Առաքելությունը անխռով է Մարկուս Ռիտերի հարցազրույցի հետքերով

Անցյալ շաբաթ Հայաստանում ԵՄ-ի քաղաքացիական առաքելության ղեկավար Մարկուս Ռիտերը կարճ, ինը րոպեանոց հարցազրույց է տվել ՍիվիլՆեթի հայկական YouTube ալիքին։ Ծրագրի հաղորդավարը շողոքորթող ձայնով գերմանացուն տալիս էր ընդհանուր բնույթի հարցեր՝ նրան առաջարկելով պատմել, թե ինչ է իրենից ներկայացնում առաքելությունը, իսկ եթե ավելի ստույգ՝ նա ինչ, հակառակ հայության ակնկալիքներին, չի հանդիսանում։ Լրագրողը խուսափում էր սուր պահերից, թեև նրա խորամանկորեն կկոցած աչքերը՝ գերմանացուն զրույցի վերջում բացահայտ անակնկալ էին խոստանում։ Ինչը և տեղի ունեցավ... Բայց ամեն ինչի մասին հերթականությամբ:

Ռիտերը սկսեց առաքելության նպատակի մասին պատմելով, որն, ըստ նրա խոսքերի, «հանդիսանում է՝ 2022 թվականի հոկտեմբերին Պրահայում մեկնարկած խաղաղ գործընթացին աջակցելու և ադրբեջանա-հայկական սահմանին լարվածությունը նվազեցնելու անհրաժեշտություն»։ Այստեղ նախկին գերմանացի, իսկ այժմ եվրոպացի ոստիկանը մի անճշտություն է թույլ տվել՝ Պրահայի պայմանավորվածությունները նախատեսել էին ընդամենը երկամսյա առաքելություն, որն անցյալ տարվա հոկտեմբերից դեկտեմբեր մնալով Հայաստանում, իր գործառույթը համարել է կատարված։ Իսկ այն առաքելությունը, որն այսօր բազմապատկված է իրականացվում, ԵՄ-ի կողմից ուղարկվել է բացառապես հայկական կողմի խնդրանքով և Բաքվի հետ չի համաձայնեցվել։

Հարկ է նշել, որ զրույցի ընթացքում առաքելության ղեկավարը մի քանի անգամ ընդգծել է, որ այն կրում է բացառապես քաղաքացիական բնույթ։ Նրա գործառույթների մեջ է մտնում հայ-ադրբեջանական սահմանի (պայմանական-խմբ.) պարեկությունը և տեսածի մասին զեկույցները Բրյուսել ուղարկելը։ Եվրոպական առաքելության խնդիրներից մեկն է նշվում նաև «հակամարտությունից վնասված» գյուղերի պարեկությունը, այնտեղ ապրող մարդկանց մասին տեղեկությունների պարզաբանումը՝ նրանց առողջությունը, տրամադրությունը և, հնարավորության դեպքում, բարեկեցիկ ապագայի նկատմամբ վստահության և հույսի ներշնչումը (և այդ մասին նույնպես զեկուցում են Բրյուսելին - խմբ.): Եվ, վերջապես, երրորդ ուղղությունը՝ վստահության ձևավորումն է։ Դրանով հանդերձ Ռիտերը չի ճշտել, թե վստահությունը ում և ում միջև։ Բայց, ըստ երեւույթին, ենթադրվում է, որ հայերի և ադրբեջանցիների միջև։

Այս տեղում հայ հաղորդավարը շտապել է խոսք մեջ գցել Երասխում (Արազդայան) տեղի ունեցած միջադեպի՝ փոխհրաձգության, իբր «երկու վիրավոր հնդկացիների» և այն մասին, որ առաքելությունը այնտեղ է ուղարկել իր երկու ներկայացուցիչներին։ Դրանով հանդերձ, միանգամայն նրբանկատորեն չփորձելով ճշտել հյուրի գնահատականը։ Մինչ այս պահը ընդհանրապես սկսել է զգացվել, որ ԵՄ-ն Հայաստանում որևէ մեկին խստիվ արգելել է հետաքրքրվել առաքելության որևէ կարծիքների առնչությամբ։ Թեև, հարցազրույցի ամենասուր հատվածի՝ գնահատականների մասին կխոսենք քիչ հետո։

Այնուհետև Ռիտերը կիսվել մի շարք հետաքրքիր տեխնիկական մանրամասներով: Առաքելությունը տեղակայված է Եղեգնաձորում (Քեշիշքենդ-խմբ.) և ունի 6 «առաջադեմ կենտրոններ». փաստորեն Եղեգնաձորում, Գաֆանում, Գյորուսում, Ջերմուկում (Իսթիսու), Մարտունիում (Գեդեքլեր) և Իջևանում (Քարվանսարայ): Ռիթերի խոսքով, նախատեսված ընդհանուր 103 հոգանոց քանակակազմից տեղում առայժմ աշխատում են մոտ 60-ը։ Եվ նրանք դեռ ամբողջությամբ չեն ձևավորել «առաջադեմ բազա»։ Առայժմ գործում են միայն Գյորուսի, Ջերմուկի (Իսթիսու) և Մարտունիի (Գեդեքլեր) կենտրոնները։

Առաքելության ղեկավարը պատմել է նաև, որ նրա անդամներից ոչ բոլորն են մոնիտորինգով զբաղված՝ 103 հոգուց միայն կեսն է զբաղվելու պայմանական սահմանի անմիջական պարեկությամբ, մնացածը՝ վարչական հաստիք է. մարդկային ռեսուրսներ, մատակարարում, ֆինանսներ, լոգիստիկա, տրանսպորտ, բուժաշխատող, մամուլի քարտուղար, քաղաքական խորհրդական։ «Նաև անվտանգությունը, ես պետք է հոգ տանեմ իմ մարդկանց մասին», - շտապել է զուսպ ավելացնել գերմանացին: Հաղորդավարը պատասխանել է բազմանշանակալից «ըհը»-ով, որում կարդացվում էր անհամաձայնություն՝ ըստ երևույթին, այն փաստով, որ ԵՄ-ի առաքելությունը ավելի շատ մտահոգված է սեփական, քան հայերի անվտանգությամբ:

Իսկ հետո լրագրողը մոտեցել է հայերին շատ անհանգստացնող՝ Բաքվի հետ առաքելության հաղորդակցության հարցին։ Ինչին Ռիտերը վճռականորեն հայտարարել է, որ առաքելությունը Հարավային Կովկասում ԵՄ-ի հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարի միջոցով Բաքվին ծանուցում է սահմանի երկայնքով թրև եկող որոշ պարեկների մասին: Դա արվում է նրա համար, որպեսզի խուսափել թյուրիմացություններից ու վտանգավոր իրավիճակներից, ինչպես նաև վստահություն ձևավորելու համար։

Ուշագրավ է, որ հաղորդավարը, հարցեր տալով, կարծես թե ինքն է նախապես պատասխանել դրանց, որն ավելի շուտ մատնել է առաքելության կողմից այս հեռարձակման պատվերի մասին։ Նրա կազմակերպիչներին, ըստ երեւույթին, հարկավոր է եղել արձագանքել հայ հանրության մակաբուծական մասի նյարդայնացած աղաղակներին։ Ուրեմն, լրագրողը կիսահարցական, կիսահաստատորեն նշել է, որ ԵՄ-ի առաքելությունը ամենևին էլ պարտավոր չէ յուրաքանչյուր սահմանային միջադեպի առնչությամբ հրապարակային հայտարարություններ անել։ Եվ Ռիտերը նրա հետ համաձայնվել է՝ նշելով, որ դա անկողմնակալության պահանջ է։ Այնուհետև գերմանացին ևս մեկ անգամ հնչեցրել է վստահություն ստեղծելու մասին իր սիրելի թեզը։ «Մենք չենք կարող հապճեպ հայտարարություններ անել այն բաների (իրադարձություններ - խմբ.) մասին, որոնք չենք կարող հաստատել։ Դա կփչացնի մեր համբավը»,- հայ ունկնդիրներին վշտացրել է գերմանացի սպան։ «Մենք պարտավոր ենք խուսափել հապճեպ հայտարարություններից»,- ամփոփել է առաքելության ղեկավարը։

Ահա այս վերջինը Ռիտերը բերանից դուրս է տվել ակնհայտ անզգուշությամբ և հապճեպ՝ հակառակ հենց նոր հայտարարած համոզմունքի, քանի որ հայ հաղորդավարին տվել է հիանալի հնարավորություն վերջապես խախտել նրբության սահմանները և իր դիմացինի երեսին նետել հետևյալ դիտողությունը. «Մարտ ամսին Դուք ասացիք, որ ԵՄ-ի առաքելությունը կարելի է հաջողված համարել, եթե գարնանը Ադրբեջանը չհարձակվի Հայաստանի վրա…»: Սա արտահայտելով, մինչ այդ ամեն եվրոպականի հանդեպ պատկառանքի նմուշ լրագրողը, բավականին աննրբանկատ կերպով չարամիտ հայացքը հառեց Ռիտերին, ով սկսեց տեղում շուռումուռ գալ։

Բայց անակնկալը, ակնհայտորեն, բեմադրական էր։ Զրույցի տրամաբանությունը հուշում էր, որ բոլոր հարցերը նախապես քննարկված են եղել՝ գերմանացուն խիստ անհրաժեշտ էր արտահայտվել այն թեմայի շուրջ, որը վաղուց տանջում էր իրեն։ Դե, իսկ լրագրողը այս դեպքում պարզապես օգտվել է եվրոպացի միսիոների ազնիվ աչքերին նայելու հնարավորությունից։

Եվ առաքելության ղեկավարը հուզմունքով ասել է. «Այդ մեջբերումը... նախ հարցազրույց չէր, այլ ոչ պաշտոնական զրույց գերմանացի լրագրողների խմբի հետ։ Սա չի եղել մեր կողմից գնահատական... Ինձ հարցրին, թե ինչի՞ց են վախենում մարդիկ (էսկալացիայից վնասված գյուղերում – խմբ.)։ Սա եղել է իմ պատասխանը, այլ ոչ թե գնահատականը։ Այն, ինչ մենք լսել ենք այդ գյուղերում ապրող մարդկանցից, բայց ոչ ԵՄ-ի կողմից իրավիճակի գնահատականը»։

Դե ինչ արած, մեզ մոտ էլ, իհարկե, ինչպես հայերի մոտ, կան ԵՄ-ի առաքելության գործունեությանը առնչվող հարցեր։ Սակայն մենք գոհացուցիչ ենք համարում այն փաստը, որ եվրոպացիները վերջապես գիտակցել են կողմնակալ հռետորաբանության անընդունելիությունը։ Բացի այդ, Ռիտերը, լինելով գերմանացի, այնուամենայնիվ չի ուզում նվագակցել ֆրանսիական ջութակին։ Կարելի է որոշակի զգուշությամբ արձանագրել, որ ԵՄ-ի առաքելությունը ոչ ամբողջությամբ է «պառկել» Փարիզի տակ։

Շարունակելով կովկասյան ուղու վրա ֆրանս-գերմանական հիպոթետիկ դիմակայության թեման՝ նշենք երեկ տեղի ունեցած երկու հետաքրքիր իրադարձություն։ Առաջինը՝ Հայաստանի պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանի գլխավորած պատվիրակությունը ուղևորվել է Ֆրանսիա։ Ինչպես նաև մամուլում հայտնվել են Երեւանին ֆրանսիական 50 զրահափոխադրիչներ մատակարարելու մասին հրապարակումներ։

Եվ դրա հետ զուգահեռ, Հայաստանի նախագահ Վահագն Խաչատրյանը Բեռլինում իր գերմանացի գործընկերոջ՝ Ֆրանկ-Վալտեր Շտայնմայերի հետ հանդիպմանը հայտարարել է, որ «Հայաստանը հավատարիմ է մնում տարածաշրջանում երկարաժամկետ խաղաղության և կայունության հաստատման դիրքորոշմանը, ինչպես նաև հարևան երկրների հետ առանց նախապայմանների հարաբերությունների նորմալացման գործընթացին»։ Սա նշանակում է արդյոք, որ հայկական կողմն այլևս չի խոսի «ղարաբաղցի հայերի իրավունքների և անվտանգության հարցում միջազգային մասնակցության մասին», դեռ այնքան էլ պարզ չէ։

Միանգամայն հնարավոր է, որ արևմտյան գործընկերների կողմից՝ տեղում Բաքվի դիրքերի ամրապնդման գիտակցման և Փարիզի կայուն ապակառուցողական ֆոնին՝ Բեռլինը շտապում է իր վրա վերցնել առաջատար դերը խաղաղ գործընթացի եվրոպական ուղու վրա։

Սակայն, ինչպես ասում է Մարկուս Ռիտերը, սա մեր կողմից գնահատական չէ, այլ ընդամենը զգուշավոր ենթադրություն։ Եվ իրոք, դեռ վաղ է գնահատական տալ։ Հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է այնպիսի անկանխատեսելի դերակատարին, ինչպիսին Հայաստանն է։