Կեղծիքի հոտ. Երևանը վրդովված է, Թբիլիսին ստուգում է Հայաստանը բացում է «կոնյակային ճակատ»

2025 թվականի մայիսի 13-ին, Երևանում Վրաստանի դեսպանատան մոտ անցկացվել է բողոքի ցույց։ Ալկոհոլային խմիչքների հայ արտադրողներն ու արտահանողները փակել են դիվանագիտական ներկայացուցչության մոտ գտնվող ճանապարհները՝ դժգոհություն հայտնելով վրացական իշխանությունների քաղաքականության փոփոխություններից, որոնք այսուհետև պահանջում են Վրաստան ներմուծվող բոլոր ալկոհոլային խմիչքների լաբորատոր ստուգումներ՝ անկախ նրանից, թե դրանք անմիջականորեն Վրաստան են մատակարարվում, թե անցնում են տարանցիկ։
 
Ալկոհոլային խմիչքների, այդ թվում նաև «հայկական կոնյակի» հայ արտադրողներն ու արտահանողները պնդում են, որ նոր կարգը խոչընդոտներ է ստեղծում հայկական արտադրանքով բեռնատարների Ռուսաստան անցնելու համար։ Ալկոհոլ տեղափոխող բեռնատարները մի քանի շաբաթ կանգնած են մնում հայ-վրացական սահմանին։ Սա, իր հերթին, հանգեցնում է բազմամիլիոն վնասների ինչպես արտադրողների և արտահանողների, այնպես  էլ տրանսպորտային ընկերությունների համար։
 
Բողոքի ակցիայի մասնակիցներից մեկը՝ Հայկ Շահնազարյանը, լրագրողներին հայտնել է, որ Վրաստանում կանգնեցնում են ոչ բոլոր հայկական ընկերությունների բեռնատարները։ Ներկա ժամանակ Վրաստանի մաքսային տերմինալում լռվել մնացել են միայն չորս ընկերության տրանսպորտային միջոցներ։
 
Ցուցարարները հանդիպել են Հայաստանում Վրաստանի դեսպան Գիորգի Շարվաշիձեի հետ։ Ցուցարարներին խոստացել են, որ պաշտոնական Թբիլիսին հանդես կգա հայտարարությամբ։
 
Բայց ինչպիսին էլ լինի այդ հայտարարությունը՝ ակնհայտ է հետևյալը։
 
Առաջինը, հայ-վրացական սահմանը հատող ալկոհոլային խմիչքների որակի նկատմամբ իրոք կան հարցեր։ Երկրորդը, կա ռիսկ, որ անորակ արտադրանքը կարող  է մուտք գործել վրացական սպառողական շուկա։
 
2023 թվականին նմանատիպ իրավիճակ էր ստեղծվել՝ «հայկական կոնյակ» տեղափոխող բեռնատարների հերթերի հետ կապված։ Միայն այդ ժամանակ դա տեղի ունեցավ ոչ թե հայ-վրացական, այլ վրաց-ռուսական սահմանին։ 2023 թվականի մարտ-ապրիլից Ռուսաստանի մաքսային ծառայությունը սկսել էր վերահսկել Հայաստանից ներմուծված կոնյակի բոլոր խմբաքանակները։ Նման միջոցառումներ ձեռնարկվել էին Հայաստանի Հանրապետությունից ռուսական շուկա կեղծ ալկոհոլի մատակարարման բազմաթիվ դեպքերից հետո, ինչին արձագանքել էր «Ռոսալկոգոլկարգավորումը»։
 
Մասնավորապես, «Ռոսալկոգոլկարգավորման» փոխտնօրեն Ելենա Աֆանասենկոյի կողմից ստորագրված նախազգուշացնող փաստաթղթում ասվում էր կոնյակի երեք ապրանքանիշերի՝ «Հայկական կոնյակ ԱԳԳ»-ի, «Հայկական կրեպոստ 8 տարեկան հնեցում»-ի և «Հայկական կոնյակ 5 տարեկան»-ի շրջանառությունն ու գնումը դադարեցնելու անհրաժեշտության մասին։ Այս խմիչքներում փորձաքննությունը հայտնաբերել է համեմունքներ, ֆենոլային միացություններ, ինչպես նաև «ոչ կոնյակային ծագումով» սպիրտներ, այլ կերպ ասած՝ սովորական էժան սպիրտ, հնարավոր է նույնիսկ տեխնիկական։
 
Ռուսաստանի մաքսային ծառայությունը, վերահսկողություն իրականացնելով Վրաստանով տարանցիկ տեղափոխվող «Հայկական կոնյակի» խմբաքանակների նկատմամբ, կարող էր, ստուգման արդյունքների հիման վրա, որոշում կայացնել ապրանքն ուղարկել լաբորատոր փորձաքննության։ Մեքենաները մեկ շաբաթից մինչև մեկ ամիս կանգնած էին մնում անցակետում՝ սպասելով արդյունքներին։ Շատ հաճախ լաբորատոր վերլուծությունները հաստատում էին, որ «հայկական կոնյակի» անվան տակ փորձում էին Ռուսաստան ներմուծել կեղծ ապրանքներ, և արդյունքում «կոնյակը» հետ էր վերադարձվում։
 
Բայց 2023 թվականին հայերը չսկսեցին պիկետել Երևանում Ռուսաստանի դեսպանատունը պահանջելով, որ իրենց արտադրանքը թույլատրվի անցկացնել առանց լաբորատոր վերլուծության, ինչպես հիմա անում են Վրաստանի դեսպանատան մոտ։ Ինչո՞ւ։ Չէ որ ռուսական իշխանությունների պահանջները և Վրաստանի իշխանությունների ներկայիս պահանջները՝ շատ բանում նման են։ Հնարավոր է, որ իր դերն է խաղացել այն փաստը, որ 2023 թվականին հայ ազգայնականները հույս ունեին, որ Ռուսաստանը «պաշտպան կկանգնի» Ադրբեջանի տարածքում իր վերջին օրերն ապրող անջատողական «արցախի» մնացորդներին, իսկ ավելի ուշ՝ անջատողական ռեժիմի ղեկավարության շարքերից ռազմական հանցագործների «տարհանման» գործում ռուս զինվորականների օգնության վրա։ Հետևաբար, այդ ժամանակ Հայաստանում Ռուսաստանի նկատմամբ որևէ «ալկոհոլային դժգոհություն» չկար։
 
Չնայած Ռուսաստանի իշխանությունների կողմից ձեռնարկված բոլոր վերահսկողության միջոցառումներին՝ Ռուսաստան մատակարարվող «Հայկական կոնյակի» որակը էապես չի բարելավվել։
 
2024 թվականի օգոստոսի 20-ին, ուժեղացված ստուգումների սկսվելուց ավելի քան մեկ տարի անց, «Հակակոնտրաֆակտ» ասոցիացիան հրապարակել է մի հետազոտություն, որի համաձայն՝ ռուսական խանութներում վաճառվող «հայկական կոնյակների» գրեթե 90%-ը ճանաչվել է առողջության համար վտանգավոր։
 
Վերլուծության համար գնվել էր տասը խոշորագույն հայկական արտադրողների ավելի քան 20 ապրանքանիշերի «կոնյակի» 200 նմուշ։ Նմուշները գնվել են Ռուսաստանի դաշնային ցանցերի մեծ մասի խանութներից և վերլուծության են ուղարկվել Գարեջրագործության, ոչ ոգելից խմիչքների և գինու արդյունաբերության համառուսաստանյան հետազոտական ինստիտուտի անկախ լաբորատորիա։
 
«Դրանցից 177-ում, այսինքն՝ 89%-ում՝ 10 նմուշից 9-ում հայտնաբերվել են խախտումներ։ Իսկ գրեթե կեսում հայտնաբերել են ոչ խաղողային ծագում ունեցող սպիրտներ։ Իսկ խաղողային ծագում ունեցող սպիրտները՝ դա հենց նա է, ինչից, փաստորեն խմիչքը կոնյակ է դարձնում։ Միայն 23 նմուշ է լիովին համապատասխանել ԳՕՍՏ-երին և Ռուսաստանի Դաշնության օրենսդրությանը», - նշվում է հետազոտության մեջ։
 
Այդ տվյալների հիման վրա «Հակակոնտրաֆակտ» ասոցիացիան դիմումներ է ուղարկել՝ գլխավոր դատախազություն, Դաշնային մաքսային ծառայություն և «Ռոսալկոգոլտոբակկոնտրոլ»-ը՝ խնդրելով ուժեղացնել Հայաստանից ալկոհոլային խմիչքների ներմուծման վերահսկողությունը՝ հաշվի առնելով Վրաստանի տարածքով տարանցումը, ինչպես նաև սահմանափակել անորակ ալկոհոլի շրջանառությունը մեծածախ և մանրածախ առևտրում։
 
Ռուսաստանի մաքսային ծառայողները սկսել են ավելի մանրակրկիտ ստուգել «Հայկական կոնյակը», կանգնեցնելով խմբաքանակները, դրանք ուղարկելով  փորձաքննության և ավելի հաճախ մերժելով ներմուծումը։ Խնդիրներ սկսվեցին այն հայ գործարարների համար, ովքեր կեղծ ապրանքներ էին արտադրում տեխնիկական սպիրտից, ջրից, ներկանյութերից և համեմունքներից։
 
Հարց ծագեց. ի՞նչ անել կեղծ ապրանքների մերժված խմբաքանակների, ինչպես նաև արտադրության համար արդեն գնված «հումքի», ապակե տարաների, պիտակների և սարքավորումների հետ։
 
Ինչպես հայտնի է, «ձեռներեցական եռանդը» հայ ժողովրդի ներկայացուցիչների արյան մեջ է։ Այդ թվում նաև վերը նշված հանցագործ «կոնյակագործների»։ Եվ եթե չի հաջողվել կեղծ ապրանքներ մատակարարել «ռուս եղբայրներին», ովքեր 2023 թվականին «արցախ» նախագծի փլուզումից հետո շատ հայ ազգայնականների համար դարձել են «բոլորովին ոչ եղբայրներ», ապա ինչո՞ւ չփորձել «սաղեցնել» այս ապրանքը «վրացի եղբայրների» վրա։
 
Այդպես հնարավոր դարձան միանգամայն հետաքրքիր սխեմաներ։ Հայաստանից Վրաստան մատակարարվեց «հայկական կոնյակի» մի խմբաքանակ, որի մի մասը իրենից ներկայացնում էր ակնհայտ կեղծիք՝ հնարավոր է, արդեն մեկ անգամ հետ վերադարձրած ռուսական մաքսային ծառայության կողմից։ Վրաստանի տարածքում տեղի էր ունենում խմբաքանակի «տարաբաժանում». քիչ թե շատ «պետքական» մասը ուղարկում էին Ռուսաստան, իսկ մնացածը՝ առողջության համար վտանգավոր սուռոգատը՝ «սաղեցնում էին« Վրաստանի ներսում։
 
Մանավանդ որ դրա նկատմամբ պահանջարկ կար զբոսաշրջիկների հոսքի կողմից, այդ թվում նաև Ռուսաստանից։
 
Արդյունքում, Վրաստանում վաճառվող գրեթե ամբողջ «հայկական կոնյակը» ամենացածր որակի կեղծվածք է։ Եթե նույնիսկ Ռուսաստանում, բոլոր վերահսկողության միջոցառումներից հետո, մատակարարումների 90%-ը անորակ է հայտնվում, ապա կարելի է պատկերացնել, թե ինչ է մնում Վրաստանի տարածքում։
 
Իրավիճակը վտանգավոր է դարձել ինչպես Վրաստանի քաղաքացիների, այնպես էլ զբոսաշրջիկների առողջության և կյանքի համար։ Հետևաբար, Հայաստանից ներմուծվող բոլոր ալկոհոլային արտադրանքի լաբորատոր վերահսկողություն մտցնելու վերաբերյալ Վրաստանի իշխանությունների որոշումը՝ հիմնավորված քայլ է։ Այն ուղղված է սպառողների՝ թե՛ վրացիների, թե՛ երկիր այցելողների պաշտպանությանը։
 
Իսկ ժամանակն է, որ հայ արտադրողներն ու «Հայկական կոնյակի» արտահանողները  լրջորեն զբաղվեն իրենց արտադրանքի որակով։ Եվ սկսեն մաքրել շուկան կեղծարարներից սեփական միջավայրում։
 
Հավանաբար Երևանում Վրաստանի դեսպանատան մոտ ճանապարհները փակողների թվում կային նաև նրանք, ովքեր մինչև վերջերս զբաղվում էին հանցավոր բիզնեսով և «Հայկական կոնյակի» անվան տակ արտահանման համար կեղծ ապրանքներ էին մատակարարում։
 
Հատկանշական է նաև, որ նույն արտադրողները երբեք բողոքի ցույց չեն արել ԵՄ-ի երկրների դեսպանատների մոտ։ 2043 թվականից ի վեր հայկական արտադրանքի համար արգելված է «կոնյակ» անվանման օգտագործումը։ Ֆրանսիան, պնդելով աշխարհագրական նշման պաշտպանության վրա, ընդգծում է, որ կոնյակը կարող է արտադրվել բացառապես իր տարածքում։ Սակայն հայ արտադրողները դժգոհություն չեն հայտնում Փարիզի հասցեին, և, ըստ երևույթին, չեն պատրաստվում։
 
Վլադիմիր Ցխվեդիանի, Վրաստան, հատուկ Caliber.Az-ի համար