Հայաստան-Հնդկաստան. միասին ընդդեմ Հարավային Կովկասի կայունության Բաքուն արդեն նախազգուշացում է արել

Հայկական լրատվամիջոցներում պարբերաբար հայտնվում են Հնդկաստանի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցության մասին տեղեկություններ, իսկ համեմատաբար վերջերս հնդկական «IDRW» պորտալը հաղորդել է՝ Հայաստանի կողմից հնդկական «MRASM» միջին հեռահարության զենիթահրթիռային համակարգերի ենթադրյալ գնման մասին։ Նշվել է, որ հայկական կողմի այս որոշումը պայմանավորված է՝ հնացած խորհրդային Ս-125 «Պեչորա» զենիթահրթիրային համակարգերը (ԶՀՀ) ավելի ժամանակակից համակարգերով փոխարինելու ցանկությամբ։ Ռուսաստանի կողմից՝ Հայաստան ռազմական մատակարարումները դադարեցրելուց հետո, Հնդկաստանի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցության հաստատումը Հայաստանի Հանրապետության համար առանձնահատուկ նշանակություն է ձեռք բերել։

Մինչդեռ «MRASM» ԶՀՀ-ները ի վիճակի են 70 կիլոմետր հեռավորության վրա հետևել և խոցել միանգամից մի քանի թիրախ, բայց հանդիսանում են հնդկական «DRDO» ընկերության և իսրայելական «IAI»-ի (Israel Aerospace Industries) համատեղ արտադրանք, արտադրվում են Հնդկաստանում, սակայն համալիրի որոշ բաղադրիչներ ձեռք են բերվում Իսրայելում։

Դժվար է ասել, թե որքանով է հավանական նման ռազմական գործարքը` հաշվի առնելով Իսրայելի և Հայաստանի միջև առկա բարդ հարաբերությունները, չէ որ Իսրայելը հանդիսանում է Ադրբեջանի դաշնակիցը, իսկ վերջին շրջանում վստահորեն մերձենում է Թուրքիայի հետ, միևնույն ժամանակ, երբ Հայաստանը չի թաքցնում իր համակրանքը հրեական պետության ամենակատաղի թշնամու՝ Իրանի նկատմամբ։ Ամենայն հավանականությամբ, հայկական կողմը, հայտարարելով իսրայելա-հնդկական արտադրության զենք ձեռք բերելու իր մտադրության մասին, չափազանց առաջ է ընկել իրադարձություններից՝ շտապելով պարծենալ նման բարեկամությամբ ու նման համագործակցությամբ։

Միևնույն ժամանակ, 250 միլիոն դոլար արժողությամբ ռազմատեխնիկական պայմանագիրը, որի շրջանակներում Հայաստանը անցյալ աշնանը գնել է «Pinaka» հրանոթային կրակի համակարգեր և «ATAGS» ինքնագնաց հաուբիցներ, վկայում են այն մասին, որ Հարավ-ասիական մայրցամաքի խոշորագույն պետության հետ ռազմական պայմանագրեր կնքելու և միաժամանակ բարեկամական հարաբերություններ հաստատելու Երևանի վաղուց հասունացած պլանները արդեն իսկական ուրվագծեր ունեն։ Իսկ դրան հետևած, պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանի 2022 թվականի հոկտեմբերին Նյու Դելի պաշտոնական այցը՝ դրել է Երևանի համար բաղձալի համագործակցության սկիզբը։

Իսկ ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի, իր ներկայիս նախանձելի դրությունից հեռու վիճակում Հնդկաստանի վրա ռազմատեխնիկական վերակողմնորոշումը միանգամայն տրամաբանական է և հարցերի տեղիք չի տալիս՝ ամեն ինչ պարզ է և վերլուծություն չի պահանջվում։ Սակայն տարակուսանք է առաջացնում Հնդկաստանի դիրքորոշումը: Եթե նույնիսկ ենթադրել, որ Նյու Դելին գիտակցաբար է դիմում Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հարաբերությունների սրմանը՝ նման բնույթով ցույց տալով դժգոհությունը Պակիստանի (որի հետ հնդկացիները երկարատև թշնամություն ունեն Քաշմիրի պատկանելիության շուրջ վեճի պատճառով) հետ երկու երկրների աճող դաշինքից՝ սա ամենածանրակշռիռ առիթը չէ, որ կշեռքի մի կողմում դրվեն Երեւանի, մյուս կողմում Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ հարաբերությունները։ Ավելորդ մեծահոգություն դրսևորելով Հայաստանի նկատմամբ՝ Հնդկաստանը բացահայտ համերաշխություն է ցուցաբերում օկուպանտ երկրի նկատմամբ, դրանով իսկ խրախուսելով հայկական անջատողականությանը։

