«ԵՄ-ն պետք է հայերին համոզի, որ Բաքվի հետ խաղաղ պայմանագիրը տնտեսական զարգացում կբերի նրանց» 5 վրաստանցի փորձագետները մեկնաբանում են Բրյուսել-3-ը։

Մայիսի 3-ին Բրյուսելում կայացել են Ադրբեջանի, Եվրոպական Խորհրդի և Հայաստանի առաջնորդների թվով երրորդ բանակցությունները։ Իլհամ Ալիևը, Շառլ Միշելը և Նիկոլ Փաշինյանը շարունակել են Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների նորմալացման գործընթացի քննարկումները։ Եվրոպական Միության նախագահի արդյուքային հայտարարությունում ոչ մի հիշատակում չկա «Լեռնային Ղարաբաղի» և հայկական կողմից մտածածին « Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի» մասին, որը մատնանշվել է, որպես «էթնիկ հայկական բնակչություն»։

Իսկ այդ հարցի հետ կապված ի՞նչ են մտածում վրաստանցի փորձագետները, որոնց մեկնաբանությունների համար դիմել է Caliber.Az-ի խմբագրությունը։

Սուխումիի համալսարանի պրոֆեսոր, վրաստանցի քաղաքագետ Թեմուր Չիլաչավայի խոսքով, ադրբեջանական կողմը հետևողականորեն է գործում քաղաքականապես ճիշտ ուղղությամբ։

«Հայկական կողմին, ի դեմս Փաշինյանի դժվար է լինել հետևողական։ Նրանց վրա մշտապես կախված է Մոսկվայի դամոկլյան սուրը և նրա կողմից կազմավորված Փաշինյանին ընդդիմությունը։

Ինձ թվում է, որ Բաքուն և Բրյուսելը պետք է հասկանան, որ Փաշինյանի համար՝ իր հարաբերական երերուն դրության պատճառով դժվար է արագ և արմատական որոշումներ ընդունել։ Հարկավոր է շարժվել դանդաղ, բայց ճիշտ ուղղությամբ, Ուկրաինայում ռազմական գործողությունների ֆոնին Ռուսաստանի քաղաքական կշռի թուլացման հավանականության հաշվառմամբ։ Հայ ժողովուրդը պետք է հասկանա, որ միայն Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների նորմալացումը և Եվրոպայի ուղղությամբ քաղաքական կողմնորոշումը՝ Հայաստանի կայունության պահպանման և տնտեսական զարգացման միակ ճանապարհն է։

Կարևոր է հասկանալ, որ, հավանական է, Հայաստանի բնակչության մեծամասնությունը մտահոգված է բանակցային գործընթացից Ռուսաստանի դուրս մնալով և մտածում է, որ ԵՄ-ն գրավում է Բաքվի կողմը։ Բայց դա այդպես չէ։ Բրյուսելին հարկավոր է երկարաժամկետ խաղաղություն Հարավային Կովկասում, ինչը անհնար է առանց Բաքվի և Երևանի միջև պայմանավորվածության։ ԵՄ-ն պետք է հայերին համոզի, որ Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղ պայմանագիրը կբերի տնտեսական զարգացմանը, այդ թվում նաև Հայաստանի, քանզի ԵՄ-ն, ինչպես երևում է, դրան կնպաստի մեծ ներդրումային նախագծերի միջոցով»,- ասել է Չիլաչավան։

Վրաստանցի քաղաքագետ, «Միասնական Վրաստան» քաղաքական կուսակցության անդամ Անզոր Բիցաձեն նշում է երկխոսության մեծ կարևորությունը, որը անցկացվում է Բաքվի և Երևանի միջև։

«Առավել ևս կարևոր է, երբ բանակցությունները անցկացվում են եվրոպական բարձրաստիճան ղեկավարների մասնակցությամբ։ Ես բազմիցս ընդգծել եմ, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղությունը կարևոր է ոչ միայն այդ պետությունների, այլ նաև Վրաստանի և ընդհանրապես կովկասյան տարածաշրջանի համար։ Առավել ևս այժմ, ոչ միայն տարածաշրջանի, այլ նաև ողջ աշխարհի չափազանց տորբուլենտությամբ հանդերձ։

Ես ուշադրությամբ հետևել եմ Բրյուսելում հանդիպման մասին տեղեկատվությանը, և համարում եմ, որ այն հարցը, ըստ որի պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել և ըստ որի համապատասխան աշխատանքային խմբերը կշարունակեն աշխատել, հանդիսանում են սկզբունքայնորեն կարևոր հարցեր։ Շատ կարևոր է, որ երկու ղեկավարների միջև ձեռք է բերվել սահմանների, անվտանգության, տրանսպորտի և հաղորդակցությունների կառավարման մասի համաձայնություն։ Էթնիկ հայերի պաշտպանությանը վերաբերվող հարցերը նույնպես գրավել են իմ ուշադրությունը։ Պարոն Շառլ Միշելի ձևակերպումը գործնականորեն լիովին համընկնում է Ադրբեջանի դիրքորոշման հետ։ Եվ ես բացարձակապես վստահ եմ, որ էթնիկ հայ բնակչության իրավունքները միշտ կհարգվեն և կպաշտպանվեն, քանզի դա նաև Ադրբեջանի պետության շահերի օգտին է»,- համարում է Բիցաձեն։

Սուխումիի պետական համալսարանի պատմության դոկտոր Օմար Արդաշելիայի խոսքով՝ Բրյուսելում հանդիպման արդյունքները դրական հայտնվեցին երկու պետությունների կառավարությունների համար։

«Իհարկե, բոլորին հետաքրքրում է այն հարցը, թե իրենից ինչ է ներկայացնում Ղարաբաղում էթնիկ հայ բնակչության անվտանգության մասին հարցը։ Հայերի համար դա շատ էական հարց է։ Վստահ եմ, որ ադրբեջանական կողմը կանի ամեն հնարավորը, որպեսզի նրանց համար ապահովվի այդպիսի երաշխիքներ։

ԵՄ-ն հավատարիմ կմնա այն կարծիքին, որ նման պարտավորությունների ներկայացումը հնարավորություն կտա աստիճանաբար կարգավորել այն լարված հարաբերությունները, որոնք մինչև այժմ գոյություն ունեն Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև։ Այստեղ գլխավոր հարցը՝ խաղաղ պայմանագրի ստորագրումն է, և դրանից հետո հնարավոր կլինի հայկական կողմին տալ բոլոր միջազգային երաշխիքները։ Դրանից հետո նա իրեն վստահ կզգա, իսկ Բաքուն, ես վստահ եմ, կկատարի իր բոլոր պարտավորությունները»,- ասել է Արդաշելիան։

Վրաստանցի վերլուծաբանի, պետանվտանգության պաշտոնաթող գնդապետ Դավիթ Քարթվելիշվիլիի խոսքով, Ադրբեջանի և Հայաստանի ժողովուրդները վերապրած համավարակի և այդ թվում նաև Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը վնասող շարունակելի ռազմաքաղաքական ընդհարումները ֆոնին խաղաղության կայունության տենչանքի պլանով իրենից բացառություն չեն կազմում։

«Ադրբեջանը և Հայաստանը այսօր աշխարհին առաջարկում են յուրահատուկ փորձ, թե ինչպես, տասնամյա թշնամության, ռազմական ընդհարումներից հետո հանուն աճող սերնդի կյանքի և ապագային հնարավոր է փոխադարձ պատմական և քաղաքական սխալների հաղթահարումը։ Եռակողմ հանդիպումների հերթական փուլը հատկանշական էր նաև նրանով, որ ցույց տվեց ազատագրված ադրբեջանական տարածքներում Բաքվի քաղաքականության իմաստունությունը։ Այսօր մարդկությունը կարոտ է խաղաղության ու կայունութան և ինչպես երբևէ, ունի դրանց կարիքը։

Այն ամենը, ինչ կարող է խանգարել դրանց ձեռք բերմանը, կամ պետք է հետաձգվեն շատ երկար ժամանակով, կամ ընդհանրապես ջնջվեն հիշողությունից։ Տարբեր ազգությունների մարդիկ, նույնիսկ եթե երկար տարիներ գտնվել են միմյանց նկատմամբ թշնամության վիճակում, այսօր պարտավոր են խաղաղության կամուրջներ կառուցել համաշխարհային հանրության կողմից պաշտոնապես ճանաչված տարածքային սահմաններում»,- նշել է Քարթվելիշվիլին։

Վրաստանցի պաշտոնաթող բրիգադային գեներալ և ռազմաքաղաքական վերլուծաբան Ամիրան Սալուկվաձեի խոսքով, 44-օրյա պատերազմից և ռազմական գործողությունների դադարեցման համաձայնագրի ստորագրումից անցել է մեկուկես տարուց քիչ ավել։

«Այսօր Հայաստանում ընթանում են բարդ ներքաղաքական գործընթացներ, տեղի են ունենում ժողովրդի ելույթները Նիկոլ Փաշինյանի դեմ, հետևաբար ամեն ինչ կախված է նրանից, թե ինչպես կընթանան երկու երկրների ղեկավարների միջև բանակցությունները։ Բայց գործընթացն ինքնին արագ չի լինելու, նկատի ունեմ խաղաղության համաձայնագրի նախապատրաստումը։

Ինչ վերաբերում է Շառլ Միշելի դիրքորոշմանը, ապա ԵՄ-ն պաշտպանում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը։ Հուսով եմ, որ բանակցային գործընթացը կշարունակվի, ինչը հանդիսանում է կարևոր գործոն հարավկովկասյան բոլոր պետությունների համար»,- ասել է Սալուքվաձեն։