Շվերդ Ռասմուսը՝ Ադրբեջանի հետ պատերազմի արահետում Caliber.Az-ի հետազոտությունը

Սկանդինավիա։ Հետխորհրդային տարածքի շատ բնակիչների համար այն, հիրավի, սոցիալ-տնտեսական զարգացման և հանդարտության առումով ամենագրավիչ տարածաշրջան է ոչ միայն Հին Աշխարհում, այլ., հավանաբար, աշխարհում։ Բարձր աշխատավարձերը, թոշակները, սոցիալական նպաստները, և, բնական է, կենսամակարդակը սկանդինավյան երկրները դարձնում է բնակության համար լավագույներից մեկը։ Մինչդեռ, չնայած բարձր կենսամակարդակին և տնտեսությանը՝ սկանդինավյան պետությունները (նրանցից որոշ մասը նույնիսկ լինելով ՆԱՏՕ-ի անդամ) կարողացել են պահպանել համաշխարհային ուժերի կենտրոններից, օրինակ Բրյուսելից և Ստրասբուրգից հեռավորություն, կարծես թե զերծ մնալով աշխարհում կարևորագույն քաղաքական գործընթացներից։

Սակայն, չնայած դրան, հատկապես այստեղից, խաղաղ Սկանդինավիայից է վերջին տարիներին անցկացվում է Ադրբեջանի դեմ փիառ-արշավ։ Հատկապես շվեդական Ստոկհոլմից, որտեղից ձգվում է Blankspot անվան ներքո ծովահրեշի երկար շոշափուկը։ Այդ հրատարակությանն է ամուր պատկանում Ադրբեջանի վրա տեղեկատվական հարձակումների առաջնության արմավենին։ Օրինակների և ապացույցների համար հեռու չենք գնա և ընթերցողներին առաջարկում ենք Google-ի որոնողական համակարգում մուտքագրել հրատարակության անունը՝ Blankspot.se-ն. 391 հազար արդյունքներից՝ Ադրբեջանը երրորդ տեղում է։ Որոնողական համակարգի ալգորիթմին ծանոթ ընթերցողները կհասկանան, թե ինչ ինչոց է։ Պարզաբանենք. որոնման սկզբում դուրս են գալիս առավել կարևոր էջեր, և Blankspot.se-ի դեպքում մենք տեսնում ենք, որ սույն կայքը մեր երկրին նվիրել է մի քանի տասնյակ նյութեր։

Գործնականում դրանք բոլորը՝ սադրիչ և կեղծ բնույթի են։ Արագ վերև ներքև մենք հայտնաբերեցինք անմիջապես նման ուղղվածությամբ 43 հոդվածներ։

Իսկ ինչո՞վ է պայմանավորված Ադրբեջանի նկատմամբ շվեդական Blankspot.se-ի այդչափ «հուզումնալից» վերաբերմունքը։

Պատճառը թաքնված է տվյալ հրատարակության խմբագրական կոլեկտիվում, որտեղ խցկվել է ոմն Ռասմուս Կանբյոկը (Rasmus Canbäck)։ Կանբյոկը բազմիցս անօրինականորեն այցել ել է այդ ժամանակ օկուպացված ադրբեջանական տարածքներ։ Blankspot.se կայքում հակաադրբեջանական հրապարակումների բացարձակ մեծամասնությունը հենց այս լրագրողի գրչից է։ Իսկ ինչո՞վ է Ադրբեջանը նրան դուր չի եկել։ Այս հարցի պատասխանի համար անհրաժեշտ է վերադառնալ մի քանի տարի հետ։

Հայաստանում Լևոն Տեր Պետրոսյանի օրոք կար այսպիսի արտաքին գործերի նախարար՝ Ալեքսանդր Արզումանյան։ Այնուհետև «ղարաբաղյան կլանը» 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների հետ կապված նրա դեմ քրեական գործ հարուցեց, ինչը, ի միջի այլոց, Սերժ Սարգսյանին չի խանգարել 2017 թվականին նրան նշանակել Դանիայում Հայաստանի դեսպան։ Արդեն նոր կառավարության օրոք Արզումանյանը նշանակվել է նաև Շվեդիայում Հայաստանի դեսպան, դրանով հանդերձ նա շարունակել է դեսպանի պարտականությունները կատարել Դանիայում և Նորվեգիայում։ Caliber.Az-ի խմբագրության ստացած տեղեկությունների համաձայն՝ դեռ Դանիայում աշխատելու ժամանակ Արզումանյանը ծանոթացել է ծագումով դանիացի Կանբյոկի հետ։ Ազգային անվտանգության խորհրդի առաջարկով Հայաստանի դեսպանը լրագրողին ներգրավել է վճարովի հիմունքներով սերտ համագործակցության։ Շուտով լրագրողը ներկայացվեց Շվեդիայի լրատվական դաշտ, և նրա գրչից սկսեցին հակաադրբեջանական նյութեր դուրս գալ (ինչպես նաև ԱԱԾ մամուլի կենտրոնի աշխատակիցների գրչից, բայց արդեն Կանբյոկ ազգանվան ներքո): Ըստ մեր տեղեկությունների, Կանբյոկի «աշխատանքները» առատաձեռնորեն վճարում է ոչ միայն Շվեդիայում Հայաստանի դեսպանատունը, այլև այդ երկրում բնակվող «GN Tobacco Sweden»-ի սեփականատեր Գևորգ Նալբանդյանը։

Ինչպես հայտնի է, Արևմուտքում խիստ հետևում են իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց ֆինանսային թափանցիկությանը։ Ահա և մեր «հերոս» Ռասմուսը իր տարեկան եկամուտը հայտարարագրում է 20 000 եվրոյից ոչ ավել չափսով։ Այս ոչ մեծ (սկանդինավյան երկրների չափանիշներով) գումարը այնուամենայնիվ նրան թույլ է տալիս ոչ միայն բարեկեցիկ ապրել Շվեդիայում, այլ նաև անօրինական ճանապարհորդություններ կատարել Ղարաբաղ, գիրք հրատարակել հայերի և ադրբեջանական տարածքների նկատմամբ նրանց հավակնությունների մասին։ Ղարաբաղ ուղևորությունների մասին կխոսենք մի փոքր ուշ, բայց առայժմ ընդհանուր պատկերը կլրացնենք այն փաստով, որ հայկական կողմից ֆինանսավորվող Կանբյոկը շաբաթական ընդմիջմամբ մի քանի տասնյակ հակաադրբեջանական կեղծ հոդվածներ է հրապարակում Blankspo»-ում։ Առավել ևս, սոցցանցերի նրա հետևորդների մեծ մասը ազգությամբ հայեր են։ Ըստ Կանբյոկի շրջապատի, ինքը լրագրողն պարծենում էր իր ծանոթներով, որ օլիգարխ Նալբանդյանը պայմանագրային հիմունքներով իրեն պատվիրում է ամսվա մեջ առնվազն երկու հակաադրբեջանական հրապարակում, վճարում է Շվեդիայում Ադրբեջանի դեսպանատան գործունեությանը հետևելու և Ադրբեջանի դիվանագիտական առաքելության գործընկերների վրա ճնշում գործադրելու համար։

Իսկ հիմա՝ Ղարաբաղ նրա այցերի մասին։ Ինչպես ինքն է նշում Twitter-ի իր էջում, դանիա-շվեդական լրագրողն իր առաջին ուղևորությունը Ադրբեջանի այն ժամանակ օկուպացված Ղարաբաղի մարզ կատարել է 2016 թվականին։ Երկրորդը՝ 2017-ին. Երրորդը՝ 2019-ին. «Ես մեքենա է վարձում, որպեսզի կարողանամ ավելի ազատ տեղաշարժվել, և մի քիչ երկար մնացի։ Նախորդ երկու այցերը ստիպեցին ինձ ավելի շատ ուսումնասիրել պատերազմի հետևանքները: Ես գնացել եմ Աղդամի (այո, անվտանգ չէ), Մարտակերտի (Աղդերե - խմբ.) ծայրամասերը և հանդիպել եմ մարդկանց հետ»,- գրել է նա։

Չորրորդ այցը, Կանբյոկը կատարել է արդեն 2021 թվականին։ «Մի քանի ամիս ծրագրելուց հետո ինձ հաջողվեց ֆուտբոլային ամսագրից ֆինանսավորում ստանալ, գրքի պայմանագիր և մի փոքր լրագրողական աշխատանք Ղարաբաղ մեկնելու համար: Մարտ ամսին ես եկա Ստեփանակերտ (Խանքենդի- խմբ.) լուսանկարիչ Արեգ Բալայանի հետ աշխատելու համար։ Մենք եղել ենք Թաղավերդեում, Մարտունիում (Խոջավենդ) և Մարտակերտում (Աղդերե)»,- գրել է նա Twitter- իր էջում։

Վերջին գրառումը պետք է հիշել։ Չէ որ ընթերցողներից որևէ մեկը կարող է առարկել, որ մենք սուտ մեղադրանք ենք բարդում մի ազնիվ լրագրողի վրա, ով պարզապես ուզում է անկանխակալ գրել Ղարաբաղի մասին։ Ի սկզբանե ադրբեջանական կողմն էլ վստահ չէր Հայաստանի համար Կանբյոկի՝ հոնորարային հիմունքով աշխատելու հարցում։ Ինչպես հայտնի է, Ղարաբաղի ազատագրումից հետո Բաքուն կազմակերպում է օտարերկրյա լրագրողների, հասարակական, քաղաքական և մշակութային գործիչների ուղևորություններ դեպի ազատագրված տարածքներ՝ նրանց տեղերում օկուպացիայի հետևանքներին ծանոթացնելու նպատակով։ Ղարաբաղ այցելելելու առաջարկ է արվել նաև մի խումբ շվեդ լրագրողներին։ Այդ թվում նաև՝ Կանբյոկին։ Չէ որ, եթե ուզում ես անաչառ լուսաբանել հակամարտությունը, ապա պետք է հաշվի առնես երկու կողմերի կարծիքները, միամտորեն կարծում էին Ադրբեջանում։ Սակայն Կանբյոկը ոչ միայն հրաժարվեց այցելելուց, այլև կատարեց մանր և ոչ բարոյական արարք՝ հրապարակեց Շվեդիայի ադրբեջանական սփյուռքից ստացված հրավերը, ինչպես նաև դատապարտեց իր այն գործընկերներին, ովքեր համաձայնվել էին մեկնել Ադրբեջանի Ղարաբաղի մարզ։ «Ինչպես է կարելի է - վրդովվել է նա։ - Լրագրողները կարող են հակամարտությունների գոտիներ մեկնել կա՛մ խմբագրության, կա՛մ սեփական միջոցներով, որպեսզի զեկույց գրելիս ձեռքերն ազատ լինեն։ Իսկ այստեղ այցի համար լիովին վճարում է Ադրբեջանը»։ Տարօրինակ դիրքորոշում։ Եթե սկանդինավցի լրագրողը սկզբնական կողմնակալություն չունի հակամարտող կողմերից մեկի նկատմամբ, ապա, ընդհակառակը, պետք է այցելի վերջին հակամարտության երկու կողմերին՝ նախ իր, իսկ հետո՝ ընթերցողների մոտ օբյեկտիվ կարծիք կազմելու համար։

Բայց Ռասմուսն ընկավ անհեթեթ հերյուրանքների մեջ՝ միաժամանակ մոռանալով այն, ինչ գրել էր ավելի վաղ. «Մի քանի ամիս ծրագրելուց հետո ինձ հաջողվեց ֆինանսավորում ստանալ ֆուտբոլային ամսագրից, գրքի պայմանագիր և մի փոքր լրագրողական աշխատանք Ղարաբաղ մեկնելու համար»: Քանի՞ ֆուտբոլային կամ սպորտային ամսագրեր գիտենք, որոնք պատրաստ են վճարել լրագրողի ճանապարհորդության համար՝ Ղարաբաղից քաղաքական կողմնակալ զեկույց գրելու համար։ Առկա է հայերի կողմից վճարաված այցը «ֆուտբոլային ամսագրի պատվերով» քողարկելու փորձ։ Այո, և այս «ամսագիրը» բավականին աղքատ չէ, եթե հաշվի առնենք, որ այս պատմության հերոսը և՛Հայաստանում, և՛ Խանքենդիում «լյուքս» կարգի հյուրասենյակներ է վարձել, դեռ նույնիսկ իր կնոջն էլ է իր հետ տանել ճամփորդությունների։ 20000 եվրո տարեկան եկամու՞տի, ըստ հայտարարագրի։ Ֆուտբոլային ամսագի՞ր։