Սակայն Հնդկաստանի ռազմական աջակցությունը Հայաստանին դժվար թե կարողանա ազդել տարածաշրջանում ուժերի ռազմաստրատեգիական հավասարակշռության վրա։ Հետեւաբար, Նյու Դելին միայն կփչացնի հարաբերությունները Բաքվի եւ Անկարայի հետ։

Իսկ օրերս ամերիկյան «Forbes» ամսագիրը գրել է, որ Հայաստանը պատրաստվում է Հնդկաստան ուղարկել 2019 թվականին Ռուսաստանից գնած չորս Սու-30ՍՄ կործանիչներ՝ դրանք հրթիռներով զինելու և արդիականացնելու համար։ Այսինքն, ինչպես երևում է, Հնդկաստանը փաստորեն վերածվում է Հայաստանին սպառազինության գլխավոր մատակարարի, իսկ նշանակում է Հարավային Կովկասի կայունության ու անվտանգության համար իրական սպառնալիքի աղբյուրի։ Հայաստանի և Հնդկաստանի միջև սերտ ռազմական համագործակցությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ տարածաշրջանի կայունության վրա նաև այն պատճառով, որ Երևանի ռազմական ներուժի հզորացումը անխուսափելիորեն ուղղված կլինի Ադրբեջանի հետ սահմանին պայթյունավտանգ իրավիճակ ստեղծելուն և կդառնա լարվածության նոր փուլի հզոր խթան։ Մինչդեռ խոսքը Ղարաբաղում նոր, ավելի լայնածավալ պատերազմի մասին չէ, քանի որ Հայաստանը չունի համապատասխան ռազմատեխնիկական ռեսուրսների բազա և պատրաստված բանակ, իսկ դրանց ստեղծման համար անհրաժեշտ են տասնյակ տարիներ։ Սակայն այն, որ Հայաստանը ինչ-որ պահ կրկին կփորձի լայնածավալ ռազմական սադրանք ստեղծել Ադրբեջանի հետ սահմանին, այդ թվում նաև հնդկական զենքի կիրառմամբ՝ կասկածից վեր է։

Ուստի զարմանալի չէ, որ Հայաստանի կողմից ադրբեջանական տարածքների օկուպացիայի ողջ ժամանակահատվածում տարածաշրջանը նման էր վառոդի տակառի և մինչև ատամները զինված է եղել Երևանի ագրեսիվ քաղաքականության պատճառով։ Անշուշտ, այսօր գոյություն ունեցող Ադրբեջանի և Հայաստանի ուժային պոտենցիալները հիմնավորապես տարբեր են, իսկ հաշվի առնելով, որ Բաքուն ամեն օր մեծացնում է իր ռազմական հզորությունը, հարևան երկրի կողմից նոր, ժամանակակից, այդ թվում նաև հնդկական զինատեսակներով հագեցումը բոլորովին չի երաշխավորում նրա հաջողությունը տարածաշրջանում ռազմական գործողությունների վերսկսման դեպքում։

Այդ մասին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հատուկ ընդգծել է տեղական հեռուստաալիքներին տված իր վերջին հարցազրույցում։ Պետության ղեկավարը հստակ է,
ուղերձ հղել Հայաստանին այն կապակցությամբ, որ նա սկսել է ակտիվորեն զինվել՝ նշելով, որ «եթե անգամ այս կամ այն զենքը մատակարարվի Հայաստանին, դա նրան չի օգնի»։

«Ես դա բազմիցս ասել եմ հայկական կողմին, որ պետք չէ իզուր դրա վրա միջոցներ վատնել։ Որովհետեւ, նախ, դա ձեզ չի օգնի, իսկ երկրորդը՝ կարող է ինչ-որ պատրանք ստեղծել ձեր երկրում գտնվող ռեւանշիստական ուժերի համար։ Կարող է պատրանք ստեղծել, որ դուք ռևանշ եք վերցնելու: Դա ձեզ չի հաջողվի: Եթե տեսնենք, որ մեզ ինչ-որ լուրջ վտանգ է սպառնում, մենք անմիջապես կվերացնեն դա։ Որտեղ էլ որ այդ վտանգը ծագի՝ մեր տարածքում, թե նրա սահմաններից դուրս։ Սա մեր օրինական իրավունքն է»,- զգուշացրել է Ի. Ալիեւը

Հայաստանին հասցեագրված այս ուղերձը՝ ուղղված է այդ թվում նաև պատերազմն ու հայկական անջատողականությունը խրախուսող պետություններին։ Այս պահի դրությամբ նման պետությունների ցանկը կարծես գլխավորելու է հատկապես Հնդկաստանը՝ միանշանակ զիջելով անգամ հայկական շահերի մոլեգին կողմնակից Իրանին ու նույնիսկ Ֆրանսիային։ Իսկ թե Թեհրանը ու Նյու Դելին որքան շուտ գլխի կընկնեն, ցավոք, հռետորական հարց է…