Մոսկվայի «տրոյական ձին» Երևանի համար Կհաղթահարի՞ Փաշինյանը փորձությունը։

Մոսկվայի և Երևանի միջև արագ վատթարացող հարաբերությունների ֆոնին ավելի ու ավելի ակնհայտ են դառնում այն ախտանիշները, որ Կրեմլը հող է նախապատրաստում 2026 թվականի հունիսին Հայաստանում նախատեսված խորհրդարանական ընտրություններին միջամտելու համար։

Ամեն դեպքում, սա այն եզրակացությունն է, որը կարելի է անել Ռուսաստանի հայերի միության ղեկավար Արա Աբրահամյանի կողմից ռուսական լրատվական գործակալություններից մեկի հետ զրույցում արված շատ պերճախոս հայտարարություններից։ Մասնավորապես, նա հայտարարել է իր պատրաստակամության մասին աջակցելու Հայաստանի ընդդիմադիր ուժերին և նպաստելու ներկայիս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին հակառակ քաղաքական ուժերի համախմբմանը խորհրդարանական ընտրություններում։

«Չնայած ես մտադիր չեմ մասնակցել առաջիկա ընտրություններին, այնուամենայնիվ, կօգտագործեմ իմ բոլոր հնարավորությունները՝ օգնելու համար միավորել առողջ ուժերը, որոնք ունակ են հետևողականորեն և հայրենիքի հանդեպ սիրով օգտագործել իրենց ունեցած տնտեսական և մարդկային ներուժը, այդ թվում՝ սփյուռքը՝ հանուն Հայաստանը վերածննդի», - պաթոսով ասել է նա Աբրահամյանը՝ հիմնավորելով իր մտադրությունը նրանով, որ «Փաշինյանի կառավարությունը կորցրել է Ղարաբաղը, երկրի ամենակարևոր օբյեկտների նկատմամբ վերահսկողությունը փոխանցում է օտարերկրացիներին, մեծացնում է Հայաստանի պարտքը, նպաստում է գների բարձրացմանը» և այլն, և այլն։

Մի խոսքով, մեղադրելով ներկայիս իշխանություններին բոլոր մահացու մեղքերի մեջ, նա Նիկոլ Փաշինյանին ներկայացրեց որպես գրեթե բոլոր հայերի թշնամի, ինչը լիովին տեղավորվում է ռուսական շահերի խճանկարում։ Պարզ ասած, Մոսկվան, օգտագործելով Աբրահամյանին որպես խոսափող, անուղղակիորեն հասկացրեց ներկայիս Հայաստանի իշխանություններին, որ մտադիր է միջամտել առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին՝ հետագա սցենարով, որը, դժվար թե Հայաստանի ներկայիս ղեկավարության սրտով լինի։

Սկզբունքորեն, Կրեմլի նման քայլը լիովին կանխատեսելի էր։ Փաշինյանի կողմից առաջ մղվող արևմտամետ օրակարգի ֆոնին, որը խթան ստացավ Երկրորդ Ղարաբաղյան պատերազմում Հայաստանի պարտությունից հետո, Երևանի և Մոսկվայի միջև հարաբերությունների աստիճանը կայուն և արագ մոտենում է Ֆարենհայտի սանդղակով 0-ի։

Ավելին, Երևանը անվտանգության համաձայնագրեր է ստորագրել ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի հետ, և Մոսկվան դա գնահատել է որպես Հարավային Կովկասում իր ազդեցությանը սպառնացող ուղղակի սպառնալիք։ Այդ պատճառով Երևանի նկատմամբ վերահսկողությունը պահպանելը Կրեմլի համար աշխարհաքաղաքական գոյատևման հարց է, քանի որ Հայաստանի կորուստը որպես ռուսական ֆորպոստ նշանակում է Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի ներկայության ավարտ և ի դեմս ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի՝ նրա մրցակիցների ուժեղացում։

Հետևաբար, տրամաբանական եզրակացությունն այն է, որ Կրեմլը ամեն ինչ կանի Փաշինյանին ավելի հավատարիմ դեմքով փոխարինելու համար, նույնիսկ եթե խնդրի գինը լինի Հայաստանում ներքաղաքական իրավիճակի անկայունացումը։

Ինչ վերաբերում է Աբրահամյանի անձին, որին վստահվել է «տրոյական ձիու» առաքելությունը, նրա հաղթաթուղթը ռուսական իստեբլիշմենթի հետ նրա երկարատև և սերտ կապերն ու Կրեմլի նկատմամբ հավատարմությունն են։ Տարբեր աղբյուրներից ստացված տեղեկությունների համաձայն՝ նա ակտիվորեն ներգրավված է հայկական սփյուռքի մոբիլիզացման գործում՝ Ռուսաստանի շահերից ելնելով, և աջակցում է Փաշինյանին ընդդիմադիր քաղաքական ուժերին։ Բացի այդ, նա շատ բարեկամական հարաբերություններ ունի հայ հոգևորականության բարձրագույն ղեկավարության հետ։ Այս ամենը միասին գործունեություն ծավալելու անսահմանափակ հնարավորություններ է բացում նրա համար, որի վերջնական արդյունքը, ըստ Մոսկվայի ծրագրի, պետք է լինի Հայաստանում իրավիճակի անկայունացումը ընտրությունների նախաշեմին։ Այստեղ Կրեմլի և Փաշինյանի քաղաքական հակառակորդների նպատակներն ու խնդիրները միանշանակ և լիովին համընկնում են։

Սակայն հարցն այն է, թե արդյոք Ռուսաստանը կկարողանա իրականացնել նման սցենար։ Մի կողմից, հայ հասարակության մեջ դժգոհություն կա Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունից։ Բայց մյուս կողմից, Հայաստանի քաղաքացիների մեծամասնությունը իրենց ազգային անվտանգությունն ու տնտեսական զարգացումը կապում է Արևմուտքի, այլ ոչ թե Ռուսաստանի Դաշնության հետ։ Բացի այդ, ռուս գործակալների մասնակցությամբ ուղղակի միջամտության կամ քաղաքական սադրանքի փորձերը կարող են ոտքի հանել հասարակությանը, մինչև և ներառյալ փողոցային մոբիլիզացիա։ Եվ Ռուսաստանի Դաշնության անցյալի փորձը այս ուղղությամբ չի կարելի հաջողված անվանել։

Հիշենք, որ անցյալ տարվա սեպտեմբերին Politico-ն գրել էր, որ Ռուսաստանը վեց մարդ է հավաքագրել Հայաստանում իշխանությունը տապալելու համար. «ՀՀ դատախազությունը հայտարարել է, որ Մոսկվան վճարել և մարզել է ապստամբների մի խումբ, որը այս տարվա սկզբին փորձել է տապալել Հայաստանի արևմտամետ կառավարությունը: Իրավապահ մարմինների տվյալներով՝ անվտանգության ուժերը բացահայտել և կասեցրել են հավանական դավադրությունը»: Այն ժամանակ Կրեմլը, իհարկե, հերքեց իր մասնակցությունը այս փաստին: Մասնավորապես, Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան կտրականապես հերքեց այս տարբերակը՝ հնարավոր համարելով դրանում արևմտյան ծառայությունների մասնակցությունը:

«Մի շարք հայ պաշտոնատար անձանց ձգտումը՝ շրջանառության մեջ դնել Հայաստանի քննչական կոմիտեի հաղորդագրությունը պետական հեղաշրջման փորձի կանխարգելման մասին՝ այնտեղ ռուսական հետք գտնելու հույսով, աբսուրդային է և չի դիմանում որևէ քննադատության», - ասել է նա։

Այս տարվա հունիսին Նիկոլ Փաշինյանը հայտնեց «սրիկաների կողմից ձախողված պետական հեղաշրջման» մասին, որի հետևում, ըստ նրա, տեսանելի է ռուսական հետք։ Ռուս միլիարդատեր Սամվել Կարապետյանի վերջերս ձերբակալությունը Երևանում՝ իշխանությունը զավթելու կոչերի հոդվածով, տեղավորվում է այս շրջանակում։ Այսինքն՝ որքան էլ ռուսական կողմը հերքի իր մասնակցությունը Հայաստանում իշխանափոխության փորձերին, փաստերը հակառակն են ասում։ Իսկ դրանք, ինչպես գիտենք, համառ բաներ են։

Ամփոփելով վերը նշվածը՝ կան բոլոր հիմքերը ենթադրելու, որ ռուսական կողմի համար այդքան էլ հեշտ չի լինի իրականացնել հերթական քաղաքական արկածախնդրությունը Հայաստանում հետևյալ գործոնների պատճառով. նախ, հայ հասարակությունը քաղաքականապես ավելի հասուն է դարձել, և Փաշինյանը, չնայած քննադատություններին, մնում է լեգիտիմ առաջնորդ՝ երկրի ներսում կայուն աջակցություն ունեցող։ Երկրորդ, Երևանի արևմտյան գործընկերները կարող են մեծացնել Ռուսաստանի Դաշնության վրա ճնշումը՝ կանխելու համար Արևմուտքին հավատարիմ վարչապետի և նրա թիմի անկումը։

Այնպես որ գալիք տարում փորձության կենթարկվի Հայաստանի իշխանությունների երկիրը արտաքին միջամտությունից պաշտպանելու ընդունակությունը: Եվ դրանից, թե արդյոք նրանք կհանձնեն այս քննությունը, կախված է 2026 թվականի ամռան գլխավոր ինտրիգի՝ Հայաստանում խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքը։