Օդում կախված խաղաղության ձեռքը կարող է վերածվել բռունցքի Քաղաքացիություն կամ վերջ։ Երրորդը տրված չէ

Մարտի 13-ին Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահի աշխատակազմը, որպես մարտի 1-ին Խոջալու քաղաքում կայացած հանդիպման շարունակություն՝ Ղարաբաղի հայ համայնքի ներկայացուցիչներին առաջարկել է նոր հանդիպում անցկացնել Բաքվում, որպեսզի քննարկել վերաինտեգրման հարցերը, ինչպես նաև Ղարաբաղում ենթակառուցվածքային նախագծերի իրականացումը։ Մարտի 27-ին հետևել է՝ վերոնշյալ հարցերը քննարկելու համար ապրիլի առաջին շաբաթվա ընթացքում Բաքու քաղաքում հանդիպում անցկացնելու հերթական առաջարկը։ Ավաղ, երկու դեպքում էլ հետևել է կատեգորիկ մերժում։

Այսպիսով, ավազակային կազմավորումների մնացորդների ղեկավարությունը մերժելով Բաքվի առաջարկը, կրկնել է նախկինում արդեն արտահայտված դիրքորոշումը. ադրբեջանական հասարակության և պետության մեջ ղարաբաղյան հայերի ոչ մի վերաինտեգրման մասին խոսք չի կարող գնալ։ Իբր, մենք պատրաստ ենք հանդիպել Ադրբեջանի ներկայացուցիչների հետ միայն Խոջալիում, ռուսական խաղաղապահ քանակակազմի (ՌԽՔ) միջնորդությամբ, և քննարկել միայն «Լաչինի միջանցքի անխափան աշխատանքի հետ կապված» հարցեր: Այո և ընդհանրապես «մենք մեզ չենք տեսնում Ադրբեջանի կազմում եւ շարունակելու ենք անկախության համար պայքարը»։

Պետք չէ մեծ խելքի տեր մարդ լինել, որպեսզի չտեսնել, որ Ադրբեջանը հերթական անգամ դրսևորել է իմաստություն և կառուցողական մոտեցում, նորից ղարաբաղցի հայերի ներկայացուցիչներին հրավիրելով Բաքու, որպեսզի քննարկել վերաինտեգրման և ենթակառուցվածքների վերականգնման հարցերը։ Սակայն հայերի հրաժարվելը և ՌԽՔ-ին ապավինելը ցույց են տալիս, որ ղարաբաղցի անջատողականների վերնախավը մի կողմից դեռ երազում է «միացում»-ի մասին, իսկ մյուս կողմից՝ անինքնուրույն է և առանց ՌԽՔ-ին մի քայլ անգամ չի կարող անել։

Միանգամայն ակնհայտ է, որ ադրբեջանական կողմը, հավատարիմ մնալով իր դիրքորոշմանը, կատարում է Հայաստանի հետ հարաբերությունների նորմալացման խնդիրները, ինչպես նաև ձգտում է ուղիղ շփումներ հաստատել ղարաբաղցի հայերի հետ։ Հիշեցնենք, որ այս դիրքորոշման շրջանակները Մյունխենում հստակորեն սահմանվել են նախագահ Ալիևի կողմից։ Դրանք են հատկապես՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի շուրջ բանակցությունները և Ադրբեջանի Ղարաբաղի տարածաշրջանում բնակվող հայազգի քաղաքացիների հետ շփումները՝ սրանք երկու բոլորովին տարբեր հարցեր են։

Սակայն ոչ Երևանն է կառուցողականություն ցուցաբերում խաղաղության պայմանագրի ստորագրման առումով, ոչ էլ ղարաբաղցի հայերի վերնախավը, ովքեր մերժում են Բաքվի հրավերը։ Հատկապես վերնախավը, քանի որ, ինչպես արդեն հաղորդել է Caliber.Az-ը՝ գնալով ավելի շատ ղարաբաղցի շարքային հայեր են սկսում հասկանալ, որ իրենց այսպես կոչված «առաջնորդները» նրանց տանում են դեպի կործանում՝ հրաժարվելով Բաքվի հետ շփումներից ու երկխոսությունից։ Հետևաբար հասարակ ղարաբաղցի հայերի կողմից Ադրբեջանի պաշտոնական կառույցների հետ կապ հաստատելու ցանկացած փորձը վերածվում է բռնաճնշումների։ Այդպես է տեղի ունեցել նաև այս օրերին, երբ Ադրբեջանի Ղարաբաղի տարածաշրջանի «գորշ գոտում» երկու տեղացի հայեր ձերբակալվել են «պետական դավաճանության» մեղադրանքով։ Իբր, նրանք «կապ են հաստատել Ադրբեջանի հատուկ ծառայությունների ներկայացուցիչների հետ և վարձավճարով նրանց փոխանցել գաղտնի և հույժ գաղտնի տեղեկատվություններ»։ Իսկ իրականում, այդ մարդիկ ադրբեջանական պետական կառույցներին ընդամենը դիմել են վերաինտեգրման և Ադրբեջանի քաղաքացիություն ստանալու հնարավորության վերաբերյալ հարցերով։

Բայց նույնիսկ այսքանից հետո պաշտոնական Բաքուն դեռ համբերատար փորձում է Ղարաբաղի հայերին համոզել ադրբեջանական հասարակության մեջ նրանց շուտափույթ վերաինտեգրման մեջ իր անկեղծ շահագրգռվածության մեջ, ուստի մարտի 27-ին կրկին նրանց հրավիրել է առանց միջնորդների բանակցությունների։ Եվ դա Ադրբեջանի գլխավոր պայմաններից մեկն է՝ Ղարաբաղի հայ բնակչության ներկայացուցիչների հետ բանակցությունները պետք է անցկացվեն անմիջականորեն, առանց երրորդ անձանց, քանի որ վերաինտեգրման հարցը՝ բացառապես մեր երկրի ներքին գործն է, և դրանում միջնորդների մասնակցությունը միայն կասեցնում է հարաբերությունների նորմալացման գործընթացը՝ այն տանելով փակուղի։ Ինչպես ցույց է տալիս փորձը, կողմնակի խաղացողների միջամտությունը, թող նույնիսկ լինի հանդիպումների մոդերատորի դերում, միայն խորացնում է իրավիճակը։ Նման դեպքերում միջնորդներից յուրաքանչյուրը փորձում է ապահովել իր շահերը և տորպեդահարում է իրենց չհամապատասխանող առաջարկները։ Ելնելով դրանից, և նաև հաշվի առնելով իր ինքնիշխան իրավունքը՝ Ադրբեջանը պնդում է ղարաբաղցի հայերի հետ առանց միջնորդների երկխոսություն անցկացնելու վրա։

Սակայն Խանքենդիի անջատողական վարչակարգի ներկայացուցիչները նորից հրաժարվել են՝ Բաքվում վերաինտեգրման հարցերը քննարկելու Ադրբեջանի հրավերից։ Դրական արձագանքի բացակայությունը վկայում է այն մասին, որ անջատողականների մնացորդի վերնախավը շահագրգռված չէ խաղաղությամբ, որ հետևություններ չի անում ստեղծված իրավիճակից, ինչը շատ ապարդյուն է։ Չէ որ նրանք այլ ելք չունեն և երբեք չեն ունենա։ Ղարաբաղի հայերը կա՛մ պետք է ընդունեն Ադրբեջանի քաղաքացիությունը և ակտիվորեն միանան վերաինտեգրման գործընթացին՝ շարունակելով շփումները և կառուցողականություն դրսևորելով այս հարցում, կա՛մ լքեն Ադրբեջանի տարածքը։ Երրորդը այստեղ պարզապես տրված չէ։ «Միացում»-ը այլեւս չի անցնի։ Եվ Խանքենդիում արդեն պետք է վերջապես գիտակցեն, որ խնդիրը խաղաղ ճանապարհով լուծելու ցանկությունը ամենևին էլ չի նշանակում, որ Բաքուն պատրաստ չէ այլընտրանքային լուծման տարբերակին։ Չէ որ օդում կախված խաղաղության ձեռքը կարող է վերածվել բռունցքի։ Երկաթե բռունցքի...