Երրորդ Ռեյխը Երրորդ Հանրապետությունում Շարունակում ենք վերլուծել Ալբերտ Իսակովի նյութը

Կանադայում բնակվող հայտնի վիդեոբլոգեր, բաքվեցի Ալբերտ Իսակովը նախօրեին ՝ «Հայաստանի առաջին նախագահ Տեր-Պետրոսյանը և հայոց համազգային շարժման իրական նպատակները» վերնագրով շատ հետաքրքիր տեսանյութ է հրապարակել։ Տեսանյութը իրենից ներկայացնում է 1993 թվականի հուլիսի 23-ին՝ «Երկրապահ» ահաբեկչական կազմակերպության անդամների հետ հանդիպման ժամանակ Հայաստանի առաջին նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթի ձայնագրությունը։ Թարգմանությունն ու հնչունավորումը կատարել է ինքը՝ հայերենին լավ տիրապետող Ալբերտ Իսակովը։
 
Այս նյութը, նախ և առաջ, հետաքրքիր է նրանով, որ հերքում է Ղարաբաղում անջատողական շարժման իբր պաշտպանական շարժառիթների և դրա հետ կապված Հայաստանում «ազգային ազատագրական» շարժման մասին հայկական կողմի նարատիվները, ինչպես նաև բացահայտում է հայկական գաղափարախոսության գերիշխող նացիստական էությունը։ Այնուամենայնիվ, եկեք Հայաստանի առաջին նախագահի թեզերին ծանոթանանք առաջին շուրթերից։
 
«Եթե ամեն ինչ չսկսվեր 1988 թվականին, ապա այսօր Ղարաբաղը չէր լինի։ Մենք աշխատանք կազմակերպեցինք, ստեղծեցինք ջոկատներ։ Փորձ ձեռք բերեցինք։ Հայաստանն ու Արցախը լիովին մաքրվեցին այլ ազգերից։ Կրկնում եմ, սա վեց հարյուրամյա խնդիր է։ Դրա նշանակությունը հայ ժողովուրդը կզգա ևս 600 տարի սրանից հետո»,- իր ուղերձի սկզբում հայտարարում է Տեր-Պետրոսյանը։
 
Թե հատկապես ինչ նկատի ունի Տեր-Պետրոսյանը վեց հարյուրամյա խնդիր ասելով, դժվար է ասել՝ հաշվի առնելով հայոց պատմության հսկայական քանակությամբ լեգենդները, սակայն հեշտ է կռահել լեյտմոտիվը՝ ըստ երևույթին, սա որոշակի ժամկետ է, երբ վերջին առասպելական «հայոց թագավորությունը տապալվել է թուրքերի ձեռքով»։ Բայց թող մեզ չշեղեն այս «էքսկուրսները» մտացածին հայոց պատմության մեջ։ Հիմնական ուղերձը, և այն ժամանակվա Հայաստանի ղեկավարը այն հնչեցրել է բավականին հստակ՝ կայանում է նրանում, որ «Հայաստանն ու Արցախը լիովին մաքրվել են այլ ազգերից»։ Վերլուծության արժանի հետաքրքրաշարժ նկատողություն, այդպես չէ արդյո՞ք։ Սակայն չշտապենք, հիշենք և շարունակենք կարդալ, քանի որ Տեր-Պետրոսյանը զարգացնում է իր ադրբեջանատյաց միտքը. «Պատկերացրեք, եթե այսօր Հայաստանում լինեին այլ ազգերի 170 հազար ներկայացուցիչներ, ովքեր այստեղ էին մինչև 1988 թվականը, ապա այսօր մենք պետություն չէինք ունենա։ Մենք ի վիճակի չէինք լինի պաշտպանել մեր հյուսիսային և արևելյան շրջանները։ Առավել ևս, մենք այստեղ կստանայինք երեք նոր խնդիր։ Հիշեք, որ երեք շրջաններում ադրբեջանցիները մեծամասնություն էին կազմում։ Դրանք են Վարդենիսը, Մասիսը և Ամասիան։ Եվ ահռելի թիվ էին կազմում Զանգեզուրի գոտում։ Եվ այս խնդիրը լուծված է։ Սա մեզ երկնքից որպես նվեր չի եկել: Այս խնդիրը լուծեց մեր շարժումը, մեր ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարը, Հայաստանի համազգային շարժումը և նրա ռազմական թեւը, ինքնապաշտպանության մեր ստորաբաժանումները, Երկրապահի մեր ջոկատները։ Նույնն է նաեւ արցախում։ Այսօր արցախի ողջ տարածքը և շատ ավելին գտնվում է հայերի ձեռքում»։
 
Այ հենց այստեղ արդեն հարկավոր է կանգ առնել: Մեր աչքի առաջ ունենք տեսագրված ապացույց, որտեղ Հայաստանի առաջին նախագահն անձամբ խոստովանում է էթնիկ զտումների  հարցում։ Առանձնակի զզվանք է առաջացնում «ինքնապաշտպանության ջոկատներ» բառակապակցությունը։ Երբ հայերը դիմում են Ղարաբաղում «ինքնապաշտպանության ջոկատներին», դա թեև սուտ է հանդիսանում, բայց այնուամենայնիվ տեղավորվում է «ադրբեջանցիների կողմից ճնշված Ղարաբաղը» քարոզչական մոդելի մեջ։ Սակայն նույնիսկ հայկական քարոզչության տեսանկյունից միանգամայն անհեթեթ է թվում հայկական ինքնապաշտպանական ջոկատների առկայությունը Հայաստանում։ Ինչու են  դրանք հարկվոր եղել հանրապետությունում, որտեղ հայերը խորհրդային իշխանության ջանքերով մեծամասնություն էին կազմում։ Այնուամենայնիվ, Տեր-Պետրոսյանը մեր հարցին պատասխանում է շատ անկեղծ. դրանք պատժիչ ջոկատներ էին, որոնց նպատակը եղել է տեռորը և Խորհրդային Հայաստանի տեղական ծագում ունեցող  ադրբեջանական բնակչության արտաքսումը։
 
Շարունակում ենք լսել։
 
«Երկրորդը։ Եթե այս շարժումը ժամանակին չսկսվեր, Ադրբեջանում ապրող 500.000 հազար հայերը, եթե անգամ ֆիզիկապես չոչնչացվեին, կվերածվեին պատանդների, որոնք կդառնային ամենահզոր լծակ նրա համար, որպեսզի Հայաստանին ծնկի բերել։ Այդ հայերը փրկվեցին, նրանցից 300 հազարը ապաստան գտան Հայաստանում, իսկ 10 տարի հետո նրանք կդառնան 1 միլիոն կամ նույնիսկ մեկուկես միլիոն»,- երևակայում է Հայաստանի առաջին նախագահը՝ հավելելով. «Սա ազգային մասշտաբի խնդիր է, որը լուծված է մեր շարժումով»։ Այստեղ Տեր-Պետրոսյանը կանխագուշակում է ապագայի արդար հարցը՝ հանուն ինչի՞ հարկավոր է եղել կորցնել հզոր հայկական սփյուռքը Ադրբեջանում։ Տեր-Պետրոսյանի խարդախ վարկածով, իրենք՝ Բաքվի հայերը, իբր կվերածվեին գերի ստրուկների։ Լավ արդարացում «միացումի» փլուզման դեպքում, որը այնուամենայնիվ տեղի ունեցավ 30 տարի անց: Խորամանկ լևանտացին հավանաբար ինչ-որ բան կանխազգացել է ոչ միայն 1998-ին, երբ գրում էր իր հայտնի հոդվածը, այլ արդեն 1993-ին։ Սակայն, նույնիսկ նրա հմուտ միտքը չէր կարող հաշվարկել, որ 300 000-ը չեն վերածվի միլիոնի և առավել եւս մեկուկես միլիոնի։ Ռեսուրսներից զուրկ, այն էլ Ղարաբաղի օկուպացրած տարածքները պահպանել ստիպված Հայաստանը չդարձավ հայերի համար օրհնված հող՝ այդ երկրից ամբողջ երեսուն տարի միայն ձգտում էին հեռանալ։ Ինչպես մեկնաբանում է ինքը՝ Ալբերտ Իսակովը, հարցնելով Տեր-Պետրոսյանին. «Ինչպե՞ս են վերաբերվել տեղի հայերը բաքվեցի հայերին, նրանցից քանի՞սն են մնացել Հայաստանում, և ինչպե՞ս են նրանք հետագայում օգնել լուծել ազգագրկան խնդիրը»։
 
Ուշադրության է արժանի նաև Տեր-Պետրոսյանի երրորդ թեզը, որը նա ինքն անվանել է գլխավոր. «Մենք միշտ դիվանագիտության հետ օգտագործել ենք ռազմական գործողություններ։ Մինչև հիմա մեզ դա հաջողվել է։ Այստեղ կատարվել է ոսկերչական աշխատանք։ Եթե շարունակենք նույն ոգով, ապա մեր հաջողությունը բաց չենք թողնի։ Մենք օրակարգից հանեցինք Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի թեման։ Հիմնական հարցը՝  պատերազմը դադարեցնելն է, հաստատել կայուն խաղաղություն և արդեն  նման պայմաններում նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ։ Եթե հարկավոր լինի 20 տարի, 30 տարի՝ անցկացնել բանակցություններ Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջ։ Իսկ այս ընթացքում կապահովվի Ղարաբաղի բնակչության անվտանգությունն ու կենսագործունեությունը, նրա տնտեսության զարգացում կլինի, նրա բնակչությունը կկրկնապատկվի, և մենք կհասնենք մեր վերջնական նպատակին»։
 
Կարծում ենք՝ մանրամասնություններին տրվելու անհրաժեշտություն չկա,  բավական է արձանագրել, որ Տեր-Պետրոսյանը իր բոլոր հաշվարկներում սխալվել է։
 
Իսկ եթե հանրագումարի բերենք, ապա Տեր-Պետրոսյանը իր ելույթում բացահայտ խոստովանում է, որ Հայաստանն ինքն է նախաձեռնել առաջին զինված հակամարտությունը Հարավային Կովկասում, իրականացրել է ադրբեջանցիների էթնիկ զտումներ ինչպես Հայաստանում, այնպես  էլ Ղարաբաղում։ Բացի այդ, նրա ելույթը հագեցած է նացիստական գաղափարախոսությանը բնորոշ հայեցակարգերով, որոնք գործնական գործողությունների հետ մեկտեղ,  ցույց են տալիս.  Որ Հայաստանում այդ գաղափարախոսությունը դարձել է գերիշխող և պաշտոնական։ Շատ հետաքրքիր է, թե ինչպես կարձագանքեն այս տեսանյութին ԵՄ-ի ֆունկցիոներները, որոնք առայժ դեռ ներկայացնում են լիբերալ ճամբարը։ Դա նրանց մոտ կառաջացնի արդյո՞ք սրտախառնության զգացմունք, թե՞ նրանք, երկակի ստանդարտների լավագույն ավանդույթի համաձայն՝ ձեռքերը թափ կտան: Ենթադրում եմ, որ  երկրորդ սցենարն  առավել հավանական է։ Չէ՞ որ աշխարհի նրանց պատկերում այն ամենը, ինչ ուղղված է մուսուլմանների, հատկապես թուրքերի դեմ, արդեն լավ է։
 
Տեր-Պետրոսյանի ելույթը հանդիսանում է՝ Հայաստանում ողջ «ժողովրդավարական շարժման» առաքելության՝ Խորհրդային Միության փլուզման և Ղարաբաղի օկուպացիայի խտացված արտահայտություն։ Այո, պաշտոնական միջոցառումներին սովորաբար ավելի դիվանագիտորեն հանդես եկող Տեր-Պետրոսյանը, այստեղ՝ ռազմական հանցագործների շրջապատում, որոշել է ավելորդ անկեղծություն դրսևորել։ Թվում է, թե պատմությունն ինքն է տպավորել հայ նացիզմի այս ստոր արարքը, որպեսզի երեսուն տարի անց այն կանգնեցվի մեր ժամանակակիցների դատին։ Ինչպիսի հաջողություն է, որ այս նացիստ հանցագործը դեռ կենդանի է և հետևում է ոչ միայն իր կյանքի գործի փլուզմանը, այլ նաև իր անձնական խայտառակությանը։
 
Դու ի՞նչ կասես սրան՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյան։