Արեւմուտքը կայծ է մոտեցնում Հարավային Կովկասի վառոդին Հինգ փորձագիտական կարծիքներ՝ Caliber.Az-կայքում

Հայ դիպուկահարի սադրիչ կրակոցը խնդիրներ է ստեղծել՝ առանց այդ էլ Երևանի մեղքով տեղապտույտ անող բանակցային գործընթացի համար։ Դրանով հանդերձ, արտաքին դերակատարների կողմից դրդված Հայաստանը չի ցանկանում գոնե մեկ րոպե խորհել, թե ինչի կարող են հանգեցնել պայմանական սահմանին իր սադրանքները։ Չէ որ ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը կոշտ պատասխան է տալու հայկական կողմի նման գործողություններին։

Հետևաբար ինչի՞ են փորձում հասնել Հայաստանն ու նրա հետևում կանգնած ուժերը: Այս հարցին պատասխանելու համար Caliber.Az-ի խմբագրությունը խնդրել է արտասահմանյան փորձագետներին։

Գերմանացի լրագրող և քաղաքագետ Եվգենի Կուդրյացի կարծիքով, խաղաղության մասին Հայաստանի բոլոր խոսակցությունները դատարկ դուրս եկան։

«Այստեղ կան նաև բազմաթիվ արտաքին դերակատարներ, ովքեր կցանկանային մասնակցել միջնորդի դերում։ Սակայն, կարծում եմ, որ հենց հատկապես այստեղ ոչ մի արտաքին օգնականներ պետք չեն։ Յուրաքանչյուր նման միջնորդը առաջին հերթին հետապնդում է իր շահերը, որոնք կարող են հակասել կողմերի կարծիքներին»,- նշել է քաղաքագետը։

Պատահականությունները բացառվում են, կրակոցը սահմանին հավանաբար եղել է պլանավորված, վստահ է Կուդրյացը։

«Ամենայն ակներևությամբ, սա իրավիճակը ցնցելու և խաղաղ պայմանագրի ստորագրումը անորոշ ժամանակով հետաձգելու Երևանի ևս մեկ փորձ է։ Բացի այդ, հայկական կողմն արդեն սկսել է Ադրբեջանին մեղադրել հարձակման մեջ, ինչը նույնպես Երևանի գործելաձևի ոգով է։ Այս միջադեպին միջազգային հանրության գնահատականը պետք է լինի հնարավորինս սթափ և կշռադատված։ Բայց, չնայած ոչ մի հանգամանքի, պետք չէ հետաձգել խաղաղ պայմանագրի համաձայնեցման և ստորագրման ընթացակարգերը։ Այս պահը ճակատագրական է երկու երկրների համար և չի կարելի բաց թողնել այն։ Հետևաբար դիվանագիտության դերը չափազանց կարևոր է, չպետք է հետևել նրանց, ովքեր փորձում են իրավիճակը ապակայունացնել մեծ զինված հակամարտության սանձազերծման ուղղությամբ»,- ասել է Է. Կուդրյացը։

Ռուսաստանցի քաղաքագետ, բլոգեր, «Poistine» պորտալի գլխավոր խմբագիր Ռուսլան Այսինի խոսքով, Հայաստանը արդեն վաղուց ինքնուրույն չէ իր որոշումներում։

«Ի դժբախտություն ինքնին իր համար՝ նա կորցրել է իր սուբյեկտիվությունը, և այժմ, երբ արտաքին դերակատարները շահագրգռված չեն նրանում, որպեսզի տարածաշրջանում պահապանվի հանգստություն՝ Հայաստանին սկսել են օգտագործել որպես գործիք։ Հատկապես արտաքին սցենարիստներն են Երևանին հրում սադրանքների։ Սակայն Հայաստանը խաղում է ինքն իր դեմ՝ պարզ է, որ բարգավաճելու համար նրան շտապ պետք է խաղաղություն և տնտեսական զարգացում, այլ ոչ թե ռազմական էսկալացիա»,- նշել է Ռ. Այսինը։

Ուկրաինացի ռազմական փորձագետ, «Տեղեկատվական դիմադրություն» խմբի ռազմաքաղաքական տեսաբան Ալեքսանդր Կովալենկոն հայտարարել է, որ երբեք չի կասկածել Հայաստանի իրական մտադրություններում։

«Ինչպես էլ նա դրսևորի իր խաղաղ մտադրությունները և խաղաղ պայմանագիրը ստորագրելու պատրաստակամությունը՝ ես չեմ հավատացել դրան։ Քանի որ նույնիսկ սահմանազատման հարցերը չեն լուծվել, ի՞նչ խաղաղություն կարող է լինել նման իրավիճակում։ Արժե ուշադրություն դարձնել նաև հաղորդագրությանը այն մասին, որ Ադրբեջանի ԶՈՒ-ի պատասխան հարվածի հետևանքով զոհվածները՝ «Երկրապահ» կազմավորման անդամներ են։ Այս կազմավորումը տեղակայված է պայմանական սահմանի երկայնքով և Երևանի հետ համաձայնությամբ։ Կառույցի կարգավիճակը ինչ-որ իմաստով արձակում է Հայաստանի ձեռքերը, այդ թվում նաև սադրանքներ կազմակերպելու ուղղությամբ։

Մյուս կողմից, եթե Երեւանը ցանկանար հանգստություն սահմանին, նա թույլ չէր տա՝ սահմանին վատ վերահսկվող զինված կազմավորումների տեղակայումը։ Այնպես որ այստեղ ամեն ինչ ակնհայտ է: Հնարավոր է, որ այս սադրանքները հանդիսանում են խաղաղ պայմանագրի ստորագրումը հետաձգելու միասնական սցենարի մաս, և գուցե նույնիսկ ավելի վատ՝ սա այն բանի ցուցանիշն է, որ ռեւանշիստական ուժերն ի վիճակի են խաթարել խաղաղության կնքման շուրջ իրական բանակցությունները»,- ասել է Ա. Կովալենկոն։

Իսկ իսրայելցի քաղաքագետ, լրագրող, «Սոխնուտ» Համաշխարհային հրեական գործակալության պատվավոր դեսպան Ռոման Գուրևիչի կարծիքով, վերջին շրջանում սահմանամերձ գոտում իրավիճակը նորմալացվել էր խաղաղության հասնելու Ադրբեջանի նպատակաուղղված քաղաքականության շնորհիվ, իսկ Բաքվի և Երևանի միջև երկխոսությունը անցկացվում էր խաղաղ պայմանագրի մանրամասների քննարկումների հունով։

«Հիշեցնեմ նաև, որ կլիմայական «COP 29» հեղինակավոր ֆորումը կանցկացվի Ադրբեջանում, այդ թվում նաև Երևանի համաձայնությամբ։ Եվ սա, իհարկե, նույնպես վկայում է ադրբեջանական դիվանագիտության հաջողության մասին, որը վարում է այնպիսի քաղաքականություն, որպեսզի հարեւանները կարողանան պայմանավորվել ինքնուրույն, առանց միջնորդների։ Հայաստանը, ըստ էության, արդեն ճանաչել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, իսկ Բաքուն անցկացնում է խելամիտ քաղաքականություն, որպեսզի Երևանը ներառի նաև տնտեսական համագործակցության մեջ։ Կարծես թե հայերին էլ ի՞նչ է պետք և ի՞նչ պետք է ցանկանան։ Բայց լարվածության նոր փուլը բացահայտ ուղղված է իրավիճակի ապակայունացմանը։ Վիրավորվել է Ադրբեջանցի զինծառայող, ադրբեջանական զինուժի պատասխան հարվածով հայկական կողմին վնաս է հասցվել։ Ամեն ինչ արդարացի է, այլ կերպ չի կարող լինել։ Բայց հարց է առաջանում, սրանով ինչի՞ է փորձում հասնել Հայաստանը»,- հարցնում է իսրայելցի քաղաքագետը։

Նրա կարծիքով, ընթանում է գլոբալ խաղ, որտեղ Ադրբեջանը հայտնվել է ինչ-որ տեղ մեջտեղում։ Բաքուն անցկացնում է բազմավեկտոր ռազմավարություն, որը հաշվարկված է դրական, կառուցողական հարաբերությունների պահապանմանը, ինչպես Եվրոպայի երկրների, ԱՄՆ-ի, այնպես էլ Ռուսաստանի և հետխորհրդային երկրների հետ։

«Սակայն նման քաղաքականությունը ձեռնատու չէ Արևմուտքին, որը դեմ չէ Հարավային Կովկասը վերածել թեժ գոտու՝ Ռուսաստանի ազդեցությունը խաթարելու և նրա թիկունքն ապակայունացնելու համար։ Եվ հավասարակշռություն պահպանող, սադրանքներին չտրվող Ադրբեջանը՝ մեծ խոչընդոտ է այս ծրագրի համար։ Իսկ Հայաստանը պատրաստ է դառնալ ապակայունացման և էսկալացիայի գործընթաց անցկացնող։ Երևանի և ռեւանշիստների քաղաքական կարճատեսությունը այս իմաստով ակնհայտ է՝ նրանք նույնիսկ չեն էլ մտածում, թե ինչ է լինելու վաղը և ով է դառնալու այս խաղում սակարկության առարկա։ Արեւմուտքում աճում են հակաադրբեջանական տրամադրությունները, այդ թվում նաև ԵԽԽՎ-ում։ Եվս մեկ օրինակ, ի դեպ, հանդիսանում է Կարնեգի ինստիտուտի կայքում վերջերս տեղադրված հոդվածը, որտեղ հեղինակը համարձակվում է Սիրիան, Ադրբեջանն ու Իսրայելը միմյանց կապել ըստ միակ «հատկանիշի»,- այս բոլոր երկրները, իբր, այս կամ այլ ժողովուրդների նկատմամբ այլատացության և ծայրահեղականության քաղաքականություն են անցկացնում։ Նման նյութերի կողմնակալությունն ու վարձահրավիրվածությունը, իհարկե, ուղղակի ցնցող են։ Վստահ եմ, որ Ադրբեջանը կանգուն կմնա, իսկ նրա «Երկաթե բռունցքը» կպատասխանի ցանկացած սադրանքի։ Ես նաև վստահ եմ, որ չնայած այս բոլոր քաղաքական քաշքշոցին և սադրանքներին՝ Ադրբեջանը հաջողությամբ կանցկացնի «COP 29» ֆորումը»,- ասել է Գուրևիչը։

Ղազախստանցի քաղաքագետ Ազատ Ախմետովը նշել է, որ Հայաստանում չափազանց ուժեղ են ռեւանշիստական տրամադրությունները։

«Ես կարծում եմ, որ Փաշինյանը նորից հայտնվել է արտաքին ուժերի ազդեցության տակ և սկսել է խաղալ ռազմական ռեւանշիզմի օգտին։ Չնայած, հնարավոր է, նա նաև մտածել է խաղաղության մասին։ Բայց Արեւմուտքի ուժերը, որոնց նա, ըստ էության, գրեթե անառարկելիորեն ենթարկվում է, այլ կերպ էին ուզում։ Այս իմաստով քաղաքական կամքը Փաշինյանի մոտ հաստատ բավարար չէ։ Իսկ Հարավային Կովկասում վառոդը բավարար է, պակասում է միայն կայծը։ Ակնհայտ է, որ վերջին սադրանքը առանց արտաքին կուրատորների չէր կարող տեղի ունենալ՝ բավական է ուշադրություն դարձնել նրա վրա, որ դա տեղի է ունեցել այն տարածքում, որտեղ պարեկություն է անում ԵՄ-ի առաքելությունը։ Ի դեպ, կարելի է հիշել նաև չեխ «ալպինիստ-հետախույզի» կալանավորումը։ Այս ամենը, իհարկե, պատահական չէ։ Կարծում եմ, որ Հայաստանը՝ ներքաշվելով նման խաղի մեջ, ինքնաբերաբար սեպ է խրում իր պետականության մեջ»,- ամփոփել է Ա. Ախմետովը։