Խանքենդիում հանրահավաքը՝ ղարաբաղյան մնացորդների կարապի երգն է 1988 թվականը կրկնել արդեն չի ստացվի

Ղարաբաղի հայերի ոչ մի սադրանք, այդ թվում նաև հանրահավաքներ, չեն կանգնեցնի Ղարաբաղը Ադրբեջանի վարչական կառավարման տակ անցնելու գործընթացը։ Այս բավականին պարզ գաղափարը ոչ մի կերպ չեն ցանկանում գիտակցել ղարաբաղյան անջատողականների մնացորդները։ Ձգտելով համաշխարհային հանրությանը տպավորել Խանքենդիում հայ էթնիկ բնակչության ցուցադրական, վիրտուալ համախմբվածությամբ, անջատողական տականքները ինչ-որ կերպ մոռանում են, որ իրենց բոլոր մարմնաշարժումները մի հոտած ձու էլ չարժեն: Իսկապե՞ս կարծում եք, որ հապճեպ հրավիրված հանրահավաքը կարող է աշխարհի շատ երկրներում կտրուկ փոխել հասարակության ցանկացած կարծիքը։

Բայց չէ որ անջատողականները իրականում ապրում են 1988-ի գաղափարներով ու նկրտումներով, այլ ոչ թե ժամանակակից իրողություններով, այլապես կհասկանային, որ Ադրբեջանի դիրքորոշումը չի կայանում ինչ որ փակագծերի, չակերտների, շրջանակների կամ ձևաչափերի մեջ՝ Սոչիի, Մոսկվաի, Բրյուսելի։ Իմաստը նրանում է, որ Ադրբեջանի դիրքորոշումը մեկն է, միասնական է և հասկանալի, և այն հնչեցրել է նախագահ Ի.Ալիևը. «Ղարաբաղը Ադրբեջան է»։ Հանրապետության 1991 թվականի դրությամբ սահմաններում։ Եվ այլ կերպ չի լինի:

«Ադրբեջանը մեծ ջանքեր է գործադրում Ադրբեջանի Ղարաբաղի մարզը վերականգնելու համար։ Ես վերջերս եմ այնտեղ եղել և ուղղակի ապշած եմ շինարարության հսկայական մասշտաբով, օրինակ՝ բոլորովին վերջերս բացված Զանգիլանի նոր օդանավակայանով»,- Caliber.az-ին խոստովանել է Ղարաբաղում իր տեսածից ցնցված իսրայելցի քաղաքագետ Ռոման Գուրևիչը:

Նա նշել է, որ արդեն գործում է նաև Ֆիզուլիի միջազգային օդանավակայանը, ընդ որում սա տարածաշրջանում միակ օդային դարպասը չէ, որը Ադրբեջանը պատրաստվում է բացել։

«Տրանսպորտային միջոցների և գնացքների համար թունելները, որոնք փորվում են լեռներում, անվերջ շինարարությունը ամենուր և ամեն տեղ՝ և դա տարածքի գլոբալ ականազերծման ֆոնին: Դրանով հանդերձ Ադրբեջանը, վերականգնելով Ղարաբաղը, Հայաստանին առաջարկում է մի կողմից ակտիվ մասնակցել տարածաշրջանի տնտեսական զարգացմանը, մյուս կողմից՝ կատարել և իրականացնել 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարության դրույթները, ընդհուպ մինչև վերջնական խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը»,- նշում է Գուրևիչը։

Հայաստանը, ինչպես նա է համարում, շահագրգռված է Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի տնտեսական վերականգնմանը մասնակցելու մեջ, չէ որ այն բավականին աղքատ երկիր է, որին սուր անհրաժեշտ է շահույթ ցանկացած գործունեությունից, ցանկացած շահութաբեր ծրագրից, վստահ է Ռ.Գուրևիչը։

Սակայն, նրա կարծիքով, Հայաստանում կան ուժեր, որոնց համար ռեւանշիստական գաղափարները ավելի կարեւոր են, քան սեփական ժողովրդի շահերը։ Եվ հիմա նրանք ամեն ինչ անում են, որպեսզի խափանեն խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը։ Մինչդեռ վերջերս կայացած քառակողմ հանդիպման ժամանակ ճանաչվել են Ադրբեջանի և Հայաստանի ինքնիշխանությունը իրենց սահմաններում։ Հաջորդ փուլը՝ երկու երկրների ղեկավարների կողմից խաղաղության պայմանագրի ստորագրումն է։

«Եվ դա պետք է տեղի ունենա: Որովհետև Ադրբեջանը մեկնում է իր ձեռքը դեպի խաղաղություն և զարգացում, հայերին առաջարկելով շահավետ ու լուսավոր ապագա։ Բայց, մյուս կողմից, Ադրբեջանը ունի իր «Երկաթե բռունցքը», որը կարող է հարված հասցնել ռեւանշիզմի ցանկացած կողմնակիցին, բոլորին, ովքեր ցանկանում են տարածաշրջանում նոր պատերազմ սանձազերծել»,- ընդգծում է իսրայելցի քաղաքագետը։

Միևնույն ժամանակ Գուրևիչը նշում է, որ ղարաբաղյան կարգավորման ողջ ժամանակի ընթացքում Ռուսաստանը առաջին անգամ այս գործընթացում հայտնվել է գործից դուրս։ Բայց հետաքրքիր զուգադիպություն՝ Ղարաբաղում բոլորովին վերջերս ծագել է՝ ռուսաստանցի նախկին օլիգարխ, Կրեմլի վերնախավի մեծ բարեկամ, իսկ այժմ «Ղարաբաղի նոր պետնախարար» Ռուբեն Վարդանյանի գործոնը։ Եվ տեսեք, նրա հայտնվելով՝ տարածաշրջանում իրավիճակը սրվել է. հաջորդաբար սկսվել են զինված սադրանքներ ու հանրահավաքներ։ Գուրևիչն ուղղակիորեն արտահայտում է ենթադրություն. «Վարդանյանին Ղարաբաղ են ուղարկել ոչ թե հակամարտությունը լուծելու, այլ նրա համար, որպեսզի այն պահի թույլ վառվող փուլում, որպեսզի առանց իրեն ուղարկողների մասնակցության տարաձայնությունները չհարթվեն։ Այս ամենը տեսություն է, բայց կա նաև պրակտիկա՝ երեկ անցկացված հանրահավաքը ռեւանշիստական ուժերի կողմից կազմակերպվել էր հենց Սոչիում բարձր մակարդակի բանակցությունները խաթարելու նպատակով, որովհետև ռեւանշիստները վստահ են, որ եթե ստորագրվի խաղաղության պայմանագիր, ապա հետ վերադարձ չի լինի։ Եվ հարցը, ինչպես ասում են, կփակվի։ Իսկ եթե չստորագրվի՝ նշանակում է ինչ-որ բան կարելի է դեռ փոխել։ Սա մի տեսակ վախ է ապագայի նկատմամբ, այն ըմբռնումը, որ ամեն ինչ անդառնալիորեն փոխվում է, իսկ այն, որ Ղարաբաղը միայն Ադրբեջանն է, պարզ էր հայկական արկածախնդրության արդեն իսկ սկզբից։ Հարցը, իմ կարծիքով, փակված է։ Այն եղել է Ադրբեջանի ամենաբարգավաճող մարզերից մեկը։ Այժմ այն ազատագրված է, և ադրբեջանական բանակը որևէ ագրեսորի կողմից ոչ մի ոտնձգություններ թույլ չի տա։ Կրկնում եմ, հարցն արդեն փակված է, իսկ անձամբ Փաշինյանը Պրահայում ճանաչել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը։ Այսինքն նա հասկանում է խաղաղության պայմանագրի անհրաժեշտությունն ու անխուսափելիությունը, իսկ ռեւանշիզմի գաղափարախոսությամբ թմրածների սադրանքները՝ ընդամենը վայրկենական երևույթներ են, որոնց մասին բոլորը շուտով կմոռանան»,- ասել է Ռ. Գուրևիչը։

Սոչիում եռակողմ բանակցությունները, անշուշտ, կապված են Ղարաբաղի ապագայի հետ, և դրանք շատ են մտահոգում հայ անջատողականներին։ Ինչպես Caliber.Az-ի հետ զրույցում նշել է թուրք քաղաքագետ Էնգին Օզերը՝ նախօրեին Խանքենդիում անցկացված հանրահավաքը՝ նրա նշանն է, որ Ղարաբաղում անջատողականների մնացորդների գոյությանը հաշված օրեր են մնացել։

Ղարաբաղում, ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի ժամանակավոր պատասխանատվության գոտում ելույթների և հանրահավաքների բուն ենթատեքստը, նրա կարծիքով, բավականին պարզ է՝ դա անջատողականների «էլիտայի» իրենց հարաբերական բարեկեցությունը երկարացնելու ցանկություն է։

«Միանգամայն հասկանալի է Ադրբեջանի՝ տարածաշրջանը ամբողջությամբ մաքրելու մտադրությունը, և դա անջատողականների անհանգստության պատճառներից մեկն է։ Հետևաբար այս հանրահավաքը, իմ կարծիքով, տեղի ղարաբաղցի մերժվածների անզորության միանգամայն տրամաբանական դրսեւորումն է։ Սակայն, ամեն ինչ արդեն փոխվել է։ Հայաստանը արդեն ճանաչել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, և փակելով Ղարաբաղի թեման՝ Երևանի ներկայիս իշխանությունը նախատեսում է վերջ դնել ղարաբաղյան կլանների գոյությանը իրենց ագրեսիվ քաղաքականությամբ և դրա վրա կեղտոտ քաղաքական դիվիդենտներ վաստակելու անընդհատ փորձերով, շորթելով հայկական սփյուռքից ֆինանսական ռեսուրսներ, մակաբուծելով ռեւանշիզմի և «մեծ հայության» վրա»,- ասել է Է. Օզերը։