Անօգուտ ներկայություն «Երրորդը պետք է հեռանա»

«Հայաստանում Եվրամիության դիտորդական առաքելության ներկայությունն ու գործունեությունը կենսական դեր  է խաղում՝ Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի դեմ հնարավոր հետագա ագրեսիվ գործողությունները կանխելու հարցում»։ Սրանք Իսպանիայի խորհրդարանի պատգամավոր Ջոն Ինյարիտուի խոսքերն են, հենց այսպես է նա գնահատել՝ Հայաստանում առաքելության մանդատը եւս երկու տարով երկարաձգելու Եվրոպական խորհրդի որոշումը։
 
Հարուստ, ոգեշնչող խոսք, անձամբ ինձ այն շատ է դուր գալիս։ Այնուհետև քաղաքացին առհասարակ գլուխը կորցրել  է ու հայտարարել է. «Հաշվի առնելով Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի տարածքների ներկայիս օկուպացիան՝ Եվրամիության դիտորդական առաքելության ներկայությունը կենսական կարևոր նշանակություն ունի՝ սահմանազատման գործընթացի հետագա սրումը կանխելու և դիվանագիտությունը խթանելու համար»: Այ քեզ անհասկանալի մարդ, այդ ինչ, սատանան տանի, օկուպացիայի՞ մասին է։ Օկուպացիան այն է,  երբ քանդվում են շենքերը, զոհվում են խաղաղ մարդիկ, ոչնչացվում են նյութական արժեքները, իսկ բնակչության մի մասը, նկատի ունեցեք խաղաղ բնակչության, որոնց օկուպանտները չեն կարողացել ոչնչացնել, որովհետև այդ անզեն մարդիկ կարողացել են փախչել գործնականում այն հագուստով, ինչը այդ պահին կրում էին (նրանց նաև անվանում են «ոչ մարտականներ»), դառնում են փախստականներ կամ հարկադիր վերաբնակներ: Օրինակ, ինչպես դա եղել է Ադրբեջանի Ղարաբաղի տարածաշրջանում մինչև 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ը։ Ահա այնտեղ էր օկուպացիան, ընդ որում դասական։ Եվ չգիտես ինչու, մենք չլսեցինք դառը հեկեկոցներ, կարեկցանք և խոսքեր այն մասին, որ անհրաժեշտ է անհապաղ լքել օկուպացված տարածքները՝ չնայած ինքնին ՄԱԿ-ի մի ամբողջ 4 բանաձևերին։ Իսկ հիմա՝ մեր զորքերը պարզապես կանգնած են պայմանական սահմանին, իսկ սահմանը պայմանական է հանդիսանում՝ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղ պայմանագրի բացակայության պատճառով։ Իսկ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղ պայմանագիրը բացակայում է մի շարք պատճառներով, այդ թվում նաև Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև պայմանական սահմանին նրանց առկայության պատճառով, ովքեր այնտեղ չպետք է լինեն: Եվ եթե մենք դժգոհ ենք՝ նրանք պետք է հեռանան, և որքան հնարավոր է շուտ, այլապես ոչ մի խաղաղ պայմանագիր մոտ ապագայում չի սպասվում։ Այո, ինչպես բոլորդ միանգամայն ճիշտ նկատեցիք, ես հերթական անգամ դիմում եմ հաղթողի իրավունքին, որին համապատասխան՝ հաղթվածը, իհարկե, ունի որոշ իրավունքներ (օրինակ, հինները ընդհանրապես կարծում էին, որ հաղթվածը ունի միայն պարանը վզին հաղթողի կառքի հետևից վազելու իրավունք), այնպես որ բոլորը պետք է պատշաճ կերպով (ներողություն բարախաղի համար) գնահատեն մեր վարվեցողությունը, զիջողականությունը, մարդասիրությունը և ընդհանրապես բարի վերաբերմունքը, որը չի կարելի չարաշահել։
 
«Հայաստանում Եվրոպական միության առաքելության մանդատը ևս երկու տարով երկարաձգելու վերաբերյալ Եվրամիության խորհրդի վերջին որոշումը հանդիսանում է նշանակալից քայլ Հարավային Կովկասում կայունության և խաղաղության ամրապնդման ճանապարհին։ Առաքելությունը կարևորագույն դեր է խաղում՝ Ադրբեջանի հետ Հայաստանի սահմանին տիրող իրավիճակի մոնիտորինգի, միջազգային իրավունքի պահանջների պահպանման և երկու ժողովուրդների միջև խաղաղ երկխոսության խթանման գործում»: Եվ քաղաքացի Ինյարիտուի այս խոսքերն էլ գործնականում ոչ մի ընդհանուր բան չունեն իրականության հետ։ Պայմանական սահմանին ԵՄ-ի առաքելության առկայությունը չի ամրապնդում ո՛չ խաղաղությունը, ո՛չ կայունությունը, այլ առաջացնում է մեր օրինական դժգոհությունը։ Բոլորը հիանալի հասկանում են, թե ինչի համար է այս առաքելությունը։ Այն ունի ոչ միայն «գաղտնալսելու, հոտոտելու և լրտեսելու» գործառույթներ, սա նաև կոչվում է «ոտքդ դռան արանքում դնելու» փորձ, այն դռան արանքում, որը փակվում է: Այո, սա ինչ որ չափով Հայաստանին որոշակի հույս է ներշնչում, որ սադրանքի դեպքում ադրբեջանական բանակի պատասխանը «համաչափ» կլինի նույնիսկ առանց նրան, որ կեղծավորաբար անվանում են «ուժի անհամաչափ կիրառում», բայց կշտապեմ հիասթափեցնել հույս ունեցողներին. ուժի կիրառումը կլինի հենց անհամաչափ, թեև, լիովին հնարավոր է, որ կետային, բայց սա ընդամենը «լիովին հնարավոր է»։ Ընդհանրապես, ինչպես Աստված կտա, ինչպես ասում են։ Այնպես որ, ինչ-որ բանի դեպքում, կլինի և՛ երկխոսություն, և՛ միջազգային իրավունքի մանրակրկիտ պահպանում։
 
Մինչդեռ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հայտնել է, որ մարտի 4-ի ժամը մոտավորապես 22:05-ին, Հայաստանի զինված ուժերի ստորաբաժանումները Գյորուսի շրջանի Խանածախ գյուղի ուղղությամբ դիրքերից հրաձգային զենքից կրակ են բացել ադրբեջանական բանակի դիրքերի ուղղությամբ։ Ամաչում եմ հարցնել, իսկ այդ ժամանակ ի՞նչ էր անում ԵՄ-ի առաքելությունը և կոնկրետ որտեղ էր գտնվում նա: Միթե՞ ոչինչ չեք նկատել, որովհետև գնացել էի՞ք ընթրելու: Թե՞ նա արդեն ընթրել էր և պատրաստվում էր քնելու։ Սա, իհարկե, նոոսֆերային հարց է, որը հիանալի կերպով ապացուցում է ադրբեջանա-հայկական պայմանական սահմանին եվրոպացիների անօգտակարությունն ու անհարկիությունը։ Անպատժելիությունը, ընդհանուր առմամբ հանդիսանում է ամբարտավանության առանցքային նախապայման՝ սրանք քրեական հոգեբանության, գիտական ճյուղի հիմունքներ են, որն ուսումնասիրում է հանցագործությունների մեխանիզմները և հանցագործների հոգեբանությունը։ Հետևաբար այս սադրանքի պատասխանը պետք է լինի կոշտ, ցուցադրական և, ես կասեի, նույնիսկ ցուցադրականորեն անհամաչափ, որպեսզի ոչ միայն հայկական բանակի զինվորների և սպաների մեջ սերմանել այն ըմբռնումը, որ ԵՄ-ի առաքելության առկայությունը կամ բացակայությունը նրանց չի փրկի խիստ պատժից, ոչ, ոչ միայն դա։ Նրանք պետք է սարսափ զգան նույնիսկ ոչ թե կրակելու, այլ պարզապես զենքը դեպի ադրբեջանական բանակի դիրքերը ուղելու մտքից, ընդ որում սարսափ՝ ռեֆլեքսների մակարդակով։ Այս սարսափն ինքնուրույն խոնավությունից չի սկսվի, այն պետք է ներշնչել, և ներշնչելով՝ այն պետք է ամեն կերպ աջակցել։ Ի՞նչը կարող է ավելի հաճելի լինել, քան թշնամու ցուցադրական պատիժը նրա հովանավորների ներկայությամբ։ Համաձայնվեք, որ սա անհամեմատելի հաճույք է։ Այնպես որ՝ականջին օղ արեք կամ լավ հիշեք՝ մենք ինքներս ոսկե մարդիկ ենք, միայն, իմացիր, մեր համբերությունը անսպառ չէ: Հետո ուշ կլինի այծի տենորով խախտել լռությունը։ Առաքելությունը կցրվի, իսկ ահա Հայաստանի զինված ուժերի մոտակա զորամասը կարող է առհասարակ անհետանալ։