Հայաստանը վտանգի տակ է Ալեն Սիմոնյանը զգուշացնում է

Հայաստանի խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը՝ լրագրողների հետ զրույցում մի շարք կարեւոր հայտարարություններ է արել։ Եվ դրանցից գլխավորը վերաբերում է խաղաղ պայմանագրին, որում, նախագահի խոսքով, Երեւանի եւ Բաքվի մի շարք առաջարկների շուրջ կոնսենսուս է ձեռք բերվել։

«Ես չեմ կարող դրանք բարձրաձայնել, քանի որ դա կարող է խանգարել գործընթացին։ Բայց կարող եմ ասել, որ դրանք միջազգայնորեն ընդունված սկզբունքներ են»,- պարզաբանել է Սիմոնյանը։

Հարցը դիտարկելով բանակցային գործընթացի ողջ նախապատմության համատեքստում, ինչպես նաև Սիմոնյանի ներկայիս հայտարարությունների զուգակցությունը (դրանց մասին խոսք կգնա ստորև), կարելի է հանգել այն եզրակացության, որ հայ քաղաքական գործիչը նկատի ունի պետությունների տարածքային ամբողջականության սկզբունքը։ Նա նաեւ նշել է, որ հայկական կողմը միանշանակ դեմ է փաստաթղթի տեքստում «ռումբ» փաստաթղթի ներառմանը, որոնք կարող են սպառնալ Հայաստանի պետականությանը, ինքնիշխանությանը եւ տարածքային ամբողջականությանը։ Նրա համոզմունքով, խաղաղ պայմանագրում «ղարաբաղյան խնդրի» հետ կապված ոչ մի դրույթ չպետք է լինի. «Մենք պետք է հասկանանք, արդյոք մեր շահերից, «արցախցիների» շահերից է թելադրված պայմանագրում «արցախի» մասին ինչ-որ բանի ներառումը»։

Իսկ այնուհետև Սիմոնյանի միտքը հասնում է հստակ տրամաբանական ավարտին. «Բայց կան կարմիր գծեր, և մենք չենք կարող վտանգի տակ դնել Հայաստանի ինքնիշխանությունը, պետականությունն ու տարածքային ամբողջականությունը»։ Մտքի հիանալի պայծառացում։ Մյունխենի անվտանգության համաժողովում Իլհամ Ալիևի հայտարարությունները կարծես թե իրենց ներգործել են։ Սկզբում ի պատասխան՝ Ղարաբաղի հայ համայնքի «մաքսանենգ» առաջնորդի հետ խոսելու Բաքվի չցանկանալու մասին Ադրբեջանի ղեկավարի կոշտ նկատողությանը՝ «պետնախարարը» հեռացվեց իր կեղծ պաշտոնից։ Իսկ հիմա էլ, ակնհայտ արձագանքելով Հայաստանի հետ խաղաղ պայմանագրում Ղարաբաղի հիշատակման անընդունելիության մասին Ալիևի հայտարարությանը՝ այդ նույն միտքն էլ հնչեցնում է արդեն Հայաստանի խորհրդարանի խոսնակը։

Պետք է նկատել, հատկանշական է վերջապես գիտակցել վտանգավոր կապը ղարաբաղյան օրակարգը առաջ քաշելու ցանկության և բուն Հայաստանի Հանրապետության պետական անվտանգության միջև, ինչի մասին Սիմոնյանը աներկբա հայտարարում է։ Եվ իրոք, Ադրբեջանի ինքնիշխանությունից դուրս Ղարաբաղի հարցի ցանկացած քննարկում ազդարարում է՝ Հայաստանի կողմից հարևան երկրի սահմանները չճանաչելու մասին։ Պետք չէ մեծ խելքի տեր մարդ լինել, որպեսզի չհասկանալ, որ նման դեպքում Բաքուն ունի սիմետրիկ քաղաքականության իրավունք Հայաստանի Հանրապետության տարածքի նկատմամբ՝ վերջինիս համար ամենաողբալի հետևանքներով։ Ինչպես ասել է Ադրբեջանի ղեկավարը. «Սահմանը սահմանազատված չէ, իսկ ո՞վ է ասել, որ այն անցնում է այնտեղով, այլ ոչ այստեղով»:

Կարծես թե սահող սահմանների հեռանկարը, չնայած ֆրանսիացի ժանդարմների մարտական հերթապահությանը, հայերի համար վերջապես դարձել է սթափեցնող, ինչը և արտացոլվել է խորհրդարանի խոսնակի հայտարարություններում։

Կարծես թե ներքին լսարանի առջև արդարանալու համար փորձելով ավելացնել մի գդալ կուպր՝ Սիմոնյանը հայտարարում է, որ Հայաստանը պատրաստ է խաղաղության մասին պայմանագրի շուտուփույթ ստորագրմանը, «բայց Ադրբեջանի կողմից բազմիցս նոր պայմաններ են առաջ քաշվում, սահմանին ստեղծվում են նոր իրավիճակներ, ինչը նրանց համար խնդրահարույց է դարձնում համաձայնագրի շուտափույթ ստորագրումը»։ Բայց այս դիտողությունը, թեև փաթաթված է մեղադրական փաթեթով, իրականում միայն ուժեղացնում է փաստացի աղերսանքը. եկեք, իբր, արագ ճանաչենք սահմաննե՜րը։

