Մոսկվայի կռահումը Երեւանին ստիպում են ընտրություն կատարել

Վերջին շրջանում նկատելի է ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի ակտիվության աճը՝ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման բանակցությունների կազմակերպման գործում։ Դրա հետ մեկտեղ, առկա է նաև այս կապակցությամբ Ռուսաստանի լուրջ մտահոգությունը։ Մոսկվան, անկասկած, Բաքվի և Երևանի միջև շփումներում գլխավոր միջնորդ է տեսնում ոչ թե Բրյուսելին ու Վաշինգտոնին, այլև իրեն, չէ որ խոսքը Հարավային Կովկասի մասին է, որին նա ավանդաբար համարում է իր ազդեցության գոտի։ Պահել իր դիրքերը ռազմավարական կարևոր տարածաշրջանում, որպեսզի պահապանել Կովկասում տեղի ունեցողի վերահսկողությունը՝ նրա համար չափազանց անհրաժեշտ է։ Ուկրաինայի պատերազմի լույսի ներքո այս անհրաժեշտությունը միայն խորացել է։

Այնպես որ հասկանալի է, թե ինչու է Մոսկվան պաշտոնական մակարդակով, իր ԱԳՆ-ի միջոցով պարբերաբար դժգոհություն արտահայտում ամերիկացիների և եվրոպացիների կողմից տարածաշրջանի նկատմամբ մեծացած ուշադրությանը։ Եվ այս առնչությամբ նոր հայտարարությունը, գործնականում ԱՄՆ-ին և ԵՄ-ին ուղերձը, նախօրեին հնչեցրել է Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին քաղաքական գերատեսչության պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան։

Ինչպես հետևում է նրա խոսքերից՝ հայ-ադրբեջանական կարգավորման հետ կապված ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի ակտիվացումը հարցեր է առաջացնում։

«Նախկինում, առաջին հերթին ԵՄ-ի կողմից, ոչ ոք առանձնահատուկ հետաքրքրություն չէր ցուցաբերում անդրկովկասյան խնդիրների նկատմամբ։ Իսկ հիմա, ըստ երևույթին, կոնյուկտուրան փոխվել է։ Եկեք անդրադառնանք պատմական փորձին, այն ցույց է տալիս, որ դրսից պարտադրված խաղաղ բանաձեւերը, հատկապես, որոնք առաջարկվում և խցկվում են արագացված ռեժիմով, երբեք լավ բանի չեն հանգեցրել։ Պետք է իմանալ տարածաշրջանի պատմությունը, հակամարտության պատմությունը, ժողովուրդների պատմությունը, պետք է խորապես զգալ և, որ ամենակարևորն է, լիցքավորված լինել ճշմարիտ խաղաղ կարգավորմամբ: Ոչ պակաս կարևոր է՝ իր գործողություններում չունենալ ինչ-որ երկրորդ հատակ, այլ անկեղծ լինել այս կոնկրետ առաջադրանքին հասնելու ցանկության մեջ», - ասել է Զախարովան:

Բայց որքան էլ Կրեմլին վրդովեն ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի գործողությունները՝ Մ. Զախարովան դիմել է ոչ միայն նրանց։ Այն, թե ինչ և ինչպես է շարադրել Ռուսաստանի ԱԳՆ ներկայացուցիչն իր ելույթում, հասկանալի է, որ սա միաժամանակ կոչ է նաև Բաքվին ու Երևանին։ Եվ դրանում, առաջին հերթին, Մոսկվայի անթաքույց թերահավատությունը Հարավային Կովկասում իրավիճակի կարգավորման մեջ Արեւմուտքի շահագրգռվածության, ինչպես նաև Արեւմուտքի խաղաղ նախաձեռնությունների առնչությամբ, որոնք Զախարովան անվանել է սևեռուն։ Երկրորդը, տարածաշրջանում իր դերը պահպանելու համար Մոսկվայի հիմնական փաստարկ նշվել է այն, որ ոչ ԵՄ-ն, ոչ էլ ԱՄՆ-ը ծանոթ չեն հակամարտության պատմությանը և, համապատասխանաբար, բավարար կոմպետենտ չեն, որպեսզի փորձեն կարգավորել հայ-ադրբեջանական ճգնաժամը: Ռուսաստանը ավելորդ անգամ ցանկանում է Արևմուտքին հիշեցնել, որ հատկապես նա է հանդիսանում հայ-ադրբեջանական բանակցությունների հիմնական մոդերատորը, հետևաբար կողմերի միջև կոնսենսուսը կարելի է ձեռք բերել միայն 2020 թվականին ստորագրված Եռակողմ հայտարարության հիման վրա, այսինքն բացառապես ռուսական ուղու վրա։ Եվ Մոսկվայում հասկանում են, որ այդ պայմանավորվածությունների կատարումից հրաժարվում է հենց Հայաստանը։

