Երազանքներ սուրը ձեռքում Էմին Գալալիի մտորումները

Ի՞նչ կասեք դեպի ապագա հերթական էքսկուրսի հաշվով, ընթերցող: Այս անգամ արտասովոր։ Ոչ թե կանխատեսումների և վերլուծությունների հիման վրա, այլ պարզապես պատկերացնելով, թե ինչպիսին այն կարող է լինել տարածաշրջանի համար 70 կամ 80 տարի հետո, դա խաղաղ ապագա է:

«Ալլո, Արմեն, ինչպե՞ս է կյանքը։ Ամեն ինչ կարգին է, Ազեր։ Դու ո՞նց ես, թանկագինս։ Ամեն ինչ լավ է։ Սպասում ենք ձեզ Սյուզանի հետ։ Այթենը արդեն մի քանի անգամ հարցրել է, թե երբ եք գալու։ Ինքնաթիռո՞վ, թե՞ գնացքով։ Ավտոմեքենայով։ Հարմար է՝ սահմաններ չկան, մաքսային նույնպես, նստի ու քշի մայրուղով։ Սուպեր։ Երեխաները հարցնում են, թե Ռուզյան ու Արթուրչիկը երբ են գալու։ Էլ մի ասա, մերոնք էլ, բոլորը գլոխներս տարել են. ե՞րբ ենք Բաքու գնալու, ե՞րբ ենք Բաքու գնալու։ Օրերն են հաշվում։ Մենք էլ ենք հաշվում։ Ծրագիրը պատրաստ է՝ կսկսենք Բերդում մեր սիրած ռեստորաններից, այնուհետև Շամախիի և Գաբալայի խաղողի այգիներ, իսկ շաբաթվա վերջին ամառանոց: Ահ, շատ լավ: Ես մի երկու շիշ ընտիր «Արարատ» եմ հետս բերում։ Ուրեմն հարսանիք էլ ամառանոցի՞ց ենք գնալու։ Այո, այնտեղից ավելի հարմար է։ «Արարատ»-ի համար նախօրոք շնորհակալություն: Գիտե՞ս, Բաքվում այն գնահատում են, բայց դժվար է գտնել։

Անհեթեթություն, սրանք մանրուքներ են։ Եկեք միասին մի շիշ պարպենք: Ես սիգար էլ կբերեմ։ Իսկ ես քեզ նարգիլե կհյուրասիրեմ։ Ինչ գեղեցիկ հրավիրատոմսեր ստացվեցին լողացող էկրաններին: Հատկապես, որտեղ գրված է «թող այս երիտասարդ սիրահարված սրտերը դառնան մեր ժողովուրդներին կապող ամուր բարեկամական շղթայի ևս մեկ օղակ։ Թող Սամիրն ու Հայկանուշը դառնան սիրո և ներդաշնակության ևս մեկ խորհրդանիշ մեր ընդհանուր տանը՝ Հարավային Կովկասում։ Այո, հրավիրատոմսերը հիանալի են, և այն, թե ինչպես են դրանք դուրս գալիս տելեպորտից՝ ցուցադրելով Բաքվի և Երևանի գեղեցկությունները, և հարսի ու փեսայի կադրերը՝ ընկերներով ու ընկերուհիներով շրջապատված, նույնպես հիանալի է։ Որոշ ընկերներներ և ընկերուհիներ կարծես թե անտարբեր չեն միմյանց նկատմամբ: Կա հավանականություն, որ այս հարսանիքը վերջինը չի լինի հորիզոնում: Ի դեպ, Գյանջայում ապրող Հովհաննեսի որդին արդեն ադրբեջանցի հարսնացու է գտել։ Ինչքա՜ն լավ է:

Լավ է, որ հարսանիքը որոշել են անել Շուշայում։ Հատուկ քաղաք է։ Չնայած ոմանք առարկում էին, որ դժվար կլինի հասնել այնտեղ։ Արագընթաց գնացքի նոր ճյուղով և Բաքվից, և Երևանից, կարելի է 30-40 րոպեում սլանալով տեղ հասնել։

Չեմ ուզում հիմա գործերի մասին խոսել, բայց պետք է փորձենք մի քանի ժամ ժամանակ գտնել և Քյազիմի ու Էթիբարի հետ խոսել Գագիկի ու Ռուբենի առաջարկի մասին։ Շատ հետաքրքիր է, և հաշվի առնելով շուկայի դինամիկան՝ կարելի է շահավետ ներդրումներ կատարել։ Այո, Ֆրանսիայից մեր գործընկերները նույնպես պատրաստ են մասնակցել։ Թուրքիայից մեր ընկերները նույնպես հետաքրքրություն են ցուցաբերում։ Նրանք Գալու՞ են հարսանիքին։ Անպայման։ Իսկ ֆրանսիացինե՞րը։ Պլանավորում են, բայց դեռ պարզ չէ: Փոխարենը քեռի Կարենը Կալիֆորնիայից կթռչի ամբողջ ընտանիքով: Նրանք նույնպես որոշել են մի քիչ շուտ գալ, բայց կլինեն ոչ թե Բաքվում, այլ Նաբրանում։ Դու չէ որ գիտես, որ ամերիկահայերը սիրում են այցելել ձեր հանգստավայրերը: Մերոնք էլ արդեն շրջել են ամբողջ Հայաստանով, ինձ պատմեցին, որ ամեն քայլափոխի ադրբեջաներենով խոսողներ կա։

Իդիլիա՞: Ուտոպիա? Անհնա՞ր է։ Համաձայն չե՜մ։ Հնարավո՜ր է։

Եվ հենց դա էլ վախեցնում է ինձ։ Ես հ դրանից եմ վախենում։ Վախենում եմ, որ ոչ մի հաշտություն չլինի։ Հակամարտությունները պետք է ավարտվեն, և որքան շուտ, այնքան լավ։ Վախենում եմ քաղցր մոռացությունից, որը կարող է՝ ինչպես Կրեմլի կողմից՝ «բարեկամ սովետական ժողովուրդների ընտանիքում» արմատավորված «ժողովուրդների եղբայրության» ժամանակ, նման դաժան կատակ խաղալ մեզ հետ: Եվ պարզվեց, որ նա բարեկամ չէր: ԽՍՀՄ փլուզումը ազատեց մինչև սահմանված ժամը թաքնված ատելության ջիներին։ Եվ գլխավորը հատկապես հայկականն էր։ Այդ ջինը բոլոր ջիների ջինն էր: Սփյուռքի կողմից սնուցված ու պարարտված, խորհրդային կուսակցականության և բյուրոկրատիայի իբլիսների ոհմակի դրոշի տակ նա անսպասելի վրա տվեց մեզ։ Որովհետև մենք անկեղծ էինք՝ անցյալի դժգոհությունները մոռանալու և անցյալի արյան ու տառապանքների վրայով անցնելու մեր որոշման մեջ: Մենք բոլորս մտածում էինք, որ հայերն էլ են նույն բանը արել։ Դե, գրեթե բոլորը՝ այն ժամանակ եղել են մարդիկ, որպես կանոն, 70 տարեկանից բարձր ծերեր, ովքեր տագնապով զգուշացնում էին` հայերը ատում են մեզ։ Բայց նրանք հատ ու կենտ էին։ Նրանց ոչ ոք լուրջ չէր վերաբերվում, իսկ երբեմն էլ նույնիսկ պատժվում էին «ատելություն քարոզելու» համար։ Իսկ երբ բծավոր ծաղրածուն, որը ստորագրեց ու իրականացրեց Խորհրդային կայսրության դատավճիռը (խոսքը Գորբաչովի մասին է), Հեյդար Ալիևին հեռացրեց երկրի ղեկավարությունից, ջինը արձակվել էր շշից։ Հայերը վստահ էին, որ հիմա իրենց կանգնեցնող չկա։ Նրանք կարող էին արդյո՞ք մտածել, որ գրոսմայստերը կվերադառնա, որպեսզի խորամանկամիտ բլից խաղա Հայաստանի հետ, որը կշարունակի և հայ թագավորներին ու թագուհիներին ու նրանց նմաններին մինչև շախի ու մատի կհասցնի Ալհամ Ալիևը: Ոչ, նրանք չէին կարող: Դրա համար պետք էր տիրապետել քաղաքական հեռատեսության շնորհին։ Նրան, որը եղել է՝ ահավոր ճգնաժամի պահին մեր երկրի ղեկին կանգնած մարդու մոտ։ Նրան, որը կա նրա որդու՝ մեր ներկայիս պետության ղեկավարի մոտ։

Գերիշխանության և Ադրբեջանի հողերի սողացող և երբեմն քառատրոփ արշավով անեքսիայի մասին հայկական երազանքները փոշիացան: Բեկորները հնչում են հայ «գործիչների» ոռնոցներում, ովքեր «երբեք չեն հաշտվի», «այստեղ կապրեն կամ կմահանան, բայց չեն հանձնվի», «արցախը հավիտյան է» և այլն։

Բայց մի խաբվեք. ջինը կենդանի է: Նրա ոգին վազում է Հայաստանի բնակիչների մեծամասնության երակներով, ովքեր երազում են նոր ուխտադրուժ հարված հասցնել մեր մեջքին՝ հատկապես ուխտադրուժ, որովհետև մենք նրանց հավատում էինք։

Առաջին պարբերությունները թքելու ցանկություն կառաջացնեն նրանց մոտ, ում 40 տարին դեռ չի լրացել, բայց նրանք, ովքեր ավելի մեծ են, կհիշեն, որ դա հենց այդպես էլ կար։ Բացառությամբ ապագայի մի երկու մանրամասների։ Ադրբեջանում ապրած հայերը մեզ համար մեր ժողովրդի մի մասն էին։ Այո, նրանց մեջ եղել են նաև արժանի մարդիկ, որոնց զոհաբերեցին երեւանցի եւ սփյուռքահայ հայրենակիցները։ Բայց օհ, ինչքան խնամակալ-հերթափոխներ էին փայփայում հիդրային, որը սկսեց ծվատել Ադրբեջանը 80-ականների վերջին։

Ես հավերժական պատերազմի կոչ չեմ անում։ Ես ուզում եմ կայուն խաղաղություն։ Բայց նրա կայունությունը կարող է կառուցվել միայն մեկ բանի վրա՝ հայերի և նրանց «քույրերի»-բուժքույրների մշտական ըմբռնումով, որ ամենափոքր փորձի դեպքում պտտել այն, ինչ հաջողությամբ արեցին կատաղած արարածները «միացում» կարգախոսների ներքո՝ Ադրբեջանը այլևս 30 տարի չի երերալու: Հատուցումը կհետևի անհապաղ, և այն կլինի սարսափելի: Անհամաչափ։ Իսկ իրավապաշտպանները թող հետո ախ ու վախ անեն, մենք այլեւս չենք պատրաստվում մեր ժողովրդին զոհաբերել ներման քիմերաներին։ Մենք հայերին ներել ենք անցյալ դարասկզբի ողբերգության համար։ Հայերը մեզ նույնպես «ներեցին»՝ ասելով «ցտեսություն» և հարյուր հազարավոր ադրբեջանցիներին դուրս շպրտելով իրենց տներից՝ միաժամանակ սպանելով ու հաշմանդամ դարձնելով տասնյակ հազարավորների:

Ես հավատում եմ հումանիզմին։ Մարդկանց մեջ լավը գտնելու կարևորությանը: Նրանում, որ փրկությունը ներման ու համեստության մեջ է։ Բայց մենք արդեն վառվել ենք, ընդ որում այնպես ենք վառել, որ մեր ամբողջ ժողովուրդը սևացել է վշտից ու անարդարությունից։ Այո, կսովորենք ապրել հարևանությամբ՝ երբևիցե: Երբ հայերը կհասկանան տարրական ճշմարտությունները, իսկ մենք կհասկանանք, որ նրանք հասկացել են դրանք։ Բայց մենք զգույշ կլինենք...