը: Ուկրաինական ճակատում դժվարագույն իրավիճակի ֆոնին Ռուսաստանը, ներեցեք բառախաղի համար, ձգտում է «հարցը հնարավորինս շուտ հետաձգել»։ Դրա համար նրան պետք չեն ո՛չ համակարգային խաղաղություն, ո՛չ էլ նոր էսկալացիա Ղարաբաղում։ Տարօրինակությունը նրանում է, որ դրա համար նրան նույնիսկ բուն Հայաստանը պետք չէ։ Ճիշտ է, հաշվի առնելով նրա (Հայաստանի) կողմից սկսված ՀԱՊԿ-ի բացահայտ տրոլինգը, Մոսկվան դժվար թե ցանկանա աջակցել Երևանին, եթե Ադրբեջանը կանխարգելիչ գործողություն իրականացնի պայմանական սահմանի վրա՝ Հայաստանին խաղաղության պարտադրելու համար։ Մոսկվայի նպատակը՝ Ադրբեջանում (Ղարաբաղում) իր ներկայությունը պահպանելն ու ամրապնդելն է։ Իսկ Հայաստանը առանց այդ էլ արդեն նրա ձեռքում է։

Ամերիկայի Միացիալ Նահանգնե՞ր։ Անցյալ տարվա սեպտեմբերին ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի նախկին նախագահ Նենսի Փելոսիի այցը Երեւան, իհարկե, թևավորեց հայերին, բայց ոչ երկար։ Վերջերս Մյունխենում, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների, պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենի հետ հանդիպումը ցույց տվեց, որ Ադրբեջանի դիրքորոշումը ըմբռնման է հանդիպել ամերիկացիների շրջանում։ Ընդհանրապես, Ադրբեջանի հետ ամուր գործարար կապեր ունեցող անգլո-սաքսոնական աշխարհը շահագրգռված չէ մեր երկրի հետ հարաբերությունները բարդացնելու մեջ։

Միգուցե Եվրոմիությո՞ւնը։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ է Հայաստանը կրակի պես վախենում բանակցությունների բրյուսելյան ձևաչափից՝ պնդելով դրանց մեջ Ֆրանսիայի ընդգրկումը։

Ուրեմն, այնուամենայնիվ Ֆրանսիան: Ամեն թուրքականի և իսլամականի նկատմամբ թշնամանք զգացող, Թուրքիան խոշոր գազային հանգույցի, իսկ Ադրբեջանը՝ դեպի Արևմուտք ասիական էներգակիրների տարանցիկ տարածքի վերածվելու արգելափակել ձգտող ֆրանսիացիներին, ըստ երևույթին, շահավետ է Ադրբեջանի դեմ ուղղված ցանկացած սրացումը։ Բոլոր ճակատներում խայտառակված Մակրոնի կառավարությունը կարծես թե շատ է ձգտում փոքր հաղթական պատերազմին Ադրբեջանի դեմ։ Հայերի ձեռքով։ Դա, իհարկե, ծիծաղելի է: Այնուամենայնիվ, ֆրանսիացիները դա հասկանում են։ Իսկ գուցե նրանք են ուզում կռվե՞լ։ Էլ ավելի ծիծաղելի է: Ինչ է, տասնյակ ժանդարմներ են պատրաստվում պաշտպանել Հայաստանը։ Թե՞ Հինգերորդ Հանրապետությունը իր բրիգադներն է ուղարկելու այնտեղ։ Իսկ սա, պետք է ասեմ, այլեւս ծիծաղելի չէ։ Հայտարարել, բողոքել, կոպտել Ադրբեջանին՝ ողջունելի է, բայց հայերի համար մեռնելը՝ դա արդեն ինչ-որ «mauvais ton» է։

Իսկ գուցե ֆրանսիացիները հաշվարկում են հայերին աջակցելու պատրաստ մեկ այլ ուժի վրա։ Եվ այդ ուժը, ենթադրաբար, Իրա՞նն է։ Միթե՞ գոյություն ունի Փարիզ-Թեհրան առանցքը։ Թող մեզ չշփոթեցնեն ֆրանսիացի ազատականների և իրանցի պահպանողական մոլլաների տեսակների տարբերությունները: Հիշենք, որ Այաթոլլահ Հոմեյնին Փարիզից Թեհրան հիանալի թռավ Իրանը կառավարելու համար՝ ըստ երևույթին «Ֆրանս Էյիր»-ի կարճ կիսաշրջազգեստներով բորտուղեկցորդուհիների ուղեկցությամբ: Իրանը, ըստ էության, թերի իսլամական պետություն է, որը վերնախավի պարսկական մասի էթնիկ շովինիզմի մշտական ցանկության պատճառով մի կողմից ձգվում է դեպի հակաիսլամիզմ: Իսլամական և թուրքական աշխարհները բաժանելու նրանց երազանքը լիովին համապատասխանում է ֆրանսիական էլիտաների նմանատիպ նկրտումներին: Չի բացառվում, որ Փարիզը կցանկանար Ադրբեջանի դեմ ծավալել միանգամից երկու ճակատ՝ հայկական և իրանական։

Բայց արդյո՞ք Իրանը ուզում է հարձակվել Ադրբեջանի վրա։ Ի տարբերություն Երեւանի, Թեհրանն ավելի պրագմատիկ է և Ադրբեջանի նկատմամբ իր ագրեսիայի մեջ, ամենայն հավանականությամբ, սարսափելի տեսահոլովակներ ստեղծելուց ավելի հեռուն չի գնա (ինչը, խոստովանում ենք, ինքնին մահացու զվարճալի է): Դե, եթե գնա, ապա արժանի հակահարված կստանա ոչ միայն Ադրբեջանի զինված ուժերից, այլ նաև եղբայրական Թուրքիայից, որը, ի թիվս այլ բաների, մեր երկրի հետ կապված է նաև Շուշայի հռչակագրով, անկախ նրանից, թե ով կղեկավարի Թուրքիայի Հանրապետությանը։ Ի դեպ, նախագահական ընտրություններից առաջ էլ Թուրքիայի օգնությունը Ադրբեջանին՝ ի պատասխան Իրանի հնարավոր ագրեսիային, անկասկած, ավելի կամրապնդի Էրդողանի ներքին վարկանիշը, ինչից ո՛չ մոլլաները, ո՛չ մուսիեները չեն ուրախանա։ Չի կարելի հաշիվներից հանել նաև Հարավային Ադրբեջանի գործոնը։ Ադրբեջանի դեմ Իրանի բացահայտ ագրեսիան կարող է ծառայել, որպես հակակառավարական ընդվզումների նոր ալիքի ձգան, այս անգամ էթնիկ հողի վրա: Այսպիսով, թյուրքական աշխարհի թուլացման փորձերը, ամենայն հավանականությամբ, կարող են հանգեցնել նրա բազմակի հզորացմանը։ Իսկ այստեղ կա նաև Իսրայելը...

Ցանկացած դեպքում, արդյոք կկիրառվի իրանական գործոնը, արդյոք Ռուսաստանը կդադարի խրախուսել հայ անջատողականներին, թե ոչ, Ադրբեջանը ունի գերճշգրիտ զենքի մի ամբողջ զինանոց, որն ընդունակ է ընտրովի սթափեցնել հայկական զինված ուժերը՝ շրջանցելով ռուս խաղաղապահներին, հավասարապես նաև ֆրանսիացի ժանդարմներին և գերմանացի ոստիկաններին, իսկ նշանակում է՝ խուսափել միջազգային սկանդալից։ Իհարկե, ռուսներն ու գերմանացիները մտահոգություն կհայտնեն, ֆրանսիացիները՝ խիստ բողոք։ Կարծես առաջին անգամն է։ Մենք ինքներս էլ հայտնում ենք խորին մտահոգություն ու ամենավճռական բողոք։ Այս առումով մենք բոլորի հետ համերաշխ ենք։ Սակայն մեր մտահոգությունը և մեր բողոքը, հավասարապես ինչպես նաև մեր գործողությունները,- ավելի լեգիտիմ են, քան ձերը, քանի որ մեր կողմն է՝ միջազգային իրավունքը։

Ահա և ստացվում է, որ ոչ մի լիարժեք ռազմավարական դաշինքներով չկապված և իր նպատակների ամենաչնչին լեգիտիմ հիմնավորումը չունեցող Հայաստանը, այս իրավիճակում դատապարտված է նոր աղետի։ Առավել ևս, որ «Երկաթե բռունցքը» արդեն հասցվել է ...