Երկաթե բռունցքը որպես միջազգային իրավունքի կրող Մենք Մինսկի խմբին հյուր չենք հրավիրել

Նախօրեին, հունիսի 6-ին, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ընդունել է Թյուրքական երկրների խորհրդարանական վեհաժողովի (ԹԵԽՎ) գլխավոր քարտուղար Մեհմեդ Սուրեյա Էրին, Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի նախագահ Նուման Քուրթուլմուշին, Ղազախստանի խորհրդարանի Մաժիլիսի նախագահ Երլան Կոշանովին, Ղրղզստանի Ջոգորկու Քենեշի նախագահ Նուրլանբեկ Շաքիևին, Ուզբեկստանի Օլի Մեջլիսի Սենատի նախագահ Թանզիլյա Նարբաևաին, Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության վեհաժողովի նախագահ Զորլու Թորեին և Հունգարիայի Ազգային ժողովի փոխնախագահ Մարթա Մատրային:

Ընդունելության ընթացքում քննարկվել է հարցերի լայն շրջանակ՝ տնտեսական համագործակցությունից մինչև միջազգային ասպարեզում փոխադարձ աջակցությունը։ Ինձ նշանակալից թվաց այն գնահատականը, թե ինչպես է գործում, ավելի ճիշտ՝ չի գործում «միջազգային իրավունք» կոչվածը, և այն կազմակերպությունները, որոնք, ըստ գաղափարի, կոչված են պաշտպանելու այդ իրավունքը բոլոր առկա ուժերով։

Գրել կարելի է ամեն ինչ, ինչ կամենաք, թուղթը՝ համբերատար բան է, այո և խաղաղության կոչ անել՝ կոչերը պատելով շրջահոսելի ձևով և, փաստորեն, հավասարեցնելով ագրեսորին և ագրեսիայի զոհին՝ նույնպես կարելի է: Բայց սա գործում է միայն որոշ ժամանակ, որովհետև ոչ մի բան տեղում չի մնում, և երբ գալիս է այն հասկացողությունը, որ միջազգային իրավունքը գործում է միայն , եթե այն ամրագրված է զենքի ուժով՝ միայն այդ ժամանակ է ամեն ինչ իր տեղում լինում, ինչպես դա եղավ մեր դեպքում: Կաի՞ն ՄԱԿ-ի 4 բանաձևերը։ Կաին։ Ինչպե՞ս էին նրանք աշխատում: Նրանք ընդհանրապես չէին աշխատում, թե ոչ, դրանք աշխատեցին, բայց միանգամայն ոչ միջազգային ճնշման տակ, «երկաթե բռունցքը» ավելի արդյունավետ ստացվեց, քան ամբողջ ՄԱԿ-ը՝ իր խորհուրդներով ու հանձնաժողովներով։ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը 28 երկար տարիներ բուռն գործունեություն էր նմանակեցնում։ Հենց «նմանակեցնում էր», փորձելով սառեցնել հակամարտությունը, թողնել ամեն ինչ այնպես, ինչպես եղել է, և նույնիսկ աջակցում էր Հայաստանին՝ մեզ ակնարկելով, որ «մենք պետք է հաշվի առնենք ստեղծված իրավիճակը»։ Առավել ևս, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ներկայացուցիչները ուղղակիորեն ասում էին, որ հակամարտությունը ռազմական լուծում չունի։ «Պրակտիկան՝ ճշմարտության հիմնական չափանիշն է», ինչպես ասել է Մարքսը, և որոշ ժամանակ անց այդ նույն Մինսկի խմբի ներկայացուցիչները զարմանքով իմացել են, որ, պարզվում է, հակամարտությունը ունեցել է բացառապես ռազմական լուծում։ Բոլորը ստիպված եղան համաձայնվել, որ միջազգային իրավունքի իրական կրող են հանդիսանում ոչ թե ՄԱԿ-ի և ոչ պակաս ԵԱՀԿ-ի բանաձևերը, այլ «Իտի Գովանիները», ՀԿՀՀ-ն, ադրբեջանական հատուկ ջոկատները և Ադրբեջանի զինված ուժերն ամբողջությամբ։

Կոստյումներով հարգարժան քեռիները 28 տարի կանոնավոր նիստեր էին անցկացնում։ Քեռիները ստանում էին լավ աշխատավարձեր, գործուղման ծախսեր, գեղեցիկ և երկար քննարկում էին «միջազգային իրավունքի անվերապահ աջակցության և առաջնության» մասին, դատապարտում էին օկուպացիան և կարեկցում էին փախստականներին: Դատապարտում և կարեկցում էին կրկին անգամ աշխատավարձերի և գործողումների ծախսերի համար, նրանց համակրանքը ամբողջությամբ և լիովին Հայաստանի կողմն էր, օկուպանտի կողմը։ Մենք ամեն ինչ հիշում ենք և, առավել ևս, ոչինչ չենք պատրաստվում մոռանալ։ Իսկ երբ բոլորը, ինչպես օկուպանտները, այնպես էլ կոստյումներով քեռիները հասկացան, որ միջազգային իրավունքը ահա հենց հիմա հաղթանակելու է և ադրբեջանական բանակը, որպես նրա, իրավունքի, կրողի իմաստով, արդեն գտնվում է Խանքենդիի մերձակայքում, սկսվեց համընդհանուր լացուկոծ, ձեռքեր սեղմում և ոռնոց. «Դե, մենք չէ որ այդպես չէինք պայմանավորվել»:

Հիշու՞մ եք, թե ինչպես 2020 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևն ընդունեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ֆրանսիացի համանախագահ Ստեֆան Վիսկոնտիին, ԱՄՆ-ի համանախագահ Էնդրյու Շոֆերին, Ադրբեջանում Ռուսաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Միխայիլ Բոչարնիկովին և ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչ Անջեյ Կասպշիկին: Իհարկե, հիշում եք, ինչպես երգվում է այդ երգում. «Նման բանը երբեք չի մոռացվում»։ Ադրբեջանի նախագահի խոսքերը շատ դուր չեկան կոստյումներով քեռիներին, փոխարենը նրա խոսքերը շատ դուր եկան ադրբեջանական ժողովրդին. «Սակայն, ինչպես ասացի պատերազմի ժամանակ, թեև Մինսկի խումբը դրսևորել է որոշակի ակտիվություն՝ առաջ քաշելով գաղափարներ և դրսևորելով ստեղծագործական մոտեցում, դա ոչ մի արդյունք չտվեց»։ Կոստյումներով քեռիները արդեն ծամածռում էին, այն էլ ինչպես, վիրավորական է, հավանաբար, դու գաղափարներով և ստեղծագործական մոտեցումով, իսկ ամեն ինչ զրոյական արդյունքով: Բայց սա դեռ ամենը չէր, ամենադառը հաբը Ադրբեջանի նախագահի հստակ խոսքերն էին այն մասին, որ նա Մինսկի խմբին հյուր չի հրավիրել, թեեւ, լինելով բարեկիրթ մարդ՝ չի սկսել առարկել նրանց գալուն։ Եվ նա հավելել է. «Միգուցե դուք ինձ ասելու բան ունեք։ Եթե դուք ցանկանում եք դա անել տեսախցիկների առջև, խոսեք։ Եթե չեք ուզում, ես նրանց կասեմ, որ գնան։ Ինչպես ուզում եք։ Սկսեք, ես ձեզ լսում եմ»։ Քեռիները վրդովմունքից միայն չսկսեցին քթները ֆսֆսացնել, բայց չկարողացան որևէ բան առարկել: Ինչո՞ւ։ Դե ինչպես թե ինչու, որովհետև հասկացան. որ միջազգային իրավունքի հաղթանակի պահը չի կարելի խաթարել ոչ առարկություններով, ոչ էլ քթերի ֆսֆսոցով։

Այնպես որ՝ ժամանակն է այդ Մինսկի խումբը պաշտոնապես չեղարկել։ Անհարկի լինելու և միջազգային իրավունքի անվերապահ հաղթանակի պատճառով։ Այդ իսկ պատճառով էլ Ադրբեջանը Հայաստանին առաջարկել է Մինսկի խմբի լուծարման հարցով համատեղ դիմել ԵԱՀԿ-ին։ Եվ Ադրբեջանի այս առաջարկին Հայաստանի արձագանքը կպատասխանի այն հարցին, թե արդյոք նա տարածքային պահանջներ ունի Ադրբեջանի նկատմամբ։ Եթե համաձայնվի, շատ լավ, իսկ եթե չհամաձայնվի՝ դե ինչ, «երկաթե բռունցքը» միշտ տեղում է, և եթե ինչ-որ բանի դեպքում, մենք հարցին կմոտենանք ստեղծագործորեն, իսկ ռազմական արշավի վերջում կասենք. Մենք Մինսկի խմբին հյուր չենք հրավիրել։