Հայաստանը և ինքնիշխանության պատրանքը Ֆորպոստից մինչև ֆարս

Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) գործադիր մարմնի անդամ Արտակ Զաքարյանը ամպագոռգոռ հայտարարություն է արել, որը աբսուրդի գովերգից բացի այլ կերպ չես անվանի։Այսպես , նա գործող իշխանություններին մեղադրել է անկախությունը կորցնելու մեջ. «Մենք  իրական անկախությանը հրաժեշտ տվեցինք 2018 թվականին՝ Սերժ Սարգսյանի դեմ արտաքին ուժերի աջակցությամբ կազմակերպված իշխանությունը զավթելու գործողության հետ»։
 
Եզրակացությունը, անշուշտ, ցնցող է իր հիմարությամբ, բայց, նախքան այն գնահատելը, մեջբերենք մի քանի պահեր այս վայ ճառախոսի կենսագրությունից։
 
Այսպես, Արտակ Զաքարյանը, Երևանի պետական համալսարանի մաթեմատիկական կիբեռնետիկայի և հետազոտությունների ավտոմատացման ֆակուլտետի շրջանավարտ է, իրեն դիրքավորում է և՛ որպես քաղաքագետ, և՛ որպես հավատարիմ ու ճշտակատար «հանրապետական»։ Երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողմից գլխավորվող կուսակցությունում նա զբաղեցրել է տարբեր պաշտոններ՝ սկսած ՀՀԿ-ի մամուլի և հասարակության հետ կապերի ծառայության ղեկավարից։ Սակայն, ունենալով այնպիսի լուրջ հովանավոր, ինչպիսին «Չեբուրաշկա» մականունով Սարգսյանն է՝ Արտակը արագ հասավ հաջողության և դարձավ Սփյուռքի նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, իսկ ավելի ուշ՝ Ազգային ժողովի պատգամավոր ՀՀԿ-ից՝ նշանակվելով արտաքին հարաբերությունների մշտական խորհրդարանական հանձնաժողովի նախագահ։ 2017 թվականի ապրիլին նա նույնիսկ նշանակվել էր Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարի առաջին տեղակալ։
 
Ով կարող էր դառնալ Զաքարյանը , եթե Սարգսյանն մնար իշխանությանը՝ կարելի է միայն գուշակել։ Իսկ փաստը հանդիսանում է այն, որ հիմա նա ոչ ոք է։ «Հեղափոխությունից» հետո Արտակը զրկվեց կարիերայի սանդուղքով բարձրանալու հնարավորությունից, ինչի պատճառով նա այնպիսի անձնական հակակրանք է զգում Փաշինյանի և նրա թիմի նկատմամբ, որ կորցրել է ախորժակը։ Ոստի և զարմանալի չէ, որ նա պարզունակ կերպով խեղաթյուրում է փաստերը՝ փորձելով ստեղծել իրականությունից հեռու պատկեր։
 
Իրականությունն, իր հերթին, կայանում է նրանում, որ Հայաստանի անկախության կորուստը սկսվել է 2018 թվականից շատ առաջ և այդ նույն շրջանակների լիակատար աջակցությամբ, որոնց պատկանում է Զաքարյանը։ Եթե ավելի կոնկրետ, ապա այս հանրապետության իրական կախվածությունը արտաքին ուժի կենտրոններից առաջացել է դեռ ղարաբաղյան կլանի ձևավորման ժամանակահատվածում, որը վերջնականապես ամրապնդվեց Ռոբերտ Քոչարյանի Երևան գալու հետ։
 
2000-ականների սկզբին, պետական պարտքի դուրս գրված մասի փոխարեն Ռուսաստանին փոխանցվեցին Հայաստանի տնտեսության առանցքային ձեռնարկությունները՝ սկսած էլեկտրացանցերից և գազային ենթակառուցվածքներից մինչև հեռահաղորդակցության ընկերություններն ու գործարանները։ Սա տեղի էր ունենում այսպես կոչված «պարտքը սեփականության դիմաց» սխեմայով, որտեղ Մոսկվան էր թելադրում պայմանները։ Հայաստանը փաստորեն հրաժարվեց իր տնտեսական ինքնիշխանությունից՝ վերածվելով Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի տնտեսական կցորդի։
 
Ռուսաստանի առանցքային քաղաքական գործիչներից մեկը՝ Բորիս Գրիզլովը այն ժամանակ միանշանակ հայտարարեց. «Հայաստանը հանդիսանում է Ռուսաստանի ֆորպոստ Հարավային Կովկասում»։ Ո՛չ Քոչարյանը, ո՛չ Սարգսյանը, ո՛չ էլ Հայաստանի ղեկավարությունից որևէ մեկը չփորձեցին հերքել այս նվաստացուցիչ սահմանումը։ Առավել ևս, նրանք դա հպարտությամբ կրկնում էին՝ Մոսկվայից կախվածությունը ընկալելով որպես բնական վիճակ։ Հազիվ թե Զաքարյանը այս ամենի մասին մոռացել է։ Այլ բան է, որ նա միտումնավոր սլաքները տեղափոխում է Փաշինյանի և նրա թիմի վրա։

Հիշելով Սարգսյանի ժամանակների արտաքին քաղաքականության մանևրների մասին, արժե մեջբերել նաև հետևյալ փաստը, որը թվագրվում է 2013 թվականին։ Մի քանի տարիների ընթացքում Հայաստանի ղեկավարությունը բացահայտ հայտարարել է՝ ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրելու իր ձգտումների մասին, և բոլոր փաստաթղթերն արդեն նախապատրաստվել էին, ընթացքի մեջ էր վերջնական համաձայնեցումները։ Բայց ամեն ինչ փոխվեց սեպտեմբերին Վլադիմիր Պուտինի հետ Սարգսյանի հանդիպումից հետո։ Առանց խորհրդարանի հետ քննարկումների, հանրային երկխոսության և հստակ բացատրությունների՝ Սարգսյանը հրաժարվեց եվրաինտեգրումից և հայտարարեց Կրեմլի կողմից բացարձակապես վերահսկվող նախաձեռնությանը՝ Եվրասիական տնտեսական միությանը Հայաստանի միանալու մասին։
 
Եթե սա արտաքին թելադրանքի օրինակ չէ, ապա այդ դեպքում ի՞նչը կարելի է համարել անկախության կորուստ։ Երկիրը իր սեփական աշխարհաքաղաքական ընտրությունից  հրաժարվեց՝ Մոսկվայի քաղաքական «հավատարմության» դիմաց։ Բայց հասկանալի պատճառներով Զաքարյանը նախընտրում է չհիշել Սերժ Սարգսյանի նախագահության ժամանակ նման բացահայտ խայտառակ պահերը։ Նրա առջև դրված է բոլորովին այլ առաջադրանք։
 
Հայաստանը այսօր՝ իրական ինքնիշխանության բազմաթիվ ատրիբուտներից զրկված երկիր է։ Նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմա տատանվում է տարբեր ուժային կենտրոնների միջև, բայց այս կախվածության ակունքները ամենևին էլ 2018 թվականին չեն։ Այն իր արմատներով հեռանում է տասնամյակներ, երբ Երևանում անվերապահորեն իրագործվում էին Մոսկվայի հրամանները, երբ Հայաստանի ղեկավարությունը կամավոր դիմում էր զիջումների, միայն թե մնա Կրեմլի «պահունակում»։