Ամփոփելով վերը նշվածը, կարող ենք եզրակացնել, որ Ադրբեջանի հետ խաղաղ բանակցությունների հարցում հայկական իշխանության ամենաբարձր էշելոններում տեղի է ունեցել հոլովման առաջընթաց։ Եթե նախկինում Երեւանի համար խաղաղության օրակարգի կենտրոնական կետն էր Ղարաբաղի հայ համայնքի կարգավիճակը, ապա հիմա՝ Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունն է։

Այս առումով կարևոր է հասկանալ, թե ում ճնշման ներքո են Հայաստանի իշխանությունները ցուցաբերում խաղաղության պատրաստակամություն տարածքային ամբողջականության փոխադարձ հարգանքի սկզբունքի հիման վրա։ Սա արդյո՞ք տեղի է ունենում, որպես Ռուսաստանի ԱԳՆ ղեկավար Սերգեյ Լավրովի Բաքու կատարած այցի անմիջական արդյունք, թե ընդհակառակը, հայ քաղաքական գործիչները շտապում են խաղաղություն ստորագրել ռուսական «հովանոցից» դուրս։

Անդրադառնալով Լավրովի հայտարարությանը այն մասին, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը ողջունում է Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը ուղղված այլ պետությունների ջանքերը՝ Սիմոնյանը չզլացավ պահանջներ ներկայացնել Մոսկվային. «Հարցը նրանում է, որ Ռուսաստանը պետք է լուծեր այս խնդիրը։ Նրանք հանդիսանում էին մեր անվտանգության ու տարածքային ամբողջականության երաշխավոր։ Այստեղ կագնած է ռուսական ռազմաբազա։ Եվ մեր երկկողմ պայմանավորվածությունները ուղղված էին այս իրավիճակին։ Իսկ դուք որտե՞ղ եք, ինչո՞ւ ավելի ակտիվ չմասնակցեցիք։ Եթե չեք կարող, ուրեմն պետք է այդ մասին հրապարակայնորեն հայտարարել և նստել, միասին քննարկենլ և գտնել իրավիճակից ելքերը»։ Եվ սա արդեն սովորական երգ է։ Նրանք են, կարճ ասած՝ մեղավոր՝ չեն աջակցել մեր ագրեսիային։ Իսկ եթե միևնույն է Ղարաբաղը չենք տեսնի, ապա ի՞նչ իմաստ ունի շարունակել ձեզ հանդուրժել: Ոչ, ոչ, մենք կգնանք դեպի Արևմուտք:

Դրանով հանդերձ Սիմոնյանը ներողամիտ խոստովանեց, որ Ռուսաստանը «դեր ունի» համաձայնագրի քննարկումներում, որոնք կազմվել են հաշվի առնելով Հայաստանի ինքնիշխանությունը, պետականությունն ու տարածքային ամբողջականությունը։ Ընդհանուր համատեքստում, համենայն դեպս հայկական կողմից, գործը ներկայացվում է այսպես, որ միջնորդության մեջ Ռուսաստանը առաջատար տեղ չունի։ Բայց թվում է, որ սա ընդամենը լավ ական է վատ խաղի դեպքում: Հիշցնենք, որ ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ Հայաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը հրապարակայնորեն մերժեց սահմանին փոխադարձ անցակետ տեղադրելու մասին Իլհամ Ալիեւի առաջարկները։ Եթե Հայաստանը սկզբունքորեն պատրաստ է ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը (ինչի մասին հայտարարում է Սիմոնյանը), ապա պետք է ընդունեին այն առաջարկը, որը կապահովեր նաեւ Հայաստանի վերահսկողությունը Զանգեզուրի միջանցքում։ Սակայն, եթե հիշենք, որ անցակետերը ձեռնտու չեն առաջին հերթին Ռուսաստանին, ապա այժմ նկատվում է նրա կողմից ուժեղ ճնշում Հայաստանի վրա, դրանով որպեսզի խաղաղությունը կնքվի ռուսական պրոտեկտորատի ներքո։

Ռուսաստանը այսպիսով ուժի մեջ է պահում Զանգեզուրի ապագա միջանցքի վերահսկողության մասին կետը, այնուհանդերձ, որ ուշ թե շուտ Ադրբեջանը Լաչինում անցակետ կստեղծի։ Ադրբեջանական դիվանագիտությունը, թերեւս, հասել է առկա հնարավորությունների առավելագույնին։

Ալեն Սիմոնյանի հայտարարությունները սուբստանցիոնալ և իրատեսական խաղաղության պայմանագրի հույս են տալիս։ Այժմ հարցը նրանում է, թե որքան համառորեն է Հայաստանի իշխանությունն իրականացնելու սեփական թեզերը։

Հայ պետական գործիչների հայտարարությունները հաճախ հակասում են միմյանց, իսկ խոսքերը չեն համապատասխանում գործի հետ։ Ամենից հաճախ դա պայմանավորված է կառավարության նախաձեռնություններին աջակցելու՝ բնակչության լայն շերտերի բացասական վերաբերմունքով: Չպետք է մոռանալ նաև ուլտրաաջ շարժումների կողմից ահաբեկչական սպառնալիքից առաջ հայկական իշխող կոալիցիայի հնարավոր վախի մասին։ Հիշենք 1999-ի Հայաստանի խորհրդարանում գնդակահարության մասին: Այս տեսանկյունից նույնիսկ տրամաբանական է թվում, որ ԵՄ-ի զինված էմիսարները, ի թիվս այլ բաների, կապահովեն Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն իշխանության ներկայացուցիչների անձնական անվտանգությունը և կչեզոքացնեն հեղաշրջման ցանկացած փորձ։ Հնարավոր է, որ շուտով մենք կդառնանք բեկումնային իրադարձությունների ականատես...