Կարելի է, իհարկե, հիշել, որ գրեթե երեք տասնամյակ Ռուսաստանը ամենևին չէր շտապում ճնշում գործադրել Երևանի վրա և պարտադրել նրան խաղաղության՝ սահմանափակվելով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում համանախագահի դերով՝ ջանասիրաբար ձևացնելով բարի մտադրությունները, այսինքն՝ երկու հարեւան երկրներին հաշտեցնելու ձգտումը։ Բայց ընդամենը ձևացնում էր, և Ռուսաստանին դա նույնպես ձեռնատու էր... Սակայն այսօր Մոսկվան ունի ծարկաշիռ փաստարկ, որպեսզի վրդովվի Հայաստանի քաղաքականությունից. Երևանի՝ Արևմուտքի կողմը մշտական հայացքների պատճառով: Եվ, դատելով Զախարովայի հայտարարությունից, Մոսկվան արդեն Երևանից պահանջում է կողմնորոշվել իր արտաքին քաղաքական կուրսով։

Սակայն, Ռուսաստանը գործում է Երևանի սադրիչ հարձակումներին լիովին համապատասխան։ Մոսկվայից ներկայիս քննադատության կոնկրետ առիթ են դարձել Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի վերջին արտահայտությունները երկրի Հանրային հեռուստատեսության եթերում։ Հիշեցնենք, որ Գրիգորյանը հայտարարել է, որ Ադրբեջանի հետ տնտեսական և տրանսպորտային կապերի ապաշրջափակումից հետո Հայաստանը ամենևին չի պատրաստվում՝ Զանգեզուրի միջանցք մուտքի և ելքի սահմանային և մաքսակետերում վերահսկողական գործառույթները տրամադրել Ռուսաստանի Դաշնությանը։ Այսինքն, փաստորեն, Երևանը մարտահրավեր է նետել Մոսկվային, և հասկանալի է, որ Ռուսաստանի Դաշնության համար զգայուն հարցում հայկական կողմի նման կտրականություն չէր կարող անպատասխան մնալ։

Մոսկվայի արձագանքը հետևել է Մարիա Զախարովայի հայտարարություններում։ «Նախ, կուզենայի, որպեսզի ձեր կողմից նշված Հայաստանի բարձրաստիճան ներկայացուցիչը այնուամենաինիվ կողմնորոշվեր. կա՛մ նորմալ երկխոսություն, որը ոչ միայն հնարավոր է, այլ նաև պետք է լինի և այն փորձը, որը մենք ունենք հայկական կողմի հետ, կամ այդպիսի հայտարարություններ։ Մենք ընտրում ենք առաջինը», - ասել է Զախարովան:

Կարելի է ենթադրել, որ չնայած իր վրդովմունքին, Ռուսաստանը Հայաստանին տալիս է ևս մեկ, ընդ ուրում, հնարավոր է, վերջին շանսը, որպեսզի վերանայել իր ուղենիշները արտաքին քաղաքականության մեջ։ Առավել ևս, Զախարովան չի զլացել հիշեցնել, որ տարածաշրջանում հաղորդակցությունների ապաշրջափակման թեմատիկան առարկայորեն մշակվում է Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի Դաշնության փոխվարչապետների կողմից, այսինքն տվյալ հարցը գտնվում է ոչ թե Հայաստանի Հանրապետության Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի անձնական իրավասության մեջ, այլ հանձնարարված է համապատասխան անձանց։ Մյուս կողմից, չի բացառվում, որ սա ևս մեկ ազդանշան է ԱՄՆ-ին և ԵՄ-ին այն մասին, որ տարածաշրջանային օրակարգի կարևորագույն հարցերը այժմ սերտորեն քննարկվում են հատկապես ռուսական հարթակում։

«Հետևաբար ճիշտ չեմ համարում արձագանքել դրսից նման մեկնաբանություններին։ Սա համապատասխան ներկայացուցիչների իրավասությունն է»,- ասել է ռուսաստանցի դիվանագետը՝ Գրիգորյանի հայտարարությունների մասին։

Միևնույն ժամանակ, Զախարովայի հայտարարություններում կարմիր գիծը այն գաղափարն է, որ ժամանակն է, որպեսզի Երևանը դիմի 2020 թվականի եռակողմ համաձայնություններին և դադարեցնի սիրախաղը Արևմուտքի հետ, ինչը Երևանին ոչ մի լավ բան չի խոստանում։ Կարծես, Մոսկվայում վերջապես կռահել են և այլևս պատրանքներ չեն կառուցում իրենց սիրելի կովկասյան «դաշնակցի» նկատմամբ, ինչպես դա եղել է ադրբեջանական տարածքների օկուպացիայի ամբողջ 30 տարիներին։

Իսկ հետևաբար չի բացառվում, որ նախազգուշացման զանգերից անմիջապես հետո հաջորդել են իրական քայլեր, նույնիսկ ճնշման գործիքների օգտագործմամբ:

Իսկ Բաքվում առաջվա պես նախընտրում են հետևողականորեն առաջ տանել խաղաղության օրակարգը՝ հենվելով սեփական ազգային շահերի վրա և նրբակերտ դասավորելով արտաքին քաղաքական ուղենիշները: