Բաքու - Աբու Դաբի. Վստահության ռազմավարություն Խազար Ախունդովի վերլուծությունը

Հայրենական արտահանման դիվերսիֆիկացման և ներդրումների ներգրավման քաղաքականության շրջանակներում՝ Ադրբեջանը վերջին տասնամյակում զգալի առաջընթաց է գրանցել Պարսից ծոցի երկրների հետ համագործակցության մեջ: Այս ուղու վրա երկար տարիներ է, ինչ մեր երկրի առաջատար գործընկեր է հանդիսանում Միացյալ Արաբական Էմիրությունները (ՄԱԷ) . ՄԱԷ-ի գործարար շրջանակները առանձնակի ակտիվություն են ցուցաբերում «կանաչ» էներգիայի, զբոսաշրջության, ենթակառուցվածքային նախագծերի համատեղ գործարար ձեռնարկումներում: Գործարար գործընկերության ամրապնդմանը նպաստող հերթական քայլը դարձավ՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի Էմիրաթներ կայացած այցը՝  ՄԱԷ-ի նախագահ Շեյխ Մոհամմեդ բին Զայեդ Ալ Նահյանի հրավերով:
 
Արաբական Միացյալ Էմիրությունները առաջին երկրներից մեկն է (1991 թվականի դեկտեմբերի 26-ին), որը ճանաչեց Ադրբեջանի պետական անկախությունը, և այդ ժամանակվանից ի վեր Բաքվի և Աբու Դաբիի միջև հարաբերությունները կառուցվում են՝ փոխադարձ հարգանքի, համաշխարհային և տարածաշրջանային քաղաքական օրակարգի հիմնական հարցերի վերաբերյալ ընդհանուր մոտեցումների ամուր հիմքի վրա։ Երկու բարեկամ պետությունները հաջողությամբ համագործակցում են միջազգային մակարդակով, այդ թվում նաև ՄԱԿ-ի հարթակներում, Չմիավորման շարժման մեջ և Իսլամական համագործակցության կազմակերպությունում։ Կասկած չկա, որ երկկողմ կապերի կայունությունն ու դինամիկ բնույթը նաև պայմանավորված են երկու երկրների ղեկավարների միջև անկեղծ բարեկամությամբ. այսպիսով, Ադրբեջանի նախագահը մինչ օրս վեց անգամ այցելել է ԱՄԷ, իր հերթին ԱՄԷ-ի նախագահը երեք այց է կատարել մեր երկիր։ Այս հանդիպումները եղել են միանգամայն արդյունավետ. 2024 թվականի հունվարին ստորագրվել է ռազմավարական գործընկերության  մասին փոխըմբռնման հուշագիր, իսկ 2025 թվականի սեպտեմբերին ուժի մեջ է մտել՝ Համապարփակ ռազմավարական գործընկերության վերաբերյալ համատեղ հռչակագիրը։ Ընդհանուր առմամբ, երկրների միջև ստորագրվել է ավելի քան 50 երկկողմ փաստաթուղթ, որոնք ընդգրկում են քաղաքական, տնտեսական, էներգետիկ, մարդասիրական և մշակութային ոլորտները։
 
Նշենք, որ երկու բարեկամ պետությունների ղեկավարների հերթական հանդիպումը կայացել է դեկտեմբերի 17-ին Աբու Դաբիում, որտեղ նախագահները մասնակցել են «Ապագայի խաղեր 2025»-ի ամենամյա գլոբալ սպորտային մրցաշարի բացման արարողությանը: Այս ամենամյա գլոբալ սպորտային մրցաշարը անցկացվում է երկու փուլով՝ սպորտի ֆիզիկական ձևերում մրցումներ և մասնակիցների թվային խաղերում հմտությունների գնահատում: «Հաջորդ սերնդի մարդիկ։ Խաղացեք ձեր ապագայով» կարգախոսի ներքո կազմակերպված մրցաշարին մասնակցում են տարբեր երկրների մարզիկներ, որոնք մրցում են ընդհանուր առմամբ 11 մարզաձևերում:
 
