Ոչ միայն ուժեղի իրավունքը, այլ նաև իրավունքի ուժը Սամիթ Ալիևի՝ «Անհարմար ճշմարտությունը»

Մեր լավ ընկեր և հրաշալի պատմաբան Ռիզվան Հուսեյնովը իր հաղորդումներից մեկում մի տեսակ շոշափել է՝ Ղարաբաղում առճակատման հրահրման մեջ Ցարական Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունների դերի մասին թեման, շատ եմ խորհուրդ տալիս, նրա մոտ՝ ընդհանրապես, շատ հետաքրքիր հաղորդումներ են, չեք փոշմանի:

Բացի այդ, նա ընթացքում հիշատակել է այն կազմակերպությունների մասին, որոնք եղել են «Դաշնակցության» նախահայրեր, գաղտնի ընկերությունների մասին, որոնց թիկունքում կանգնած էին որոշակի մարդիկ, էլիտան, և, ինչպես միշտ, նա միանգամայն իրավացի էր։ Որովհետև հայերի էլիտան, իսկական էլիտան՝ Հայաստանում ապրող ոսկյա ժամացույցներ կրող և անակոնդայի կաշվից կոշիկներ հագնող նորահարուստները չեն։ Ընդհակառակը։ Նրանք, ովքեր հագնում են անակոնդայի կաշվից կոշիկները նրանք դերնախագահներ են, նրանք ուշադրությունը շեղելու համար են, գիշերվա զոհեր, ում առաջին իսկ հնարավորության դեպքում կբանտարկեն՝ նախապես նրան բոլոր հնարավոր ձախողումների մեջ մեղադրելուց հետո։ Նրանք կա՛մ երկար ժամանակով կազատազրկվեն, կա՛մ... կթունավորվեն... կա՛մ ավտովթարի կենթարկվեն, նրանց մոտ դրա բոլոր շանսերը կան։ Որովհետև՝ նրանք իրական տերերը չեն։ Իրական տերերը միշտ ստվերում են, նրանք հագնվում են շատ համեստ, և առհասարակ ձգտում են ուշադրություն չգրավել իրենց վրա։ Հայկական էլիտայի ներկայացուցիչները երբեմն գալիս են Հայաստան, կամ այնտեղ ուղարկում իրենց էմիսարներին։ Հայկական էլիտան՝ մարդկանց փակ խումբ է, խիստ հիերարխիայով, գրեթե կրոնական կազմակերպություն է՝ ընդհանուր գործի համար պարտադիր հարկով և իրազեկողների ցանցով։ Բայց սա դեռ ամենը չէ։ Թեև այն պատճառով, որ իսկական հայկական էլիտան նույնպես դերակատար չի հանդիսանում։ Նա գործիք է: Գործիք, որը հարկեր է վճարում իր տերերին սեփական մարդկանցով և նրանց ապագայով։ Գործիք այն ուժերի ձեռքում, որոնք անհամաչափ ուժեղ են, քան աշխարհի ողջ հայությունը։ Եվ այդ ուժերը կոչվում են գերտերություններ։

Ռիզվան բեյը միանգամայն իրավացի է։ Պետք է հասկանալ, որ «միացումը», ճիշտ նաև հարևանների այլ տարածքային պահանջները շրջապատի նկատմամբ՝ տարերային երևույթ չէ, և բացարձակապես ոչ լայն զանգվածների ազատագրված ստեղծագործական էներգիան։ Հայ զանգվածը՝ նկատի ունեմ։ Ոչ։ Սա իր հիերարխիայով կազմակերպված կառույց է։ «Միացումները» խոնավությունից չեն գործարկվում, նրանց աճեցնում են, սնուցում և առաջնորդում են։ Այնպես որ, հայկական էլիտային դժվար է անվանել իր ժողովրդի լավ ուղեկցողներ։ Լավ ուղեկցողները գիտեն, թե ուր են գնում և անում են ամեն ինչ, որպեսզի իրենց ժողովուրդը ապրի, իսկ վատ ուղեկցողները իրենց ժողովրդին ուղղակի տանում են դեպի անդունդ: Հիշու՞մ եք Շուկշինի «Կալինա Կրասնայա» հրաշալի ֆիլմը: Այնտեղ կա մի հրաշալի դրվագ, երբ Շուկշինի հերոսը իր աներձագի հետ գիշերը խմում են բաղնիքում, հետո նայում են ջրի դույլի մեջ և այնտեղ սարդ են տեսնում։ Աներձագը զարմացած ասում է. այդ ինչպե՞ս ես այնտեղ ընկել։ Իսկ Շուկշինի հերոսը պատասխանում է. Դե, այնտեղ ընկնելը խորամանկ գործ չէ, բայց տես դուրս գալը... Կարծում եմ, նմանությունն ավելի քան պարզ է։

Մեր թիկունքում ոչ միայն ուժեղի իրավունքն է, այլ նաև իրավունքի ուժը։ Մենք դեռ կարող ենք ձեզ օգնել՝ հարևաններ: Դուք ընկել եք դույլի մեջ, բայց ձեզ մոտ փոքր հնարավորություն դեռ մնում է, և ես այստեղ միանգամայն լուրջ եմ ասում։ Երբ մարդկանց ասում են ճշմարտությունը, նրանք երբեմն չեն հավատում: Բայց դա նրանց խնդիրն է։ Ես ևս մեկ անգամ կհամաձայնվեմ աշխատել որպես ձեր պահապան հրեշտակ: Հարավային Կովկասի սահմաններից դուրս ոմանք դեռ կարծում են, որ որոշ ժամանակ անց կկարողանան հակամարտություն հրահրել Ադրբեջանի Ղարաբաղի տնտեսական շրջանում: Ես կփորձեմ համառոտ շարադրել իմ տեսլականը այն մասին, թե ինչ է պետք անել դրա համար, որպեսզի ինչ-որ մեկի երազանքները հավերժ, ընդմիշտ մնան երազանքներ: Նախ՝ ոչ մի կարգավիճակ, որովհետև կարգավիճակը գյորբագյոռ օլդու, ոչ ինքնավարություն, ոչ ինքնակառավարում, ոչ, առավել ևս «ստեփանակերտներ»։ Սա տրված է։ Աքսիոմա է։ Եվ եկեք մղվենք հենց սրանից։

Հաջորդ, ոչ պակաս կարևորը՝ սահմանափակել, իսկ իդեալական կլինի՝ առհասարակ թույլ չտալ, որ եվրոպական, ամերիկյան և ոչ միայն, հասարակական կազմակերպությունները անօդաչու թռչող սարքերի տիրույթում մոտենան Ղարաբաղին, ինչ հագուստի մեջ էլ չզուգվեն։ Եթե ՈԿԿ-ներ՝ ապա միայն մերը։ Որովհետև մեզ մոտ խիստ է, և ընդհանրապես, կարանտին է։ Սահմանը կողպված է՝ դա ինքստինքյան հասկանալի է՝ բոլոր տպագիր նյութերի մանրակրկիտ ստուգում, որոնք մտնում են Ադրբեջանի տարածքի մեջ։ Եվ, իհարկե, այն ինտերնետային կայքերի արգելափակում որոնք կարող են պարունակել տարածքային ամբողջականության մեր պատկերացումներին չհամապատասխանող տեղեկատվություն: Գումարած, գիտությունը, ինչպես ասում են, շատ ֆուկուսներ գիտի:

Եվ էլի մի փոքր տարածքային ամբողջականության մասին։ Այդ հարցերը պետք է փակվեն ճիշտ այնպես, ինչպես մենք փակեցինք, այսինքն՝ եթե թշնամու ականջը շատ ամուր սեղմել բռունցքի մեջ, ապա շատ բանի մասին կարելի է խաղաղ ճանապարհով պայմանավորվել։ Խանքենդին մեկ օրվա մեջ՝ նման բաները սովորաբար պատմության մեջ են մտնում, իսկ սա էլ արդեն պատմության մեջ է մտել։

Հաջորդը՝ մեր սիրելի հարեւանների և մեր ապագա հարաբերությունների հաշվով։ Նախ և առաջ, ես նրանց խորհուրդ կտայի ուշադրություն դարձնել մաքսային հայտագրերի ճիշտ լրացնելուն, եթե ցանկանում եք, որ Լաչինի սահմանային անցակետով ինչ-որ բան մտնի Ադրբեջան։ Դաս թիվ մեկ. կա Խանքենդի քաղաք՝ տառասխալները, տպագրական սխալները, հավասարապես նաև ուղղագրական կամ քաղաքական սխալները նման հարցերում անթուլատրելի են։ Նորից և նորից կարտագրեք, քանի դեռ չսովորեք Ադրբեջանի բնակավայրերի անունները գրել այնպես, ինչպես դրանք սահմանված է գրել Ադրբեջանում։ Մանրակրկիտ մաքսային ստուգում, փաստաթղթերի լրացման ճիշտության ստուգում և սահմանային հսկողություն։ Բայց առաջին հերթին, իհարկե, սահմանային հսկողություն։ Ես կանխատեսում եմ հնարավոր վրդովմունքը, բայց ոչինչ չեմ կարող անել վրդովվածներին օգնելու համար։ Մի բողոքեք ոտքի հարվածներից և ապտակներից, սա, ինչպես ցույց է տալիս պրակտիկան, թշնամուն հասկանալի միակ լեզուն է: Դրանում ամեն ինչ կա. և բարև, սիրելիս, ինչպես է քո թանկագին առողջությունը, և թող Աստվածը քեզ ևս հարյուր տարի կյանք ուղարկի, և այո շքամուտքում կգտնես դոլարներով լի դրամապանակ։ Գիտեք արդյոք, պրակտիկան ապացուցել է, որ ոմանց վրա ապտակն ավելի լավ է ազդում, քան միջազգային իրավունքի ճիշտ մեկնաբանության հաշվով քսանութ տարի խոսելը։ Ինչու՞ ժամանակ կորցնել: Մեկ անգամ քոթակեցիր՝ մեկ էլ տեսար հարաբերություններում սառույցը կոտրվել է: Նրանց խոզային աչքերը բավականին անամոթ են, խոսում են խաղաղության մասին, և ՀԿՌՀ-են գնում Հնդկաստանից՝ հույս ունենալով Ֆրանսիայից զենք մատակարարումների վրա, անձնատուր չեն լինում Զանգեզուրի միջանցքի հարցում։ Խելքին անհասանելի միամտություն է՝ շարունակելով մեր դեմ գործ ուղղել՝ նրանք դեռ հույս ունեն, որ մենք կհավատանք նրանց խաղաղասիրությանը: Անտիկ դրամայի բոլոր օրենքների համաձայն՝ ձեզ վրա կարող են թափվել անհամար դժբախտություններ ու անախորժություններ։ Ուղիղ գագաթին և կանխատեսելի ավարտով: Այնպես որ՝ խաղաղության պայմանագիրը կստորագրվի մեր պայմաններով, և մենք կձեռնարկենք բոլոր անհրաժեշտ կանխարգելիչ միջոցները, և նույնիսկ ավելին, քան անհրաժեշտ է, որպեսզի ոչ ոք չգայթակղվի անել այն, ինչ դուք արեցիք 1987 թվականին։

Վերջին ժամանակներից սկսած, մենք հիանալի հիշողություն ունենք, իսկ մեր բանակը՝ էլ ավելի լավն է։ Եվ մենք բոլոր ջանքերը կգործադրենք նրա համար, որպեսզի օրեցոր այն ավելի ու ավելի ուժեղանա։ Իսկ ինչ վերաբերում է Ղարաբաղի հայ բնակչությանը։ Դե, ինչ վերաբերում է Ղարաբաղի հայ բնակչությանը։ Մենք նրանց տվել ենք եւս մեկ շանս։ Հույս ունեմ, որ նրանք ճիշտ կօգտվեն դրանից։