Արտաքին և ներքին գործեր Արարատ Միրզոյաի տարօրինակ պատասխանները

Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը հարցազրույց է տվել ֆիննական «Lännen Media» գործակալությանը։ Զրույցի ընթացքում Միրզոյանը անդրադարձել է իր երկրի քաղաքականության տարբեր ասպեկտներին։
 
Հարցազրույցի մի մասը նվիրված էր հայ-ռուսական հարաբերություններին։ Այս համատեքստում ամենահիշարժան պահը, թերեւս, եղել է նախարարի խոստովանությունը նրանում, որ Մոսկվան չի խնդրել Երևանին մասնակցել Ուկրաինայում ռազմական գործողություններին։ Նա այսպես է պատասխանել՝ ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում Ռուսաստանի Դաշնության հետ ռազմական դաշինքի պատճառով հանրապետության վրա հնարավոր ճնշումների մասին հարցին։
 
Պատասխանելով ՀԱՊԿ-ին Հայաստանի մասնակցության մասին հարցին՝ Միրզոյանը հիշեցրել է, որ երկիրը ֆորմալ առումով հանդիսանում է կազմակերպության մաս, սակայն դադարեցրել է իր մասնակցությունը նրա գործունեության մեջ։ Այնուհետև հաջորդել են դաշինքի հասցեին սովորական գանգատները և նրա «անտարբերությունը Հայաստանի խնդիրների նկատմամբ»։
 
Կարելի է արձանագրել, որ Միրզոյանի կողմից այս թեմայով ոչ մի նոր բան չի հնչել։ Դրա հետ մեկտեղ, ՀԱՊԿ-ի հասցեին ոչ մի կշտամբանք և նույնիսկ գործունեության կասեցումը չեն կարող որակապես իջեցնել Հայաստանում ռուսական ներկայության կարգավիճակը, քանի որ այն ավելի շատ կապված է ոչ թե ՀԱՊԿ-ի, այլ երկու երկրների միջև երկկողմ համաձայնագրերի հետ։ Առեւտրաշրջանառության մասին, որը, ըստ Մոսկվայի եւ Երեւանի պլանների, մինչեւ տարեվերջ պետք է հասնի 14-16 մլրդ դոլարի։
 
Դրա հետ մեկտեղ, Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավարը ընդգծել է, որ Երևանն այժմ մտադիր է Ֆինլանդիայի և ԵՄ-ի հետ մտնել «համագործակցության հավակնոտ ծրագրի» մեջ։ Արդեն «Գործընկերության նոր ծրագիր» կոչվող փաստաթղթի շուրջ բանակցություններ են անցկացվում։ Միրզոյանի խոսքով, այն կընդգրկի համագործակցության տարբեր ոլորտներ։ Կան բոլոր հիմքերը կասկածելու, որ նրանում ռազմական բաղադրիչը բավականին նշանակալից է լինելու։
 
Այստեղ հարկ է հիշեցնել, որ բոլորովին վերջերս ստորագրվել է Հայաստանի և Ֆրանսիայի միջև 2025 թվականի պաշտպանական համագործակցության ծրագիրը։ Ընդհանրապես, Հայաստանի և Արևմուտքի միջև ռազմական համագործակցության գործոնը, անշուշտ, լրացուցիչ լարվածություն է ստեղծում հայկական ուղու վրա պաշտպանության և անվտանգության ոլորտում տարբեր ուժերի մրցակցության մեջ։ Բայց Մոսկվան առայժմ պահպանում է սպարտակյան հանդարտություն՝ չանելով կտրուկ հայտարարությունների և քայլեր։
 
Այս համատեքստում, իր երկիմաստության պատճառով, հետաքրքրություն է առաջացնում հարցազրույցից հետևյալ ծավալուն հատվածը. «Ներկա ժամանակ մենք կենտրոնացած ենք մեր երկրի անվտանգության, ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության ամրապնդման վրա։ Մյուս կողմից, մենք կենտրոնացած ենք մեր երկրի բարգավաճման, մշտական արդիականացման և ժողովրդավարացման վրա, և դա, բնականաբար, մեզ մոտեցնում է Եվրոպային և ձեր արժեքային ընտրությանը համապատասխանող ընտրություններին։ Միևնույն ժամանակ, ընթացակարգերի և կանոնների նկատմամբ ամենայն հարգանքով հանդերձ, հնարավոր է, եկել է ժամանակը գործել այլ կերպ, քան «սովորական գործընթացի» (business as usual) ռեժիմում: Դա կարող է վերաբերել ինչպես աշխարհաքաղաքական, այնպես էլ ներքին նշանակության որոշումներին։ Աշխարհը փոխվում է։ Հնարավոր է, որ եկել է համարձակ քաղաքական որոշումներ կայացնելու ժամանակը»:
 
Այստեղ, ինչպես ասում են, խնդրում ենք ավելի մանրամասնորեն։ Նախ, հնարավոր է, որ խոսքը եվրաինտեգրման հետ կապված որոշ որոշումների մասին է։ Սակայն, ներեցեք, բայց եվրաինտեգրման վերաբերյալ առանցքային որոշումներ կայացվում են ոչ թե Երևանում, այլ Բրյուսելում, իսկ մենք տեսնում ենք, որ ԵՄ-ն ինքը չի շտապում դռները բացել նոր անդամների առաջ։ Իսկ գուցե խոսքը՝ ԵՄ-ի հետ չառնչվող, բայց եվրոպական երկրների հետ Հայաստանի երկկողմ հարաբերությունների հարթությունում դրված գործընթացի մասին է։
 
Իսկ ի՞նչ վերաբերում է «ներքին նշանակության որոշումներին»: Միթե՞, Հարավային Կորեայի նախագահի օրինակով (ոչ լավագույն) ոգեշնչված՝ Հայաստանի վարչապետը պատրաստվում է Հայաստանում ինչ-որ հատուկ ռեժիմ մտցնել, օրինակ՝ ռազմական դրություն։ Եվ եթե այո, ապա դա ինչի՞ հետ կարող է կապված լինել։ Միգուցե՞ արտաքին տարբեր ուժերի առճակատումը հասել է այնպիսի մակարդակի, որ հայ հասարակությունը արդեն սկսել է պատրաստվել տարբեր բնույթի արտակարգ իրավիճակների։
 
Մնում է միայն ասել. կապրենք, կտեսնենք։
 
Հարցազրույցի մի մասը նվիրված էր հայ-ադրբեջանական խաղաղ կարգավորման գործընթացին։ Այնուամենայնիվ, այստեղ էլ Միրզոյանը կրկնել է այն, ինչ համեմատաբար վերջերս արդեն ասել էր։ Նա հայտարարել է, որ Ադրբեջանն ու Հայաստանը ավելի քան երբևէ մոտ են խաղաղ պայմանագրի ստորագրմանը։ «Սահմանը գոյություն ունի, և մենք գիտենք, թե որտեղ է այն գտնվում: Դա սահմանված է Ալմաթիի 1991 թվականի հռչակագրով։ Բնականաբար, երկու երկրների հանձնաժողովները պետք է համատեղ աշխատեն ապագա սահմանազատման և ճշգրիտ սահմանագծման ուղղությամբ։ Սահմանների սահմանազատումը հանդիսանում է ապագա կայունության երաշխիք»,- ասել է հայ նախարարը։
 
Խոսելով հաղորդակցությունների բացման հարցի մասին՝ Միրզոյանը նշել է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը կարող են հանգել այնպիսի որոշումների, որոնք ընդունելի կլինեն երկու կողմերի համար։ «Մենք կարող ենք կազմակերպել հայկական ապրանքների տարանցումը Ադրբեջանի տարածքով և, հակառակը՝ ադրբեջանական ապրանքների տարանցումը Հայաստանի տարածքով։ Առաջին փուլում մենք կարող ենք վերականգնել երկաթուղային տարանցումը և աստիճանաբար այն ընդլայնել»,- հայտարարել է Միրզոյանը։ Այս տեղում, նախարարը, ամենայն հավանականությամբ, ցանկալին ներկայացնում է իրականության տեղ, քանի որ Բաքուն բազմիցս արտահայտվել է այն ոգով, որ քանի դեռ Երևանը չի արել վճռական քայլեր, այն է՝ Հայաստանի սահմանադրությունում Ադրբեջանին տարածքային հավակնություններից հրաժարվելը՝ հաղորդակցությունների ոլորտում համագործակցությունը վաղաժամ է։
 
Այնուհետև Միրզոյանը նշել է, որ Ադրբեջանի հետ խաղաղ պայմանագրի 17 հոդվածներից 15-ի շուրջ արդեն համաձայնություն կա։ Եվ այստեղ նորից հարցեր են ծագում։ Նախկինում չէ որ խոսք էր գնում 16 կետերից 13-ի մասին։ Այնուամենայնիվ, եկեք հավատանք Միրզոյանի խոսքերին՝ մտքում պահելով, որ Փաշինյանի թիմը սիրում է խաղալ թվերի հետ։ Այս հարցում գլխավորն այն է, որ, ինչպես արդեն մեկ անգամ չէ, որ ասվել է, մնացած կետերը ևկազմում են ամենաճգնաժամային պահ, քանի որ իրենց մեջ պարունակում են՝ Հայաստանի հիմնական օրենքում փոփոխություններ կատարելու Բաքվի պահանջը։
 
Շարունակելով վատ խաղի դեպքում լավ դեմք անել՝ Միրզոյանը հերթական անգամ փորձ է արել (այս անգամ շատ ալարկոտ ) խաղաղ գործընթացի ձգձգման մեղքը բարդել Ադրբեջանի վրա. «Ես մտածում եմ, որ մենք կարող էինք պայմանագրի մշակումը ավարտել և ստորագրել դեռ Բաքվում COP29 կլիմայական գագաթնաժողովից առաջ։ Ցավոք սրտի, դա տեղի չունեցավ, բայց մենք այժմ պատրաստ ենք դա անել կարճ ժամանակահատվածում: Կարելի է ասել, որ սա հույսի պահ է»:
 
Այնուհետև Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավարը հավելել է. «Ես կասեի, որ մենք շատ մոտ ենք (խաղաղ պայմանագրին-Խմբ.): Չնայած մեր երկու պետությունների և հասարակությունների ողբերգական անցյալին, թշնամության էջը շրջելու շանս կա»։
 
Դե ինչ, էջը շրջելը՝ իսկապես շատ կարևոր է, և դա հենց այն է, ինչ ուզում է Ադրբեջանը։ Սակայն էջը շրջելը՝ պարզապես ստորագրություն դնելը չէ, դա նշանակում է ստեղծել անհրաժեշտ պայմաններ նրա համար, որպեսզի ստորագրությունը հնարավոր լինի դրվել։ Հայաստանը առայժմ հրաժարվում էր նման պայմաններ ստեղծել, օրինակ՝ առաջարկելով հատված խաղաղ պայմանագիր կնքել։
 
Միրզոյանի հարցազրույցը ընդհանուր առմամբ՝ լույս չի սփռում խաղաղ կարգավորման կարգավիճակի վրա։ Դե ինչ, դիվանագետները հաճախ են օգտագործում լեզուն, որպեսզի թաքցնեն իրենց մտքերը: Իսկ միգուցե Հայաստանն ուղղակի ասելիք չունի խաղաղ պայմանագրի առումով, մասնավորապես սահմանադրության փոփոխության առնչությամբ, այստեղից էլ ճոռոմությունն ու երկիմաստությունը՝ արտաքին գործերի նախարարի պատասխաններում։