Անկասկած, Ադրբեջանի նախագահի ներկայիս այցը ԱՄԷ իր լուման կներդնի՝ 2025 թվականի հուլիսի 9-ի Համապարփակ տնտեսական գործընկերության համաձայնագրի իրականացման արագացման մեջ: Մասնավորապես, պետությունների ղեկավարների զրույցի ընթացքում ընդգծվել է՝ Ադրբեջանի և ԱՄԷ-ի միջև ռազմավարական գործընկերության վրա հիմնված երկկողմ հարաբերությունների հաջող զարգացումը բոլոր ոլորտներում, այդ թվում նաև տնտեսության, էներգետիկայի (ներառյալ վերականգնվող էներգիան), մշակույթի, մարդասիրական և այլ ոլորտներում, ինչպես նաև կայացել է մտքերի փոխանակում համագործակցության հեռանկարային ոլորտների շուրջ։
 
Այստեղ տեղին է նշել, որ վերջին տարիներին երկու երկրների գործարար խմբերը ակտիվորեն մասնակցում են բիզնես ֆորումներին, մասնագիտացված ցուցահանդեսներին, համաժողովներին, տարբեր մակարդակների համատեղ հանդիպումներին՝ այս բազմապրոֆիլային հարթակները օգտագործելով առևտրատնտեսական և ներդրումային կապերը ընդլայնելու համար: Հայրենական գյուղատնտեսական և արդյունաբերական արտահանման խթանման ուղղությամբ միանգամայն ինտեսիվ աշխատանք է տարվում Ադրբեջանի  տնտեսության նախարարությանը և դրա կառուցվածքային ստորաբաժանման՝ Արտահանման և ներդրումների խրախուսման գործակալության (AZPROMO) գծով. առևտրային առաքելությունների, մարկետինգային միջոցառումների և գովազդի շնորհիվ՝ հայրենական պարենային և այլ ապրանքները «Made in Azerbaijan» միասնական ապրանքանիշի ներքո ակտիվորեն գովազդվում են ԱՄԷ առևտրի ցանցերում: Այս ամենը նպաստում է փոխադարձ առևտրի համեմատաբար արագ աճին. այսպես, այս տարվա հունվար-հոկտեմբերին երկրների միջև ապրանքաշրջանառությունն աճել է ավելի քան 80%-ով՝ հասնելով 147,49 միլիոն դոլարի: Սակայն, եթե ուշադրություն դարձնել տարանցիկ և վերաարտահանման ծավալների վրա՝ համատեղ առևտրային նախաձեռնությունները զգալիորեն ծավալուն են. այսպես, այս տարի մեր երկրների միջև տարանցիկ բեռնափոխադրումները աճել են ավելի քան 20%-ով:
 
Զգալիորեն զարգացել են Ադրբեջանի և ԱՄԷ-ի միջև զբոսաշրջային կապերը. ինչին նպաստել են Բաքվի և Աբու Դաբիի՝ Դուբայ և Շարժա քաղաքների միջև ուղիղ չվերթների աճը, վիզային ընթացակարգերի պարզեցումն ու թվայնացումը: Այսպիսով, ԱՄԷ-ի ազգային ավիափոխադրողների շաբաթական ուղիղ չվերթների թիվը հասել է մոտավորապես 28-ի, իսկ ադրբեջանական ավիաընկերություններինը՝ 14-ի: Այս առումով միանգամայն նշանակալի էր 2024 թվականը, երբ ԱՄԷ-ից մեր երկիր զբոսաշրջիկների թիվը կազմել է  շուրջ 49 հազար, իսկ Էմիրաթները այցելած ադրբեջանցի ճանապարհորդների թիվը գերազանցել է 115 հազարը:
 
Սակայն, երկկողմանի գործարար օրակարգի ամենակարևոր վեկտորը, ըստ երևույթին, ներդրումային համագործակցության զգալի աճն է։ Ադրբեջանում գրանցված է ԱՄԷ կապիտալով ավելի քան 420 ընկերություն, որոնք գործում են արդյունաբերության, գյուղատնտեսության և վերամշակման, տրանսպորտի, շինարարության, առևտրի, ծառայությունների ոլորտներում։ Մեր հարաբերությունների ընթացքում ադրբեջանական բիզնեսը Էմիրաթների տնտեսության մեջ ներդրել է մոտ 1 միլիարդ դոլար, իր հերթին ԱՄԷ-ն մեր երկրում ներդրել է 3,3 միլիարդ դոլար։
 
Վերջին տարիներին մեր երկրների միջև նկատվող ներդրումային դինամիկայի աճը մեծապես կապված է վերականգնվող էներգիայի ոլորտում բազմաթիվ համատեղ նախագծերի իրականացմամբ։ Էներգետիկան ընդհանուր առմամբ մնում է Ադրբեջանի և ԱՄԷ-ի գործընկերության անկյունաքարը, և Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերության (SOCAR) և Աբու Դաբիի ազգային նավթային ընկերության (ADNOC) միջև հաստատվել են ամուր կապեր նավթի և գազի հատվածում։ Սակայն երկու երկրները ոչ պակաս արդյունավետ համագործակցություն են հաստատել «կանաչ» էներգիայի ոլորտում։ ԱՄԷ-ի առաջատար «Masdar» ընկերության հետ գործընկերության արդյունքում 2023 թվականի հոկտեմբերին Ադրբեջանում շահագործման հանձնվեց 230 ՄՎտ հզորությամբ «Գարադագ» արևային էլեկտրակայանը: Այդ արևային էլեկտրակայանը հաշվարկված է տարեկան 500 միլիոն կիլովատտ-ժամ էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար և ավելի քան 200 հազար տոննայով կնվազեցնի ածխաթթու գազի արտանետումները: Անցյալ տարվա հունիսին «Masdar» ընկերությունը սկսեց վերականգնվող էներգիայի արտադրության երեք կայանների շինարարությունը՝ մոտ 1 միլիարդ դոլար ներդրումային արժեքով և հազար մեգավատ ընդհանուր հզորությամբ. Նեֆթչալայի Բանկա ավանում 315 ՄՎտ հզորությամբ, Բիլասուվարում 445 ՄՎտ հզորությամբ և Աբշերոն-Գարադաղում 240 ՄՎտ հզորությամբ կայան: Ակնկալվում է, որ այս էլեկտրակայանները կարտադրեն տարեկան միջինը ավելի քան 2,3 միլիարդ կՎտ/ժ էլեկտրաէներգիա, ինչը, իր հերթին, թույլ կտա տարեկան խնայել 496 միլիոն խորանարդ մետր բնական գազ և կկանխի ավելի քան 943,000 տոննա մթնոլորտային արտանետումներ: «Masdar»-ի և «SOCAR»-ի նախագծերի համատեղ պորտֆելը ներառում է նաև երկու գիգավատ ընդհանուր հզորությամբ ծովային քամու էներգիայի նախագծերի իրականացման հնարավորություն, իսկ ապագայում «կանաչ» ջրածնի և ամոնիակի, ինչպես նաև սինթետիկ մեթանի արտադրության հնարավոր նախաձեռնումներ: «Masdar» ընկերությունը համագործակցում է նաև Ադրբեջանի երկաթուղիների ՓԲԸ-ի հետ՝ շարժակազմի (rolling stock) ապաածխածնացման և բեռնափոխադրումների լոգիստիկայի միջոցների ոլորտում:
 
Սակայն, վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների հատվածը միակը չէ ներդրումների ներգրավման համար: Շատ կարևոր է նշել, որ Ադրբեջանի ներդրումային հոլդինգի և Աբու Դաբիի զարգացման հոլդինգային ընկերության կողմից ստեղծված համատեղ ներդրումային հիմնադրամը նախադրյալներ է ստեղծում՝ ոչ նավթային ոլորտում մի շարք առաջնահերթ նախագծերի համաֆինանսավորման համար: «Համատեղ ներդրումային հիմնադրամը, իր 1 միլիարդ դոլարի ֆինանսական կարողություններով հանդիսանում է ամենակարևոր բիզնես գործիքներից մեկը, և ներկայումս բանակցություններ են ընթանում հիմնադրամի գծով մի շարք նախագծերում ներդրումներ կատարելու վերաբերյալ», - ասել է Ադրբեջանի տնտեսության նախարար Միքայիլ Ջաբարովը՝ վերջերս Բաքվում Արաբական պետության ազգային օրվա առթիվ կազմակերպված ընդունելության ժամանակ: Նախարարը հիշեցրել է, որ այս տարվա սեպտեմբերին Բաքվում անցկացված առաջին «Ադրբեջանի միջազգային ներդրումային ֆորումում» Էմիրաթների «Modon Holding» ընկերության հետ՝ քաղաքաշինության ոլորտում 5 միլիարդ դոլարի ներդրումային նախագծի համագործակցության մասին պայմանագիր է ստորագրվել։ Այս նախաձեռնությունը նախատեսում է Բոյուքշոր լճի շուրջ ժամանակակից ափամերձ գոտու ստեղծում, որը կներառի առողջապահական, առևտրի, կրթական և հյուրանոցային օբյեկտներ: