«ԵՄ-ն ու ԱՄՆ-ը Հայաստանին հրահրում են տարածաշրջանում նոր հակամարտության» Չորս փորձագիտական եզրակացություն՝ Caliber.Az-կայքում

Որքան մոտենում է ապրիլի 5-ը, երբ Բրյուսելում կանցկացվի ԵՄ-ԱՄՆ-Հայաստան գագաթնաժողովը՝ այնքան ավելի ագրեսիվ է դառնում Երևանը։ Ընդ որում ոչ միայն Ադրբեջանի նկատմամբ, որի հետ պայմանական սահմանին հայկական բանակը պատրաստվում է նոր սադրանքների, այլ նաեւ Ռուսաստանի նկատմամբ։ Փաշինյանը, ըստ էության, որոշել է օրինականացնել իր դավաճանությունն ու Ռուսաստանի հետ երկարամյա կապերի խզումը։ Ռուս վերլուծաբանների կարծիքով, եթե Երևանը «պառկի» Բրյուսելի և Վաշինգտոնի տակ, ապա Հարավային Կովկաս Արևմուտքի ռազմական և քաղաքական ներխուժման համար դարպասները գործնականում բաց կլինեն։

Իրավիճակի վերաբերյալ իրենց տեսակետները Caliber.Az-ի հետ կիսվել են օտարերկրյա փորձագետները:

Ինչպես համարում է ռազմական փորձագետ, պահեստազորի գնդապետ, Ռուսաստանի Դաշնության Ռազմական գիտությունների ակադեմիայի պրոֆեսոր Ալեքսանդր Տիխանսկին՝ Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավար Արարատ Միրզոյանի հայտարարությունը այն մասին, թե ԱՄՆ-ը ու Եվրոպան հանդիսանում են Հայաստանի հիմնական գործընկերներ՝ վաղաժամ էր։ Պարզապես այն պատճառով, որ ապրիլի 5-ին Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենի և ԱՄՆ պետքարտուղար Էնտոնի Բլինքենի հետ Փաշինյանի սպասվող հանդիպումը կոնկրետ հայանպաստ գործողություններ չի բերի։

«ԱՄՆ-ը և Եվրոպան ներկա ժամանակ միայն փորձում են Ռուսաստանին զրկել այս տարածաշրջանում ազդեցությունից, գոնե Հայաստանի ռազմական անվտանգության ապահովման ոլորտում որոշակի խոստումներով։

Հայաստանի խորհրդարանի խոսնակ Սիմոնյանը հայտարարել է, որ այս հանդիպումն ուղղված չէ ո՛չ Ռուսաստանի դեմ, ո՛չ Ադրբեջանի դեմ, չնայած ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան նշել է, որ Մոսկվան անհանգստացած է հենց դրանով, քանի որ «ԱՄՆ-ը ու ԵՄ-ն մեր գործընկերներին ուղղակիորեն ասում են, որ նրանց հիմնական ուղղվածությունը՝ բացառապես Ռուսաստանի դեմ է»։ Վաղուց հայտնի է, որ Եվրամիությունը Հայաստանին ընկալում է բացառապես որպես սեփական շահի աղբյուր և անտարբեր է հանրապետության իրական կարիքների նկատմամբ։ Իսկ ԱՄՆ-ը ընդհանրապես Հայաստանի հետ համագործակցությունը դիտարկում է որպես Երեւանի եւ Մոսկվայի հարաբերություններին վնաս հսցնելու հնարավորություն։ Մոսկվայի կարծիքով, Արևմուտքը Հայաստանը վերածում է սեփական ծրագրերի իրականացման գործիքի, ինչը և անհանգստություն է առաջացնում Ռուսաստանում, առավել ևս, որ ՆԱՏՕ-ն ծրագրում է Հարավային Կովկասում բացել երկրորդ ճակատ Ռուսաստանի Դաշնության դեմ»,- նշել է Տիխանսկին։

Նրա խոսքով, հարկ է հիշել, որ Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավար Սերգեյ Լավրովն ընդգծել է, որ հատկապես ՀԱՊԿ-ն է բազմիցս պաշտպանել Հայաստանի շահերը դժվարին իրավիճակներում, իսկ «ներկա պահին Երևանը խեղաթյուրում է վերջին տարիների պատմությունը»։ Ա. Տիխանսկու կարծիքով, Երևանի արտաքին քաղաքականության արևմտյան վեկտորի գործնական մարմնավորումը կարող է դառնալ Հայաստանի դուրս գալը ՀԱՊԿ-ից և նույնիսկ երկրի տարածքում ՆԱՏՕ-ի փոքր կոնտինգենտի տեղակայումը, առավել ևս, Հայաստանի ղեկավարությունը փորձում է դրանով շանտաժի ենթարկել Մոսկվային, որպեսզի հասնի՝ նրա կողմից Ադրբեջանի նկատմամբ ավելի կոշտ դիրքորոշման, կամ գոնե իր համար շահավետ ֆինանսական օգնության։

«Պետք է հասկանալ ՀԱՊԿ-ի հասցեին Հայաստանի կողմից հնչող իր սահմանները ճշգրիտ ճանաչելու պահանջներ, նկատի ունենալով, որ այդ դեպքում ՀԱՊԿ-ն ըստ կանոնադրության պարտավոր է լինելու պաշտպանել դրանք արտաքին ագրեսիայից։ Ի տարբերություն Ղարաբաղի, որը ոչ ոք չճանաչեց որպես Հայաստանի տարածք, ներառյալ ինքնին նրան։ Երեւանը, այսպիսով, ուզում է ՀԱՊԿ-ի աջակցությունը Ադրբեջանի հետ սահմանի սահմանազատման գործընթացում։ Իսկ եթե այնուամենայնիվ ստիպված լինի զիջել տարածքի մի մասը, ապա այդ դեպքում, ինչպես Ղարաբաղի դեպքում, նորից հնարավոր կլինի մեղադրել Մոսկվային, որն, իբր, դավաճանել է Հայաստանին, և դրանով իսկ նրան պոկել ՀԱՊԿ-ից և Ռուսաստանի Դաշնությունից։ ՀԱՊԿ-ից դուրս գալը՝ ավելի լրջորեն վտանգավոր է Հայաստանի և ոչ միայն Ադրբեջանի, այլ նաև Թուրքիայի հետ հակամարտության պատճառով։ ՆԱՏՕ-ի անդամ ոչ Ֆրանսիան, ոչ ԱՄՆ-ը իրականում Հայաստանին չեն պաշտպանի ՆԱՏՕ-ի անդամ մեկ այլ երկրից։ Ադրբեջանի սահմանների մոտ անգործունակ զորամասերի տեղափոխումը՝ պարզապես բանակցություններից ավել ինչ որ բանի մեջ իր վճռականությունը ցույց տալու և ղարաբաղցի հայերի «զոհի» առաջ իր գլուխը խոնարհելու Երեւանի փորձ է»,- ասել է Ա. Տիխանսկին։

Ռուսաստանցի քաղաքագետ և բլոգեր, «Պոիստինե» պորտալի գլխավոր խմբագիր Ռուսլան Այսինի կարծիքով, Հայաստանը կորցրել է իր քաղաքական սուբյեկտիվությունը և սպառել է իր քաղաքական ուղեգիծը որոշելու հնարավորությունը՝ նրա ինքնիշխանությունը գտնվում է Բրյուսելի և Վաշինգտոնի ձեռքում։

«Նրանք միանգամայն անքաղաքավարիորեն Հայաստանին օգտագործում են Հարավային Կովկասում ներկայություն ունենալու համար։ Իսկ տարածաշրջանը առանցքային է, հատկապես այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը վերադարձրեց Հայաստանի կողմից զավթված տարածքները, ինչպես նաև Թուրքիայի հետ դաշինքով լուրջ քաղաքական կշիռ է ձեռք բերել, իսկ դա շատերին է անհանգստացնում Արևմուտքում։ Հայաստանը հանդիսանում է խաղաղլիք նրանց ձեռքում։ Իհարկե, այն, որ Հայաստանը հրաժարվում է Ադրբեջանի հետ խաղաղ պայմանագիր ստորագրելուց, վկայում է այն մասին, որ կան ուժեր, որոնք կանխում են դա և Երևանին առաջարկում են համագործակցության և անվտանգության պայմանագիր։ Եվ դա խոսում է այն մասին, որ Հայաստանը՝ ի դեմս Արևմուտքի, ձեռք է բերելու ռազմաքաղաքական հովանավոր, նրան կմղեն դեպի տարածաշրջանում նոր հակամարտության»,- նշել է քաղաքագետը։

Այսինի կարծիքով, Արեւմուտքը բացարձակապես չի խղճում Հայաստանին, իսկ խաթարել Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի ծրագրերը՝ անհրաժեշտ է։ Եվ, բնականաբար, դա կբերի Ռուսաստանի հետ բախումների։

«Քանի որ Հայաստանը հանդիսանում է նաև ՀԱՊԿ-ի անդամ, այնտեղ տեղակայված է 102-րդ ռուսական ռազմակայանը։ Եվ ես կարծում եմ, որ դա վերջնական հաշվով կհանգեցնի Մոսկվայի և Երևանի լուրջ առճակատմանը։ Իհարկե, Ռուսաստանն այժմ զբաղված է ուկրաինական ճակատում և չի կարող միշտ լիարժեք արձագանքել, սակայն Հայաստանի վերջին գործողությունները և ապրիլի 5-ին ակնկալվող Արևմուտքի հետ ռազմական համագործակցության պայմանագրի ստորագրումը սպառնում են փոխել տարածաշրջանում ողջ աշխարհաքաղաքական լանդշաֆտը։ Մոսկվան ոչ մի կերպ չի կարող թույլ տալ Արեւմուտքի ուժեղացումը այս ուղղությամբ։ Մենք տեսնում ենք, որ Մոսկվայի հռետորաբանությունը, ըստ էության, վկայում է այն մասին, որ նա վճռականորեն մտադիր չէ ընդունել ՆԱՏՕ-ի ազդեցության մեծացումը տարածաշրջանում, քանի որ Հարավային Կովկասը դիտարկում է որպես իր շահերի գոտի։ Այնպես որ արձագանքը, անպայման, կլինի, և, ըստ երևույթին, շատ նկատելի կլինի Երևանի և բոլոր նրանց համար, ովքեր ցանկանում են ներխուժել տարածաշրջան»,- ենթադրում է Ռ. Այսինը։

Եվրասիայի հարցերով ռուսաստանցի փորձագետ Ալեքսանդր Ռազուվաևը վստահ է, որ Հայաստանը իր պետականությունը ստացել է ԽՍՀՄ-ի փլուզման արդյունքում։ Հակառակ դեպքում Հայաստանը դժվար թե կարողանար ձևավորվեր որպես պետություն։ Այնպես որ, Հայաստանի ինքնիշխանությունը՝ Ռուսաստանի դիրքորոշման արդյունքն է։

«Եվս մեկ անգամ նշեմ, որ հիմա Հայաստանը Ռուսաստանի համար՝ առանց բռնակի ճամպրուկ է, դեն նետել՝ ափսոս է, կրել՝ դժվար է։ Ռուսաստանի համար Հայաստանից գործնականում ոչ մի օգուտ՝ օրինակ, Ղարաբաղի երկարամյա օկուպացիան միայն վնաս է հասցրել Ռուսաստանին թուրքական աշխարհի երկրների հետ տնտեսական և մշակութային կապերի զարգացման գործում։ Ես այդ մասին, օրինակ, լսել եմ դեռ հինգ տարի առաջ՝ Կազանի Իսլամական ֆինանսական ֆորումում, այսինքն դեռ նախքան այս ֆորումը Ռուսաստանում պաշտոնական կարգավիճակ ստանալը։ Իսկ դա տեղի ունեցավ անցյալ տարի, և Ռուսաստանում սկսեցին գործել իսլամական ֆինանսական հոսքերը»,- նշել է քաղաքագետը։

Նրա խոսքով, հասկանալի է, որ Արևմուտքը փորձում է Հայաստանի միջոցով ներխուժել Հարավային Կովկաս, և եթե դա տեղի ունենա, տարածաշրջանում կծագի մշտական սպառնալիքի և անկայունության իրավիճակ։

«Իմ կարծիքով, Հարավային Կովկասի անվտանգության հարցերը պետք է լուծեն տարածաշրջանի երկրները, այսինքն՝ Ռուսաստանը, Ադրբեջանը, Թուրքիան, Իրանը։ Հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ Հայաստանը Արեւմուտքի օգնությամբ իրոք պատրաստվում է ռեւանշի։ Բայց սա ակնհայտ ինքնասպանություն է, իհարկե, և այն կարող է ավարտվել հայկական պետականության լիակատար ավարտով։ Ամենահետաքրքիրն այն է, որ պատերազմում իրենց երկրի պարտության արդյունքում հայ փախստականները փախչելու են հատկապես Ռուսաստան, տաք երկրամասեր, որտեղ իրենց համար հարմար է, ջերմ ու անկաշկանդ են, այդ նույն Կրասնոդարի և Ստավրոպոլի երկրամասեր»,- ենթադրում է Ա. Ռազուվաևը։

Նրա կարծիքով, Ռուսաստանի և Բելառուսի տնտեսությունները Հայաստանի կորուստը նույնիսկ չեն էլ նկատի, իսկ Կենտրոնական Ասիայի երկրները ընդհանրապես քիչ են կապված Հայաստանի տնտեսության հետ՝ քաղաքական դաշտում չեն աջակցի Հայաստանին, պարզապես ելնելով համաթուրքական համերաշխության սկզբունքից։ Հայաստանը, նրա կարծիքով, Ռուսաստանին նույնպես պետք չի և՛ որպես ռազմական գործընկեր, և՛ որպես զենքի իրացման շուկա, քանի որ, ինչպես ցույց են տալիս փաստերը, երկար տարիներ Հայաստանին ռուսական զենքի գործնականում անվճար մատակարարումը հանգեցրեց միայն Երևանի աշխարհաքաղաքական դավաճանությանը։ Ո՞ւմ է պետք նման դավաճան դաշնակիցը:

«Եթե պատերազմը այնուամենայնիվ տեղի ունենա, իսկ արտաքին նշաններից սա հատկապես այդպիսի տեսք ունի՝ Հայաստանն ակտիվորեն պատրաստվում է պատերազմի, ապա այն՝ այդ պատերազմը, կլինի արագանցողիկ և ամենականխատեսելի ավարտով՝ հայկական բանակի ջախջախմամբ։ Որովհետև, ինչպես ցույց տվեց 44-օրյա պատերազմը, այո և 2023 թվականի աշնան իրադարձությունները՝ հայերը կռվող չեն և չեն կարող հույս դնել հաղթանակի վրա։ Անգամ եթե Արևմուտքը հանկարծ ինչ-որ կերպ նրանց ինչ-որ գերզենք մատակարարի, կա նաև պրոֆեսիոնալիզմ, ռազմավարություն և ոգու արիություն: Պատերազմը ընդհանրապես ոգու արիություն է: Հատկապես այն, ինչով ուժեղ է ադրբեջանական բանակը՝ բավական է հիշել Շուշա քաղաքի լեգենդար ազատագրումը։ Իսկ Մոսկվայում էլ Հայաստանի բոլոր ճիգերին նայում են նույնիսկ հեգնանքով, եթե հայությունը մտածել է ինքնակամ ինքնասպանություն գործել, ապա ոչ ոք չի պատրաստվում նրան խանգարել»,- ամփոփել է Ա. Ռազուվաևը։

Ռուսաստանցի քաղաքագետ Վլադիսլավ Գերդինի խոսքով, ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի քաղաքական գործիչները բացահայտ կեղծավոր են, երբ հայտարարում են Հարավային Կովկասում իրենց մտադրությունների թափանցիկության մասին՝ դա բացարձակապես այդպես չէ:

«Արդյո՞ք արժե նույնիսկ խոսել այն մասին, ինչը հանդիսանում է գործնականում ակնհայտ՝ զգալով Արևմուտքի աջակցությունը, Երևանը կսկսի վերանայել բանակցային գործընթացը, հետաձգել այն, առաջ քաշել իր պայմանները։ Այսինքն, ոչ վաղուցվա օկուպանտին նման միակողմանի աջակցությունը, անշուշտ, Երևանին կմղի զինված սադրանքների փորձի։ Պարզապես այն պատճառով, որ հայերը վստահ կլինեն նրանում, որ ինչ բեմադրություն էլ սկսի Երևանը՝ դա կաջակցվի Բրյուսելի և Վաշինգտոնի կողմից։ Այնպես որ, Երևանը արդեն պատրաստ է ընկղմվել ինտրիգների ու սադրանքների անդունդը, իսկ Ադրբեջանի հետ պայմանական սահմանի գնդակոծությունը՝ դրա անմիջական հաստատումն է»,- վստահ է քաղաքագետը։

Դրանվ հանդերձ նա նշել է նաև Հայաստանում ԵՄ լրտեսական առաքելության կեղծավոր խաղը։ Այս խաղի տարրն են հանդիսանում Հայաստանի արտգործնախարարության ղեկավարի հավաստիացումները Ադրբեջանի հետ խաղաղություն հաստատելու ցանկության մասին և ԵՄ-ի հատուկ ներկայացուցիչ Կլաարի խոսքերն այն մասին, որ «Հայաստանում ԵՄ-ի առաքելությունը բաց է Ադրբեջանի հետ փոխգործակցության համար»։

«Կարելի է շատ վիճել և քննարկել, թե ինչու է ձեռնարկվել Հայաստանին նման միակողմանի և միակողմանի աջակցություն՝ ակնհայտ է, որ սա բազմաքայլ է, հեռուն գնացող հետևանքներով։ Այսպիսով հարված է հասցվում՝ Ռուսաստանի ռազմավարական դիրքին Հարավային Կովկասում և Բաքվի վստահ դիրքորոշմանը տարածաշրջանում, իսկ եթե ավելի խորանանք՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի տանդեմին։ Բայց բանը նրանում է, որ Եվրոպան և ԱՄՆ-ը բլեֆ են անում Հայաստանի հետ՝ նրան աջակցություն խոստանալով։ Եթե Հայաստանը հատի Հարավային Կովկասի կարմիր գիծը և սկսի հակահարված ստանալ ինչպես Բաքվից, այնպես էլ Մոսկվայից՝ ԵՄ-ն և ԱՄՆ-ը ձեռքերը թափ կտան և Հայաստանին կթողնեն միայնակ զբաղվել իր խնդիրներով: Սրանում է և թաքնված Երևանի բոլոր հաշվարկների ձախողումը»,- վստահ է Գերդինը։