Թեհրանը նորից խփում է Զանգեզուրին Caliber.Az-ի արձագանքը՝ Իրանի դեսպանի սադրանքին

Իրանը շարունակում է սրել իրավիճակը տարածաշրջանում և լկտիաբար բլեֆ է անում՝ չունենալով բավարար ռեսուրսներ իր աշխարհաքաղաքական հակառակորդներին դիմակայելու համար։ Այնպես էլ չվերականգնվելով Ադրբեջանի առջև իր նախկին գործողությունների համար (օրինակ՝ ադրբեջանական տարածքների օկուպացմանը աջակցելու, 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ադրբեջան ներխուժելու, Թեհրանում Ադրբեջանի Հանրապետության դեսպանատան վրա կատարված ահաբեկչության համար և այլն), մոլլաները ռեժիմը հնչեցրել է հերթական հակաադրբեջանական անակնկալություններ։ Խոսքը Հայաստանում Իրանի դեսպան Աբբաս Բադաշխան Զոհուրիի՝ երեկ Երեւանում կայացած հայ-իրանական հարաբերություններին նվիրված համաժողովում սադրանքի մասին է։

Թվում է, թե դուք քննարկում եք ձեր հարաբերությունները ձեր ուզածով: Բայց ոչ, Իրանի դեսպանը, իրեն պատկերացնելով համաշխարհային գերտերության բանագնաց, սկսել է սպառնալիքներ հնչեցնել մի շարք երկրների՝ Ադրբեջանի, Թուրքիայի, Ռուսաստանի հասցեին։ Ուրեմն, Զոհուրիի խոսքով, «Իրանն ու Հայաստանը թույլ չեն տա որեւէ միջանցքի ստեղծում»։

«Իրանն ու Հայաստանը եղել են և կլինեն հարևաններ։ Իհարկե, կարելի է նկատել որոշ խորամանկություններ, խոսում են ինչ որ այսպես կոչված միջանցքների մասին։ Սակայն Իրանն ու Հայաստանը թույլ չեն տա, որ նման միջանցք ստեղծվի։ Դրանով հանդերձ, մենք չպետք է սպասենք, որ ինչ-որ մեկը հանդես գա, օրինակ, միջանցք ստեղծելու գաղափարով, որպեսզի հետո որոշենք, թե ինչ դիրքորոշում դրսևորել։ Մենք սա չպետք է թույլ տանք։ Երկու երկրները պետք է նախաձեռնություն դրսևորեն, պարզեն, թե ինչ նոր գործողություններ և քայլեր պետք է ձեռնարկվեն»,- ասել է դեսպանը։

Մաինգամայն ակնհայտ է, որ, առանց բացահայտ խոսելու, կղերական ռեժիմի բանագնացը, այնուամենայնիվ, նկատի ուներ հենց Զանգեզուրի միջանցքը՝ տրանսպորտային հաղորդակցություն, որը կվերականգնի հայկական ագրեսիայի և ադրբեջանական տարածքների օկուպացիայի ընթացքում ընդհատված ուղիղ ցամաքային հաղորդակցությունը Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախչըվանի Ինքնավար Հանրապետության միջև։ Այս պահը հստակ գրված է Ադրբեջանի, Ռուսաստանի և Հայաստանի ղեկավարների 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետում։ Այս կետի համաձայն՝ «ապաշրջափակվում են բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերը տարածաշրջանում։ Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախչըվանի Ինքնավար Հանրապետության միջև տրանսպորտային հաղորդակցության անվտանգությունը՝ երկու ուղղություններով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և ապրանքների անարգել տեղաշարժը կազմակերպելու նպատակով։ Տրանսպորտային հաղորդակցությունների վերահսկողությունն իրականացնում է Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ ծառայության մարմինները։ Կողմերի համաձայնությամբ կապահովվի Նախչըվանի Ինքնավար Հանրապետությունը Ադրբեջանի արեւմտյան շրջանների հետ կապող նոր տրանսպորտային հաղորդակցությունների կառուցումը։

Կողմերի, այսինքն՝ Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի համաձայնությամբ։ Այստեղ Իրանի հոտ չկա։ Նրա կարծիքը ոչ ոք չի հարցնում, քանի որ նա ոչ մեկին, բացի ռեւանշիստ հայերից, չի հետաքրքրում։ Բայց նա նախանձելի համառությամբ իր խոզի մռութով խցկվում է Հացթուխների շարքը՝ փորձելով խոչընդոտել Ադրբեջանի երկու մասերի միջև տրանսպորտային կապի վերականգնմանը։ Սկզբունքորեն, սա մեզ համար նորություն չէ։ Ինչպես նորություն չէ նաև այն, որ վտարանդի պետությունը ցավագին է ընկալել Ադրբեջանի կողմից իր հողերի ազատագրումը հայկական օկուպացիայից՝ դրանով իսկ իրանցիներին զրկելով զենքի և թմրանյութերի մաքսանենգության միջոցով հարստացման անօրինական աղբյուրից։ Իրանը վաղուց և հստակ ուրվագծել է իր մտադրությունները դեռևս 90-ականների սկզբին, երբ Հայաստանին բառացիորեն փրկեց կոլապսից և դրանով իսկ տասնամյակներով երկարաձգեց ադրբեջանական տարածքների օկուպացիան։ Եվ 44-օրյա պատերազմից հետո, երբ Թեհրանում սկսվում է հերթական քորը, Ադրբեջանի հետ սահմանին անցկացվում են Բաքվին վախեցնելուն կոչված ցուցադրական զորավարժություններ։ Սակայն, ադրբեջանա-թուրքական համատեղ պատասխան զորավարժությունները արագ սառեցրեցրել են մոլլաների ռեժիմի բոցը։

Վերադառնալով Հայաստանում ԻԻՀ-ի դեսպանին։ Թեհրանում կանոնավոր կերպով, վերջին երկուսուկես տարիների ընթացքում հայտարարում են «Իրանի և Հայաստանի միջև պատմական սահմանների, տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքականության և տարանցիկ երթուղիների ցանկացած փոփոխության» անընդունելիության մասին։ Եվ չնայած Բաքվում բազմիցս հայտարարել են, որ Զանգեզուրի միջանցքի հարցում իրենք չեն հավակնում Հայաստանի տարածքին, և որ այս տրանսպորտային զարկերակը ուղղված չէ Իրանի դեմ, այլ ընդհակառակը, ծառայելու է տարածաշրջանի բոլոր երկրների շահերին՝ այնուամենայնիվ, իրանա-հայկական տանդեմը շարունակում է դեմ արտահայտվել այս նախագծին։ Հայաստանը բացահայտորեն, հույս ունի Իրանի օգնությամբ վերանայել Եռակողմ հայտարարության որոշ կետեր, մասնավորապես՝ տարածաշրջանային տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման վերաբերյալ՝ դրանով իսկ հրաժարվելով Բաքվի և Մոսկվայի հանդեպ ստանձնած պարտավորություններից։ Սակայն սա խաղ է կրակի հետ։ Ինչպես բոլորովին վերջերս ասել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, «Հայաստանը ուզի, թե չուզի՝ Զանգեզուրի միջանցքն անպայման կբացվի։ Մենք պետք է և կունենանք կապ Ադրբեջանի հիմնական մասի և նրա անբաժանելի տարածք Նախչըվանի Ինքնավար Հանրապետության միջև»։

Այսինքն՝ Զանգեզուրի միջանցքի բացումը արգելափակելու բոլոր փորձերը դատապարտված են ձախողման, քանի որ չափազանց շատ երկրներ՝ Իրանից ու Հայաստանից ավելի ուժեղ և հեղինակավոր՝ շահագրգռված են այս տրանսպորտային երթուղու հարցում։ Դրանք են և՛Ադրբեջանը, և՛ Թուրքիան, և՛ Ռուսաստանը, և՛ Եվրոպան, և՛ Կենտրոնական Ասիան: Բոլորը լուրջ են տրամադրված, և ոչ ոք չի պատրաստվում դայակություն անել Իրանի աշխարհաքաղաքական ցանկությունների ու Երևանի հիմարության հետ։