ԵՄ-ի առաքելությունը պահակության մեջ Եվ կրկին նույն Ռիտտերը

Հարավային Կովկասի լրատվական օրակարգում նորից փայլատակել է՝ Հայաստանում ԵՄ-ի հետախուզական առաքելության ղեկավար Մարկուս Ռիտտերի կերպարը, ով մասնակցել է Իջևանում հայ-վրացական համաժողովի պատվիրակների հետ հանդիպմանը և հանդես է եկել հայտարարություններով։
 
Ընդհանուր առմամբ, մենք սպասում էինք, որ ԵՄ-ի առաքելությունը ինչ-որ կերպ պետք է ձայն հանի այն ցնցումներում, որը հիմա տեղի է ունենում Հայաստանում. ղարաբաղյան կլանի ակտիվացում, Փաշինյանի և եկեղեցու միջև փոխադարձ մեղադրանքներ և վիրավորանքներ, ինչպես նաև իր հռետորաբանությունը կոշտացնելու Մոսկվայի միտում։ Եվ ահա Ռիտտերը խոսել է, և ոչ թե ինչ-որ մի տեղ, այլ վարչապետի փոքրիկ հայրենիքում։
 
Ելույթը, պետք է ասել, ուշագրավ է։ Դրանում Գերմանիայի ներկայացուցիչը, բացի հին պատմվածքները կրկնելուց, նաև ինչ-որ նոր բան է ասել։
 
«Առաքելությունը իր գործունեությունը սկսել է 2023 թվականի փետրվարին, երբ Ադրբեջանի զինված ուժերն արդեն առաջ էին շարժվել և մտել էին Հայաստանի որոշ տարածքներ։ Մենք դիտարկումներ ենք անցկացնում Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանի երկայնքով», - հայտարարել է ԵՄ-ի առաքելության ղեկավարը։
 
Այստեղ Ռիտտերը կրկնում է հայ քաղաքական գործիչների պատմվածքը այն մասին, որ Ադրբեջանը, իբր, 2022 թվականի սեպտեմբերին գրավել է Հայաստանի տարածքի մի մասը: Այս թեզի հետ ակնհայտորեն չի համաձայնվի Վարչապետ Փաշինյանը, ով հիանալի հասկանում է, որ անհնար էր խոսել Հայաստանի տարածքային ամբողջականության մասին այն պայմաններում, երբ Հայաստանն ինքը չէր ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը և նույնիսկ չի սկսվել սահմանազատման գործընթացը: Ինչպես դեռ 2023 թվականի հունվարին  տեղական հեռուստաալիքներին տված հարցազրույցում ասել է նախագահ Ալիևը, «սահմանը սահմանազատված չէ, ո՞վ ասաց, որ նա այնտեղով է անցնում, այլ ոչով թե այստեղով: Ես համարում եմ, որ այն անցնում է այստեղով»: Ի դեպ, հենց 2022 թվականի սեպտեմբերին պայմանական սահմանի վրա տեղի ունեցած մարտերից հետո էր, որ Փաշինյանը Պրահայում Եվրոպական քաղաքական համայնքի 1-ին գագաթնաժողովում շտապեց ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը 1991 թվականի սահմանների շրջանակներում: Այստեղ անհրաժեշտ է վերապահում անել՝ բառերով նա այն ճանաչեց, սակայն Հայաստանի հիմնական օրենքը շարունակում է պարունակել պահանջներ Ղարաբաղի նկատմամբ: Խիստ իմաստով՝ իրերի այս իրավիճակը դեռևս Ադրբեջանին լիակատար իրավունք է տալիս չճանաչել Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը։
 
«Մեր նպատակն է՝ նպաստել տարածաշրջանում խաղաղությանն ու կայունությանը՝ կանխելով լարվածությունը Ադրբեջանի հետ սահմանին։ Մենք նաև հաճախ այցելում ենք սահմանային բնակավայրեր, որոնք որոշ չափով տուժել են հակամարտությունից։ Մենք ուզում ենք մեր ներկայությամբ ապահովել անվտանգ միջավայր և վստահություն ներշնչել սահմանամերձ համայնքների բնակիչներին», - նաև ասել է Ռիտտերը։
 
Դե, սա հին երգ է։ Իրականում, եվրոպական առաքելությունը չի նպաստում որևէ խաղաղությանը, հակառակ դեպքում նա հայկական կողմին հեռու կպահեր բազմաթիվ զինված սադրանքներից։ Հատկապես Բաքվի կոշտ արձագանքն էր, այլ ոչ թե ԵՄ-ի առաքելության գործողությունները, որը պարզապես թաքնվում էր թփերի մեջ պայմանական սահմանին լարվածության սրման ժամանակ, որը մինչ օրս կանխել է՝ Հայաստանի զինված ուժերի զինված սադրանքները լիարժեք ռազմական գործողությունների վերածվելուն։
 
Սակայն Ռիտտերը չի հանդարտվում և շարունակում է ստել Մյունհաուզենի նման. «Օրինակ, երկու տարի առաջ Հայաստանի ԱԳՆ-ն մեզ խնդրեց դիտարկումներ անցկացնել Խաչիկ գյուղի տարածքում, քանի որ տեղեկություններ էին տարածվել, որ ադրբեջանցի  զինվորականները Նախչըվանից կրակեն բացում գյուղացիների վրա՝ խանգարելով գյուղատնտեսական աշխատանքներին, բայց երբ մենք սկսեցինք դիտարկումներ անցկացնել այս տարածքում՝ կանգնելով տեսանելի հեռավորության վրա, և հայտնաբերեցինք, որ ադրբեջանցի զինվորականները կրակ էին բացում  Նախչըվանից՝ կրակոցները դադարեցին»։
 
Կարելի է երկար ժամանակ ծախսել պարզաբանելու, թե ինչ է ասում, ավելի ճիշտ դուրս տալիս Ռիտտերը, սակայն դրա փոխարեն ես ուզում եմ պարզ հարց տալ. հաղթական ադրբեջանական բանակին ինչի՞ համար կրակ բացել գյուղացիների վրա։ Ոչ, եթե պետք է վռնդել չհրավիրված զինված հյուրերին, ապա, իհարկե, կարելի է նաև «գյուղացիների» վրա, և նախօրոք օդ, բայց սա ակնհայտորեն այդ դեպքը չէ։
 
«Սակայն այս ամենը իրականության հետ որևէ կապ չունի, մենք գաղտնի ծառայություն չենք, մեր միակ նպատակն է՝ կանխել լարվածությունը Հարավային Կովկասում և օգնել Հայաստանին, որպեսզի հայկական կողմը ունենա լավ դիրք բանակցային գործընթացում, որն ավելի արդյունավետ կլինի, եթե կրակոցներ չլինեն», - ասել է Ռիտտերը։
 
Այս արտահայտությունը պետք է գնահատել երկու կողմից։ Նախ, Ռիտտերը, մեղմ ասած, խորամանկում է, հերքելով առաքելության լրտեսական բնույթը, և սա, թերևս, նրա օրակարգի միակ կետն է, որը մենք գնահատել ենք. չէ որ ոչ մի հետախույզ չի խոստովանում նրանում, որ նա հետախույզ է։ Դրա հետ մեկտեղ առաքելության լրտեսական գործունեությունը բազմիցս լուսաբանվել է ադրբեջանական լրատվամիջոցներում, ներառյալ մեր կայքում։ Դրանով հանդերձ տեղեկատվությունը ստացվել էր իրավասու աղբյուրներից։
 
Իսկ ամենից շատ զարմացնում է Ռիտտերի անամոթ խոստովանությունը նրանում, որ ԵՄ-ի առաքելությունը հայկական կողմին  օգնում է «ունենալ լավ դիրք բանակցային գործընթացում»։ Այսինքն՝ Բրյուսելը սևով սպիտակի վրա խոստովանում է, որ բանակցային գործընթացում կանգնել է պարտված օկուպանտի և ագրեսորի կողմը։
 
Կարծես, թե Հայաստանում ներկայության համար պայքարը հասել է այնպիսի փուլի, որ ԵՄ-ն այլևս չի ամաչում իրեն ավելի բարձր գնով վաճառել ինչպես գործող իշխանությանը, այնպես էլ հայ հասարակությանը։ Բրյուսելը փորձում է ստեղծել նրա տեսիլքը, որ նրա բացակայության դեպքում իբր տեղի կունենա Ադրբեջանի ագրեսիա Հայաստանի դեմ։ Ըստ երևույթին, նրան ուժեղ հարված է հասցրել Երևանի համաձայնությունը խաղաղ պայմանագրի նախագծի այն կետին, որի համաձայն՝ երրորդ երկրների զինված ներկայացուցիչները չեն կարող գտնվել պետությունների միջև սահմանին։
 
Այս ամենը տեղի է ունենում այն ըմբռնման ֆոնին, որ, ընդհանուր առմամբ, ԵՄ-ի առաքելության գործունեությունը Հայաստանում ոչ լիովին օրինական է։ Ինչպես անցյալ տարվա դեկտեմբերին ընդգծել էր Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը, «առաքելության տեղակայումը համաձայնեցվել էր Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի, Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի, Եվրոպական Միության այն ժամանակվա խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի Պրահայում հանդիպման ժամանակ։ Այդ ժամանակ կողմերը պայմանավորվեցին, որ առաքելությունը կլինի կարճաժամկետ։ Սակայն, ինչպես տեսնում եք, այն ստացել է մշտական բնույթ, և դրա կազմը և մանդատի շրջանակը նույնպես ընդլայնվում են»։
 
Մարկուս Ռիտերի ելույթը հերթական անգամ հաստատեց ինչպես հայ-ադրբեջանական կարգավորման գործում ԵՄ-ի առաքելության ապակառուցողական բնույթը Հայաստանում և ընդհանուր առմամբ Եվրամիությունում, այնպես էլ Բրյուսելի մտավախությունները նրանում, որ Երևանը դուրս է գալիս Արևմուտքի ազդեցությունից՝ մտադրվելով լիովին կարգավորել հարաբերությունները Բաքվի և Անկարայի հետ։ Հաշվի առնելով, որ իր հետախուզական գործառույթի շնորհիվ առաքելությունն ունի ազդեցության որոշակի ռեսուրս երկրում, Փաշինյանը պետք է ուժեղացնի դրա նկատմամբ վերահսկողությունը։ Արդյոք կկարողանա դա անել, մնում է բաց հարց։