«Հայաստանը իրեն որբ է զգում այսօրվա աշխարհում և հետևաբար փնտրում է հովանավոր-հայր» Յակուբ Կորեյբան՝ Caliber.Az կայքում

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ լեհաստանցի քաղաքագետ Յակուբ Կորեյբայի հետ։

- Պան Կորեյբա, ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եվրոպական ուղղությամբ բանակցային գործընթացը։

- Արևմտյան երկրներն այսօր, ինչպես և հայ-ադրբեջանական հակամարտության բոլոր երեսուն տարիներին, հիմնականում գործիքային են վերաբերվում դրա կարգավորմանը, և եթե իրերն անվանել իրենց անուններով՝ այն օգտագործում են իրենց շահերի իրագործման համար։ Դա ակնհայտ է, այդ թվում նաև Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի օրինակով, որոնք իրենց շահերն ունեն Հարավային Կովկասում։ Մասնավորապես, Ռուսաստանի Դաշնությունը քիչ է հոգ տանում այն մասին, թե արդյոք խաղաղություն կլինի Կովկասում, և ավելի շատ այն մասին, թե նա ինչ կստանա այդ խաղաղությունից։ Բարեբախտաբար Եվրամիությունում կան Լեհաստանի նման երկրներ, որոնք հասկանում են Ադրբեջանի դիրքորոշումը, գիտեն, թե ինչ է օկուպացիան և թշնամու ներխուժումը հայրենի հող։ Եվ ես կարծում եմ, որ հատկապես այդպիսի երկրներն են լոբբինգ անելու Եվրոպայում Ադրբեջանի արդար և օբյեկտիվ դիրքորոշմանը։ Ցավոք, Բաքվի և Երևանի միջև բանակցություններում միջնորդները, այդ թվում նաև եվրոպական ուղու վրա, առայժմ հաճախ հավատարիմ են սուբյեկտիվ դիրքորոշմանը։

- Ինչպես գիտեք, Հայաստանը դժգոհություն է հայտնել ԵՄ-ի երկարաժամկետ առաքելության գործունեությանը, որը վերջերս է հաստատվել իր տարածքում։ Լինելով Պրահայում, Հայաստանի վարչապետը մեկ շաբաթ առաջ հայտարարել է, որ ԵՄ-ի առաքելությունը «ոչ միայն անօգուտ է, այլ նաև մարտահրավերներ է բերում տարածաշրջանին»։ Ի՞նչը, Ձեր կարծիքով, ձեռք չի տալիս Երևանին և Դուք անձամբ ինչպե՞ս եք վերաբերվում նման առաքելություններին։

- Պարադոքսը նրանում է, որ հենց Հայաստանն է լոբբինգ արել իր տարածքում եվրոպական առաքելություն տեղադրելու գաղափարին։ Ենթադրում եմ, որ Հայաստանի վարչապետի դժգոհությունը ելնում է նրանից, որ այդ առաքելությունը չի ծառայում Հայաստանի շահերին, ինչի վրա, ըստ երևույթին, ի սկզբանե հաշվարկել էին այդ երկրում, այլ փորձում է օբյեկտիվորեն գնահատել իրավիճակը։ Բարեբախտաբար, ԵՄ-ից գործուղված առաքելությունում կան մարդիկ, ովքեր ոչ միայն հակված չեն ինչ-որ քաղաքական շահի, այլ հանդիսանում են իսկական մասնագետներ, որոնք շահագրգռված են նրանում, որպեսզի իրենց գործունեությունը դրական արդյունքներ բերի հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների խաղաղ կարգավորման համար։

Մյուս կողմից, ինչպես ինձ է թվում, առաքելությունից Հայաստանի դժգոհությունը կապված է նաև նրա հետ, որ այս երկիրը իրեն որբ է զգում այսօրվա աշխարհում, ունի բազմաթիվ բարդույթներ՝ պատմական, մշակութային, ֆինանսական, քաղաքական, ռազմավարական։ Մի տեսակ բնազդային բարդույթ, երբ երկիրը իր համար անընդհատ փնտրում է հովանավոր-պապայի կերպար։ Այսպես ուրեմն, Հայաստանի համար սկզբում հայրիկի կերպարում եղել է Ռուսաստանը, հետո Ֆրանսիան, իսկ հիմա էլ ԵՄ-ն է։ Բայց ինչպես տեսնում ենք, վախեցած վիճակում գտնվող Երևանը հիասթափված է և՛ Ռուսաստանի, և՛ Ֆրանսիայ հարցում։ Ուստի, քանի դեռ Հայաստանը միջազգային հարաբերություններում այլ ինքնորոշում կամ ինքնություն չի գտել, նման իրավիճակները անխուսափելի կլինեն։

- Ձեր կարծիքը Բաքվի վրա Եվրախորհրդարանի սադրիչ հարձակումների մասին, իհարկե, հայկական լոբբիի առաջարկով։ Արդյո՞ք դրանք ստվերագծվում են ընդհանրապես Ադրբեջանի նկատմամբ ԵՄ-ի դիրքորոշման վրա:

- Եվրախորհրդարանը ամեն տեսակ մաքուր, կեղտոտ ու մոխրագույն լոբբինգի որջ է: Լեհաստանի, ինչպես նաև մի շարք այլ երկրների ուղղությամբ նույնպես հնչում են բացարձակապես անարդար, չարամիտ դիտավորությամբ դրդված հայտարարություններ։ Ցավոք, Եվրախորհրդարանը հիվանդ կառույց է, խորը պաթոլոգիկ կառույց, որին ստիպված է ընտելանալ այդ թվում նաև Լեհաստանը։ Ոչ, մենք չենք համակերպվել նման իրավիճակի հետ, բայց հիանալի հասկանում ենք, թե որքան դժվար է պայքարել նման ապօրինությունների դեմ։ Ուշադրություն դարձրեք, եվրաինտեգրման պատմության մեջ կան շատ հաջողություններ, շատ դրական ու լավ բաներ, բայց, դրանով հանդերձ, Եվրախորհրդարանը իրենից ներկայացնում է բացառություն կանոնից, սա հենց այդ նույն դեպքն է, երբ պազլը չի համընկել։ Հետեւաբար, իրականում, պետք է համակրել եվրոպացիներին։ Լեհաստանի համար հենց այս կազմակերպությունը հանդիսանում է մի տեսակ հրեշ, որի հետ պետք է ապրենք, և որը անընդհատ փորձում է մեզ կարգադրել, թե ինչպես ապրել: Ձեր դեպքում սա ընդամենը արտաքին կառույց է, որն անմիջականորեն չի ազդում Ադրբեջանի վրա, ուստի դուք չպետք է նվազագույն ուշադրություն դարձնել որոշակի կոռումպացված անձանց սադրիչ հարձակումներին, ովքեր իրենց գործունեությամբ վարկաբեկում են այս միջազգային կառույցը։

- Դուք ինչպե՞ս եք դիտարկում հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորմանն ուղղված ԱՄՆ-ի ջանքերը, մասնավորապես, վերջերս Արլինգթոնում Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության ԱԳՆ ղեկավարների հանդիպումը՝ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենի մասնակցությամբ։

- Մեծ հաշվով, ամերիկացիները հայերի կամ ադրբեջանցիների ժամանակը չունեն, նրանց միշտ մտահոգում են միայն իրենց շահերը։ Բայց այս դեպքում Վաշինգտոնը շահագրգռված է Հարավային Կովկասում խաղաղությամբ։ Նախ, ԱՄՆ-ը ձգտում է մարգինալացնել Ռուսաստանին և Իրանին՝ Հարավային Կովկասում նրանց ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու համար։ Երկրորդը, եթե հաշվի առնել, որ և՛ Ռուսաստանի Դաշնությունը, և՛ Իրանը շահագրգռված են միայն հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը սառեցնելու մեջ, ապա, ընդհակառակը, ԱՄՆ-ի ներդրումն այս ուղղությամբ բավականին կառուցողական է։ Ռուսաստանի Դաշնությունը տարիներով նպաստել է այս հակամարտության ձգձգմանը, իսկ Իրանը հիմա էլ դեմ չէ տակնուվրա անել իրավիճակը, տարածաշրջանի երկրներին միմյանց դեմ հրահրել։ Ուստի այս դեպքում ԱՄՆ-ի ջանքերն ու նախաձեռնությունները, նույնիսկ եթե ոչ անշահախնդիր են, պետք է ձեռնատու լինեն կողմերից յուրաքանչյուրին։

- Ինչպիսի՞, ըստ Ձեր դիտարկումների, ժամկետներում կարող է ձեռք բերվել խաղաղ համաձայնություն Բաքվի և Երևանի միջև։

- Բաքվի և Երևանի միջև կարգավորման ժամկետները անխուսափելիորեն մոտենում են։ Բայց հետագայում իրավիճակը կախված կլինի ոչ թե Հայաստանից, քանի որ վաղուց նրանից արդեն ոչինչ կախված չէ, ամեն ինչ կհանգեցնի նրա միջազգային կուրատորների հարաբերություններին։ Իմ համոզմունքով, Կովկասում խաղաղության մոտեցումը կախված է Ռուսաստանի թուլացումից, որքան շատ նա թուլանա քաղաքական և տնտեսական առումով, այնքան ավելի քիչ կպաշտպանի Հայաստանի շահերը։

- Եվրոպային արդյո՞ք պետք է Հայաստանը։ Արևմուտքը ի՞նչ նպատակով կարող է այն օգտագործել։

- Մեծ տերությունների, կամ իրենց այդպիսին համարող երկրների, օրինակ Ֆրանսիայի մոտ, միշտ ներկա է այլ, ավելի թույլ, մի ամբող կույտ խնդիրներ ունեցող պետությունների նկատմամբ ցինիկ վերաբերմունք։ Այսպես ուրեմն, Ֆրանսիան ոչ միայն չի լուծում Հայաստանի խնդիրները, այլեւ փորձում է այդ գործոնը օգտագործել հանուն իր շահերը, այս դեպքում Հարավային Կովկասում առաջ մղելու համար։ Երևանը համաձայնվում է իր կուրատորների կամ պոտենցիալ տերերի ցանկացած պայմաններին, հետևաբար Հայաստանը հանդիսանում է իդեալական երկիր այնպիսի տհաս կայսրությունների շահերն իրականացնելու համար, ինչպիսիք են Ֆրանսիան և Ռուսաստանը։ Արևմտյան երկրների համար Հայաստանի գրավչությունը նրանում է, որ նա համաձայնվում է և՛ սադոմազոխիզմին, և՛ իր ներկա ու պոտենցիալ կուրատորների բոլոր պայմաններին, ինչը ի վերջո վնասում է հենց նրա սեփական շահերին։

- Բայց դա չի խանգարում Հայաստանին պատրանքներ ունենալ ԵՄ-ի անդամակցության վերաբերյալ...

- Տեսականորեն ԵՄ-ն կարող է ընդունել ցանկացած երկիր, որն աշխարհագրորեն գտնվում է Եվրոպայում։ Բայց Հայաստանի դեպքում այս կանխատեսումն իրատեսական չէ։ Համաձայնեք, իմաստ ունի արդյո՞ք նման հեղինակավոր կազմակերպության մեջ ընդունել մի երկիր, որին լքում են իրենք հայերը։ Երկիր, որը չունի ապագա, տնտեսություն, ենթակառուցվածքներ, մշակույթ։ Ուստի, եթե Հայաստանը ցանկանում է, որպեսզի նրան ընդունեն Եվրոպա՝ նա պետք է նախ Եվրոպա ստեղծի իր մոտ (եթե դա, իհարկե, հնարավոր է), որը կարող է դարեր պահանջել։

- Ինչպիսի՞ն եք տեսնում Լեհաստանի և Ադրբեջանի միջև համագործակցության ներուժը, ինչպես նաև Ձեր երկրի դիրքորոշումը հայ-ադրբեջանական հակամարտության վերաբերյալ:

- Ինչպես արդեն ասել եմ մեր զրույցի սկզբում, մենք՝ լեհերս, լավ գիտենք, թե ինչ է պատերազմը և օկուպացիան, հետևաբար մենք մեծ համակրանքով ենք վերաբերվում Ադրբեջանին և միջազգային մակարդակում և հենց Լեհաստանում աջակցում ենք նրա արդար դիրքորոշմանը։ Միջազգային իրավունքի օրենքներին համապատասխան, ի միջի այլոց: Մյուս կողմից, եթե տեսականորեն համաձայնվել նրա հետ, որ կարելի է խախտել Ադրբեջանի սահմանը, ապա դա արդեն կնշանակի, որ հնարավոր է խախտել ցանկացած եվրոպական պետության, այդ թվում նաև Լեհաստանի սահմանը։ Հետևաբար, Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության վերականգնումը վերաբերում է ոչ միայն ձեր երկրի ազգային շահերին, այլ նաև հանդիսանում է համընդհանուր սկզբունքորեն կարևոր խնդիր, այդ թվում նաև Լեհաստանի համար։ Լեհաստանը միանշանակ ողջունում է Ադրբեջանի պետության տարածքային ամբողջականության վերականգնումը ոչ միայն այն պատճառով, որ այն կարևոր և հեռանկարային գործընկեր է, այլ նաև այն պատճառով, որ ձեր երկիրը մարմնավորում է այն սկզբունքները, որոնք անհրաժեշտ են մեզ բոլորիս։ Լեհերը շատ ջերմ են վերաբերվում Ադրբեջանի հանդեպ, ի դեպ, վերջերս ես նույնպես եղել եմ Բաքվում։ Ադրբեջան են այցելում լեհ զբոսաշրջիկներ, մեր երկրների միջև բիզնեսը զարգանում է, և ինձ թվում է, որ յուրաքանչյուր մարդ, ով գոնե մեկ անգամ այցելում է ձեր երկիր, անպայման ուզում է նորից վերադառնալ այնտեղ։ Կարծում եմ, որ դա պայմանավորված է նրանով, որ Ադրբեջանում կա այն ամենը, ինչը լեհերի մոտ առաջացնում է անկեղծ, զգացմունքային համակրանք։ Ցավոք, վերջին երեսուն տարիների ընթացքում մեր երկրների միջև շփումները եղել են օպտիմալ մակարդակից ցածր՝ ընդհանուր աշխարհաքաղաքական իրավիճակի և արտաքին քաղաքական գործոնների պատճառով, սակայն այժմ վստահ եմ, որ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության վերականգնումից հետո շփումները կլինեն ավելի ինտենսիվ։ Լեհերի և ադրբեջանցիների միջև կզարգանա ոչ միայն ռազմավարական համագործակցությունը պետական մակարդակով, այլ նաև իսկական բարեկամությունը։