Միաժամանակ, բոլոր ապացույցներով հանդերձ, համառորեն հերքում է հայկական լոբբիի և հատուկ ծառայությունների հետ իր սերտ կապերը։ Երբ անցյալ տարվա նոյեմբերին Ռասմուսն շվեդ լրագրողների Ադրբեջանի ղարաբաղյան մարզ հրավիրելու հետ բաժակում փոթորիկ նախաձեռնեց, համացանցում հայտնվեց մի ծաղրանկար, որտեղ նա մի ձեռքով հայկական լոբբիից գումար է ընդունում, իսկ մյուսով դրա մի մասը փոխանցում է Blankspot-ին։ Ակնարկն առավել քան ակնհայտ է, բայց ծաղրանկարի տակ անմիջապես հայտնվեցին հայ օգտատերերի մեկնաբանությունները, որոնք սկսեցին սպիտակեցնել իրենց «կուռքին», նրան ներկայացնելով որպես «ադրբեջանական քարոզչության դեմ անկոտրում մարտիկի»։

Իսկ ինչո՞ւ հայկական հատուկ ծառայությունները ի սկզբանե իրենց ուշադրությունը սևեռեցին Կանբյոկի, որպես խոստումնալից օբյեկտի վրա։ Լրագրողին ճանաչող մարդիկ նրան բնութագրում են որպես թունդ իսլամաֆոբ, և հատկապես այս հատկանիշով է նա ժամանակին գրավել Ալեքսանդր Արզումանյանի և Գևորգ Նալբանդյանի ուշադրությունը։ Մինչդեռ, ինչպես մեզ հայտնել են Շվեդիայի լավատեղյակ աղբյուրները, հենց հրատարակությունը, որում նա հայերի փողերի դիմաց հակաադրբեջանական բովանդակությամբ նյութեր է հրապարակում, կապեր է պահպանում Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունների հետ (առնվազն մինչև Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի պատերազմից առաջ): Այստեղ բավական է նշել, որ Blankspot-ի գլխավոր խմբագիր Մարտին Շիբբին նախկինում ակտիվորեն աշխատել է «Հեղափոխական կոմունիստական երիտասարդության»-ում, կազմակերպություն, որը սերտորեն կապված է ՌԴ-ի հատուկ ծառայությունների հետ։ Սակայն նաև Կանբյոկը հաճախ է նշում, որ սկսել է ուսումնասիրել ռուսաց լեզուն և մշակույթը, որպեսզի «ավելի լավ հասկանա «հետխորհրդային տարածքում հակամարտությունները»։ Թե՞, որպեսզի հեշտ հասկանալա Հայաստանի և ՌԴ-ի հատուկ ծառայություններից իր հայ և ռուս կուրատորների պատվերները։

Ահա մեզ մոտ այսպիսի շիլափլավ է ստացվում ռուսամետ և հակաադրբեջանական շվեդական հրատարակությունից և հայամետ «ճշմարտասեր» լրագրողից։ Սակայն, եթե նման դժվարին պայմաններում, որում այսօր հայտնվել են և՛ Ռուսաստանը, և՛ Հայաստանը, նրանց ներկայացուցիչները չեն կարողանում ավելի լավ օգտագործել իրենց առանց այն էլ սուղ ֆինանսները, ապա, բնականաբար, դա մեզ ամենաքիչը պետք է անհանգստացնի։ Ինչպես ասում են, ցանկացած քմահաճույք քո փողերի դիմաց։